نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، گروه مدیریت، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 استادیار، گروه مدیریت، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران* (مسوول مکاتبات).
3 استادیار، گروه محیط زیست، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
چکیده
کلیدواژهها
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیستم،شماره سه، پاییز 97
برآوردارزشتفرجیچشمهآبگرمشابیلبااستفادهازروشارزشگذاریمشروط (CVM)
آیدا سیاهی سرابی[1]
آزاده فلسفیان[2]*
نادر حبیب زاده[3]
تاریخ دریافت:16/1/93 |
تاریخ پذیرش:27/7/94 |
چکیده
زمینه و هدف: چشمه آبگرم شابیل از توابع شهرستان مشکین واقع در استان اردبیل به دلیل دارا بودن جاذبههای زیاد، از مناطق تفرجی و گردشگری مهم استان میباشد. برآورد ارزش این نوع اماکن تفرجی دارای اهمیت فراوانی است، به طوری که مردم و مسوولان را از ارزش واقعی محیط زیست بیشتر آگاه ساخته و آن ها را در پیش بینی نیازها، رفع کمبودها و حفظ و برنامهریزی جهت توسعه گردشگری آن مصمم میسازد. پژوهش حاضر به برآورد ارزش تفرجی چشمه آبگرم شابیل پرداخته است.
روش بررسی: برای رسیدن به هدف مورد نظر از روش ارزشگذاری مشروط استفاده شد. برای بررسی عوامل موثر بر تمایل به پرداخت افراد، مدل لوجیت به روش حداکثر درست نمایی برآورد گردید .دادههای مورد نیاز از طریق تکمیل 384 پرسشنامه که در آن تمایل به پرداخت مبلغ پیشنهادی به روش انتخاب دوتایی یک بعدی طراحی گردیده است، از بازدیدکنندگان چشمه آب گرم شابیل جمع آوری شد.
یافته ها: میانگین تمایل به پرداخت افراد 36800 ریال و ارزش تفرجی سالانه چشمه آبگرم شابیل حدود 48،037،103 هزار ریال برآورد گردید.
بحث و نتیجه گیری: با توجه به معنی دار بودن متغیر درآمد در مدل برآورد شده و نیز بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از گردشگران، انتظار میرود افزایش سطح درآمد واقعی عمومی از یک طرف و فراهم نمودن تسهیلات و امکانات رفاهی بیشتر از طرف دیگر، تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان را افزایش دهد.
واژههای کلیدی: ارزش تفرجی، ارزشگذاری مشروط، آبگرم شابیل
|
Estimating the outdoor recreational value of Shabil hot spring using the Contingent Valuation Method (CVM)
Aida Siahie Sarabi[4]
Azadeh Falsafian[5] *
Date Received: April 5, 2014 |
Admission Date:October 19, 2015 |
Abstract
Background and Objective: Shabil hot spring, located in Meshkin district of Ardabil province, has numerous attraction properties that give it a distinctive rank among the recreational areas of Ardabil. Estimating the outdoor recreational value of this area is more important and allows decision makers to better realize the environmental values and enables them to devise appropriate development programs for ecotourism. This study was carried out to survey the outdoor recreational value of Shabil hot spring.
Method: To achieve the objectives of the study, the contingent valuation method is applied. Moreover, Logit model with maximum likelihood was used to determine the variables that affect willingness to pay of individuals. The primary data was collected by 384 questionnaires which have been completed by visitors of Shabil hot spring. The offered amount of willingness to pay was designed by single bounded dichotomous choice.
Findings: The per capita average of willingness to pay was estimated to be about 36,800 Rials and the outdoor recreational value of the spring was calculated as 10,303,748,000 Rials.
Discussion and Conclusion: It is expected that increasing the income and providing the public welfare facilities are important factors to enhance willingness to pay based on the significance of income in the estimated model and the information acquired from the visitors.
Keywords: Outdoor recreational value, Contingent Valuation Method (CVM), Shabil hot water
مقدمه
منابع زیست محیطی در جهان کنونی به مثابه سرمایه های ارزشمندی هستند که حفاظت از آن ها باید در زمره تلاش های اساسی انسان قرار بگیرد. از آن جا که این منابع به تمامی نسل ها تعلق دارد، رعایت حفظ آن برای نسلهای آینده وظیفهای همگانی است. منابع زیست محیطی، کالاها و خدمات بسیاری را فراهم میکنند که به رفاه انسان کمک میکند، حتی اگر این کالاها و خدمات الزاما در بازار مورد داد و ستد قرار نگیرند. به طور کلی ارزش اقتصادی یک منبع زیست محیطی عبارت است از ارزش پولی تمامی کالاها و خدماتی که آن منبع ایجاد میکند. این کالاها و خدمات به دو گروه قابل طبقهبندی میباشند، گروه اول به دلیل قابل داد و ستد بودن در بازار در زمره کالاهای بازاری قرار میگیرند. گروه دیگر به دلیل غیر قابل داد و ستد بودن در بازار به عنوان کالای غیر بازاری شناخته شده و علی رغم این که بسیار با ارزشند، ولی به دلیل عدم ارزشگذاری آن به صورت پولی، اغلب در تصمیمگیریهای زیست محیطی نادیده گرفته میشوند. از جمله میتوان به ارزش رضامندی حاصل از بازدید از یک منبع زیست محیطی اشاره نمود که همان ارزش تفرجی حاصل از آن منبع می باشد (1).
امروزه وجود ارزش تفرجی منابع طبیعی سبب به وجود آمدن صنعت اکوتوریسم شده که منبع مهمی در ایجاد درآمد محسوب میگردد (2). هم چنین آگاهی از ارزشهای اقتصادی تفرجگاه ها برای انجام مدیریت صحیح در اجرای طرحهای توسعهای و بهره برداری پایدار از آنها، ضرورتی انکارناپذیر است (3). لذا، غفلت در منظور کردن این ارزشها در محاسبات تصمیمگیری، به برآورد غیر واقعبینانه سهم منابع طبیعی در رفاه اجتماعی منجر میشود. منظور کردن ارزشهای غیر بازاری به تصمیم گیرندگان اجازه میدهد تا در سیاستها انتخاب بهتری در پیش بگیرند. پس ضروری است که فرآیندی برای ارزشگذاری کالاهای زیست محیطی تدبیر شود. رایجترین رهیافت مبتنی بر بازار فرضی، ارزشگذاری منافع محیط زیستی به صورت مشروط است (CVM: Contingent Valuation Method). این روش، رویکرد مستقیم برای برآورد میزان تمایل به پرداخت است که با استفاده از پرسشنامه انجام میپذیرد و مبتنی بر این ایده ساده است که تمایل به پرداخت مردم برای برخی از خصوصیات محیط زیست اطرافشان را میتوان به سادگی از مردم پرسید. لفظ »مشروط« به این خاطر استفاده میشود که فرد باید خود را در موقعیت بازار فرضی قرار دهد.
یکی از جاذبه های طبیعی موجود در کشور ما چشمه آبگرم شابیل واقع در استان اردبیل است. این چشمه در دامنه و در مسیر صعود به سبلان واقع شده است. چشمه شابیل ظاهری زلال، شفاف و بیرنگ دارد، کمی ترش مزه بوده و کمی بودار دارد و به خاطر وجود مقدار زیادیاسید کربنیک برای درمان پادرد و کمردرد مفید است. طبیعت زیبای منطقه و نیز خواص درمانی مربوط به این چشمه، دلیل مناسبی برای جذب گردشگران می باشد. با توجه به آن چه گفته شد، هدف از مطالعه حاضر برآورد ارزش تفرجی چشمه آبگرم شابیل و تعیین عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از این چشمه است.
|
مطالعات زیادی به بررسی میزان منافع به دست آمده از بازدید مناطق تفریحی و توریستی با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط پرداختهاند. به عنوان نمونه حیاتی و همکاران (1389) ارزش تفریحی پارک شهری فدک شهرستان خوی را با استفاده از روش هزینه سفر فردی برآورد کرده و ارزش تفریحی سالانه این پارک را با توجه به بازدید سالانه 5000 نفر بر اساس گزارش مسوولین مربوطه، حدود 258 میلیون ریال برآورد نمودند (4). خادم بلدی پور (1388) ارزش تفرجی تالاب قوری گل واقع در شهرستان بستان آباد را با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط برآورد کرد. در این تحقیق جهت برآورد تمایل به پرداخت افراد از الگوی لوجیت بر مبنای روش حداکثر راست نمایی استفاده شد و دادههای مورد نیاز با استفاده از 390 پرسشنامه از بازدیدکنندگان این تالاب به دست آمد. نتایج نشان داد که میانگین تمایل به پرداخت برای بازدید از این تالاب 7429 ریال و ارزش تفریحی سالانه ی این تالاب حدود 742900000 ریال است (5). هاشم نژاد و همکاران (1387) ارزش تفرجی پارک جنگلی در شمال را با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه بررسی کردند. نتایج حاصل مبین این مهم است که میزان میانگین تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و کاربران برای این پارک جنگلی ۳۸۷۵ ریال برای هر بازدید برآورد شده است (6). مولایی (۱۳۸۸) با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط نشان داد که تمایل به پرداخت سالانه خانوارها برای حفاظت از اکوسیستم جنگلی ارسباران، ۱۱۲۵۲۰ ریال و نیز ارزش حفاظتی هر هکتار از این اکوسیستم، ۶۷۰۹۰۲۰ ریال است (7). مایلی و مندلسون (1991) (Maille and Mendelson) ارزش تفرجی جنگل های ماداگاسکار را با استفاده از روش هزینه سفر (TCM: Travel Cost Method ) بین 360 تا 468 دلار در هکتار برآورد کردند (8). ساتوت و همکاران (2007) ( Sattout, et al.) ارزش حفاظتی جنگلهای سرو لبنان را با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه برآورد کردند. بر اساس نتایج حاصله، ارزش تمایل به پرداخت به ازای هر خانوار 20 دلار و هم چنین متوسط تمایل به پرداخت برای کل نمونه (شهر و روستا) 43/42 دلار محاسبه شد (9). لی و هان (2002) (Lee and Han) ارزش تفرجی پنج پارک ملی در کره جنوبی را 11 دلار برای هر خانواده در سال به دست آوردند (10).
روش بررسی
روش ارزش گذاری مشروط یکی از روشهایی است که برای اندازهگیری ارزشهای غیرمصرفی و مصرفی غیر بازاری منابع زیست محیطی به کار میرود. این روش ابتدا به وسیلهی Ciriacy-Wanterupدر سال 1947 پیشنهاد شد (11)، ولی داویس(Davis) برای نخستین بار در سال 1963 به گونه ی تجربی از این روش استفاده نمود (12). روش ارزش گذاری مشروط (CV: Contingent Value) تلاش میکند تا تمایل به پرداخت افراد را در سناریوهای بازار فرضی معین تعیین نماید. به بیان دیگر، اساساً روش CVتلاش میکند تا بفهمد چگونه پاسخگویان در سناریوهای بازار فرضی مطمئن، راضی به پرداخت هستند. در نگاه نخست، این روش ساده به نظر میرسد. صرفاً از گروهی افراد پرسیده میشود که چه قدر تمایل به پرداخت برای کالای خاصی دارند. برای استفاده از این روش نه تنها نظریههای اقتصادی مورد نیاز است، بلکه به چندین نظام و قواعد دیگر در زمینهی جامعه شناسی، روان شناسی، آمار و نظرسنجی نیز نیاز میباشد (4). این مطلب به بیان ریاضی به صورت رابطه زیر خواهد بود (10):
(1) |
که در آن U تابع رضامندی غیرمستقیم ، Y درآمد فردو S برداری از سایر عوامل اقتصادی - اجتماعی فرد است. هر بازدیدکننده حاضر است مبلغی از درآمد خود را برای استفاده از منبع زیست محیطی به عنوان مبلغ پیشنهادی (A ) بپردازد که این استفاده باعث ایجاد رضامندی برای وی می شود. میزان رضامندی ایجاد شده در اثر استفاده از منابع زیست محیطی بیشتر از حالتی است که وی از منابع زیست محیطی استفاده نمی کند (13).
(2) |
چنان چه ΔU بزرگتر از صفر باشد، پاسخ دهنده رضامندی خود را با ''بلی گفتن'' و موافقت با پرداختن مبلغی برای دریافت خدمات تفرجی حداکثر اعلام میکند. به طوری که از هر فرد سوال میشود که برای دریافت خدمات تفرجی و رفاهی از چشمه آبگرم شابیل حاضرید مبلغ پیشنهادی (ریال) را بپردازید. پاسخ فرد به این سوال بلی یا خیر است. همان طوری که اشاره شد عوامل درآمد، سن و سایر عوامل اجتماعی- اقتصادی، این پاسخ (بلی یا خیر) را تحت تاثیر قرار میدهند. درنتیجه، تابع اقتصادسنجی را که متغیر وابسته آن صفر، یا یک است خواهیم داشت. برای برآورد توابع رگرسیونی با متغیر وابسته صفر و یک از الگوی لوجیت، توبیت و پروبیت استفاده میشود که نتایج این الگوها تفاوت چندانی با هم ندارند (14). از آن جا که کاربرد مدل لوجیت در محاسبات راحت تر است، در این مطالعه نیز به منظور برآورد ارزش تفرجی آبگرم شابیل و همچنین برای بررسی تاثیر متغیر های مختلف توصیفی بر میزان تمایل افراد به پرداخت از مدل لوجیت استفاده شده است.
(3) |
که در آن Fη (ΔU) تابع تجمعی با اختلافات لوجستیک استاندارد بوده و θ ,β2 ,β1 ضرایب برآورده شدهای هستند که پیش بینی میشود 0,β1< 0β2> , 0θ باشند.
مشخصههای مدل لوجیت با استفاده از روش حداکثر راست نمایی برآورد میشود (15). سپس مقدار انتظاری تمایل به پرداخت به وسیله انتگرال گیری عددی در محدوده صفر تا بالاترین پیشنهاد (A) به صورت رابطه زیر محاسبه میگردد (10).
(4) |
که E (WTP)مقدار پیش بینی شده تمایل به پرداخت افراد جامعه و عرض از مبدا تعدیل شده است که به وسیله جمله اجتماعی- اقتصادی به جمله عرض از مبدا اصلی اضافه شده است. یکی از اهداف مهم مدل لاجیت، پیش بینی اثرات تغییر در متغیرهای توضیحی بر احتمال پذیرش مبلغ پیشنهادی توسط فرد (i) میباشد.اگر احتمال این که هر فرد مصاحبه شونده مبلغ پیشنهادی را بپذیرد، به صورت رابطه (5) باشد:
(5) |
در آن Xi متغیرهای توضیحی و βپارامترهایی هستند که باید برآورد شوند. برای ارزیابی اثرات تغییر در هر یکاز متغیرهای مستقل (Xik) روی احتمال پذیرشمبلغ پیشنهادی،باید ازرابطه (5) مشتق جزییگرفته شود (16):
(6) |
کهβ k پارامتر متغیر مستقل Kام می باشد. با داشتن مشتقات جزیی از رابطه (6) کشش پذیری متغیر توضیحی K ام از رابطه (7) به دست میآید.
(7) |
همان طور که رابطه (7) نشان می دهد کشش پذیری ها ثابت نیستند و به مقادیر متغیرهای توضیحی به کار رفته در مدل بستگی دارند. مدل های لاجیت ممکن است به شکل های تابع لگاریتمی یا خطی برآورد شوند. در این بررسی از مدل لاجیت خطی استفاده شده است، زیرا شکل خطی برای محاسبه متوسط تمایل به پرداخت آسان تر میباشد.
آمار و اطلاعات لازم در این تحقیق عمدتا از طریق تکمیل پرسشنامههای طراحی شده با مراجعه به بازدیدکنندگان از چشمه آبگرم شابیل در تابستان 1392 جمع آوری گردید. حجم نمونه مورد بررسی شامل 367 نفر بود که بر اساس روش تصادفی ساده نمونهگیری شدند. در این پژوهش برای اندازهگیری تمایل به پرداخت (WTP: Willingness To Pay) بازدیدکنندگان، در بررسی CV از پرسش نامه انتخاب دوگانه یک بعدی (SBDC: Single Bounded Dichotomous Choice)استفاده شده است. در مجموع، در روش انتخاب دوگانه پاسخگویان در مواجه شدن با قیمت پیشنهادی در یک بازار فرضی، تنها پاسخ (بلی یا خیر) میدهند و در روش (SBDC) به هر پاسخ دهنده فقط یک مبلغ پیشنهاد و از او خواسته میشود تا آن را به عنوان مبلغ تمایل به پرداخت خود قبول یا رد نماید (17). مبالغ پیشنهادی برای پرسشنامه اصلی با استفاده از دادههای پیش آزمون تعیین گردید. اطلاعات و آمار جمع آوری شده توسط نرم افزارهای SPSS ,Stata12 ,Maple12 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها
برخیویژگیهایآماری متغیرهای مهم حاصل از اطلاعات جمعآوری شده از بازدیدکنندگان چشمه آبگرم شابیل در جدول (1) آمده است. براساس نتایج به دست آمده، سن پاسخگویان بین حداقل 21 و حداکثر 70 سال بوده و متغیر اندازه خانوار بین حداقل 1و حداکثر 8 نفر میباشد. براساس نتایج جدول فوق، میانگین درآمدی نمونه مورد مطالعه 679 (ده هزار ریال) و میانگین مدت زمان لازم برای سفر گردشگران 71/3 ساعت بوده است.
جدول 1- برخی ویژگیهای آماری متغیرهای مهم مورد مطالعه گردشگران چشمه آب گرم شابیل در سال 1392
Table 1. The statistical summary of some important variables used in the study of the outdoor recreational value of Shabil’s hot spring, 2013
نام متغیر |
میانگین |
حداقل |
حداکثر |
انحراف معیار |
توزیع فراوانی |
سن (سال) |
39 |
21 |
70 |
104/10 |
(%7/40, 35- 21) (%5/38, 40- 35) (%8/20, 70- 45) |
اندازه خانواده (نفر) |
61/3 |
1 |
8 |
343/1 |
(%1/22, 2- 1) (%5/54, 4- 2) (%4/23, 8- 4) |
درآمد ماهانه (ده هزارریال) |
679 |
100 |
2400 |
895/1 |
(%1/22, 44- 0) (%3/61, 75- 44) (%6/16, 239- 75) |
مدت زمان لازم برای رسیدن به منطقه (ساعت) |
71/3 |
1 |
14 |
856/2 |
(%3/37, 2- 1) (%4/38, 4- 2) (%15, 8- 4) (%3/9, 14- 8) |
مأخذ: یافتههای تحقیق
|
توزیع فراوانی جنسیت گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392 در جدول (2) آمده است. همان طور که مشاهده میشود، 91 درصد نمونه را پاسخگویان مرد و 9 درصد آنها را زنان تشکیل داده اند.
جدول 2- توزیع فراوانی جنسیت گردشگران چشمه آب گرم شابیل در سال 1392
Table 2. The frequency distribution of gender variable used in the study of the outdoor recreational value of Shabil’s hot spring, 2013
جنس فراوانی |
مرد |
زن |
جمع |
تعداد |
334 |
33 |
367 |
درصد |
91 |
9 |
100 |
جداول (3) و (4) وضعیت نمونه مورد مطالعه را به ترتیب از لحاظ سطح تحصیلات و گروه شغلی نشان میدهد. بر اساس نتایج جدول (3)، نزدیک 2 درصد پاسخگویان بی سواد بوده و بقیه باسوادند. هم چنین بیشترین درصد را پاسخگویان با سطح تحصیلات لیسانس تشکیل داده اند (1/37). براساس نتایج جدول (4) بیشتر پاسخگویان (8/35 درصد) دارای شغل آزاد میباشند.
جدول 3- توزیع فراوانی سطح تحصیلات گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392
Table 3. The frequency distribution of literate variable used in the study of the outdoor recreational value of Shabil’s hot spring, 2013
سطح تحصیلات فراوانی |
بی سواد |
زیر دیپلم |
دیپلم |
فوق دیپلم |
لیسانس |
فوق لیسانس و بالاتر |
جمع |
تعداد |
7 |
28 |
84 |
92 |
136 |
20 |
367 |
درصد |
9/1 |
7/7 |
8/22 |
25 |
1/37 |
5/5 |
100 |
جدول4- توزیع فراوانی گروه شغلی گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392
Table 4. The frequency distribution of variable of job status used in the study of the outdoor recreational value of Shabil’s hot spring, 2013
شغل فراوانی |
متخصص |
کارمند |
آزاد |
خانه دار |
بازنشسته |
کارگر |
بی کار |
دانشجو |
موارد دیگر |
جمع |
تعداد |
10 |
103 |
131 |
16 |
32 |
29 |
2 |
24 |
20 |
367 |
درصد |
7/2 |
9/27 |
8/35 |
4/4 |
7/8 |
9/7 |
5/. |
6/6 |
5/5 |
100 |
دلایل بازدید گردشگران چشمه آبگرم شابیل در جدول (5) به صورت دلایل تماشای طبیعت، شنا، استفاده از هوای آزاد، کوهنوردی و سایر موارد تشریح شده است. جدول (5) نشان میدهد که هدف اصلی اکثریت بازدیدکنندگان (7/71 درصد)، شنا و آب درمانی میباشد و کوهنوردی، استفاده از هوای تمیز و تماشای طبیعت به ترتیب در ردههای بعدی قرار دارند.
جدول 5- توزیع فراوانی دلایل بازدید گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392
Table 5. The frequency distribution of reasons for tourists visiting Shabil’s hot spring, 2013
دلیل بازدید فراوانی |
تماشای طبیعت |
شنا |
استفاده از هوای آزاد |
کوهنوردی |
سایر |
جمع |
دلیل اصلی (درصد) |
29 (6/7) |
263 (7/71) |
30 (2/8) |
45 (2/12) |
1 (3/0) |
367 |
دلیل بعدی (درصد) |
96 (2/26) |
56 (3/15) |
98 (7/26) |
71 (3/19) |
46 (5/12) |
100 |
میزان اهمیتی که بازدیدکنندگان برای چشمه آبگرم شابیل قایلند، به صورت طیف لیکرت در جدول (6) فرآهم آمده است. براساس نتایج این جدول، حدود 63 درصد پاسخگویان اهمیت زیادی برای این منطقه قایل میباشند و افرادی که اهمیت منطقه را کم یا خیلی کم برآورد کرده اند، تنها 2/2 درصد از کل بازدیدکنندگان را تشکیل میدهند.
جدول 6- توزیع فراوانی درجه اهمیت منطقه از دیدگاه گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392
Table 6. The frequency distribution of the attractive degree of the region from the viewpoints of the tourists of Shabil’s hot spring, 2013
درجه اهمیت فراوانی |
خیلی زیاد |
زیاد |
بی تفاوت |
کم |
خیلی کم |
جمع |
تعداد |
63 |
231 |
65 |
3 |
5 |
367 |
درصد |
2/17 |
9/62 |
7/17 |
8/. |
4/1 |
100 |
نتایج حاصل از تمایل به پرداخت افراد در جدول (7) ارایه گردیده است. در این مطالعه از روش Boyle, et al. (1988) برای به دست آوردن مقادیر تمایل به پرداخت استفاده شده است (18). بدین صورت که فرض شده توزیع تجربی مقادیر تمایل به پرداخت پاسخ دهندگان برابر همان توزیعی است که مقادیر تمایل به پرداخت در پیش آزمون دارند. بر این اساس، مبالغ پیشنهادی در 8 گروه مبالغ بین 2000 تومان تا 7000 تومان تعیین و طبقه بندی شد. نتایج حاصل از جدول (7) بیانگر این واقعیت است که مطابق انتظار، بین مبالغ پیشنهادی و تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان رابطه منفی وجود دارد، یعنی با افزایش مبلغ پیشنهادی میزان تمایل به پرداخت کاهش مییابد. هم چنین میتوان نتیجه گرفت که در مجموع از بین 367 بازدید کننده، تعداد 239 بازدید کننده یعنی حدود 65 درصد حاضر به پرداخت مبالغ پیشنهادی جهت استفاده تفرجی از چشمه آب گرم شابیل بودند و در مقابل تعداد 128 بازدید کننده که حدود 35 درصد را تشکیل می دهند، تمایل به پرداخت مبالغ پیشنهادی برای استفاده تفرجی از چشمه آبگرم شابیل را نداشتند.
جدول 7- توزیع فراوانی تمایل به پرداخت گردشگران چشمه آبگرم شابیل در سال 1392
Table 7. The frequency distribution of tourists’ willingness to pay for visiting Shabil’s hot spring, 2013
مبلغ (تومان) فراوانی |
2000 |
2500 |
3000 |
3500 |
4000 |
4500 |
5000 |
7000 |
تعداد پذیرندگان (درصد) |
35 (3/83) |
45 (100) |
37 (7/78) |
39 (83) |
38 (2/79) |
25 (3/54) |
13 (3/28) |
7 (2/15) |
تعداد نپذیرندگان (درصد) |
7 (7/16) |
0 (0) |
10 (3/21) |
8 (17) |
10 (8/20) |
21 (7/45) |
33 (7/71) |
39 (8/84) |
نتایج حاصل از برآورد مدل لوجیت برای برآورد ارزش تفریحی چشمه آبگرم شابیل در جدول (8) آورده شده است. برای بررسی معنی داری کلی رگرسیون برآورد شده از آماره نسبت راست نماییLR استفاده شده است. مقدار این آماره در درجه آزادی 4 برابر 67/136 بوده، لذا کل مدل برآوردی از لحاظ آماری در سطح یک درصد معنی دار میباشد. همان طور که در جدول فوق مشاهده میشود، ضرایب برآورد شده برای متغیر پیشنهادی و میزان اهمیت چشمه آب گرم شابیل در سطح یک درصد معنی دار بوده و متغیر سطح درآمد در سطح پنج درصد معنی دار و متغیر تعداد سالهای تحصیل در سطح ده درصد معنی دار میباشد. هم چنین از این جدول میتوان نتیجه گرفت که مطابق انتظار مبلغ پیشنهادی اثر منفی بر احتمال تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از این چشمه دارد. بدین معنی که هر قدر مبلغ پیشنهادی افزایش یابد، احتمال تمایل به پرداخت کاهش مییابد. در عین حال متغیرهای میزان اهمیت بازدید از چشمه آب گرم شابیل، سطح درآمد و تعداد سال های تحصیل اثر مثبت بر تمایل به پرداخت بازدید کنندگان دارد که مطابق انتظار می باشند. مقادیر ضرایب تعیین2 Rمک فادن (Mcfadden)، کراگ و اهلر (Cragg - Uhler)، افرون (Efron)، مک کلوی و زاوینا (Mckelvey - Zavoina) برای مدل لوجیت برآورد شده به ترتیب معادل 270/0، 432/0، 359/0 و 460/0 میباشد. این مقادیر نشان میدهد که متغیرهای توضیحی بر حسب 2 Rگزارش شده بین حداقل 27/0 تا حداکثر 46/0 از تغییرات متغیر وابسته را توضیح میدهند. مقدار درصد پیش بینی صحیح مدل برآورد شده نیز بالغ بر 67/79 درصد است و چون بیشتر از 70 درصد می باشد، مدل برآورد شده دارای اعتبار بوده و برای تجزیه و تحلیل های بعدی قابل اطمینان است. مقدار آمارهLM برابر با 16/2 برآورد شد که دلالت بر عدم وجود مشکل ناهمسانی واریانس دارد. در مدل لوجیت ضرایب برآورد شدهی اولیه فقط علایم تاثیر متغیرهای توضیحی را روی احتمال پذیرش متغیر وابسته نشان می دهند و تفسیر مقداری ندارند. به منظور تفسیر این ضرایب، از مفهوم کشش و اثرنهایی استفاده میشود که در ادامه مقادیر محاسبه شده کششها و اثرات نهایی مورد تفسیر قرار میگیرند. دو ستون آخر جدول (8) مقادیر محاسبه شده کشش و اثرات نهایی را برای متغیرهای مدل لاجیت برآورد شده فرآهم آورده است. همان طور که مشاهده میشود، اثر نهایی مربوط به متغیر مبلغ پیشنهادی برابر 00022/0- میباشد و رقم مذکور بیانگر این است که در صورت ثابت بودن سایر شرایط، یک واحد تغییر در مبلغ پیشنهادی (یک تومان)، به اندازه022/0 درصد احتمال تمایلبهپرداخت را کاهش میدهد.اثر نهایی متغیر درآمد برابر 040/0 میباشد، یعنی در صورت ثابت بودن سایر شرایط، یک واحد (ده هزار ریال) افزایش در میزان درآمد منجر به 4 درصد افزایش در احتمال تمایل به پرداخت بازدید کننده میشود. هم چنین اثر نهایی مربوط به متغیر توضیحی تعداد سال های تحصیل برابر 10/0 میباشد، یعنی در صورت ثابت بودن سایر شرایط، یک واحد افزایش در تعداد سال های تحصیل منجر به 10 درصد افزایش در احتمال تمایل به پرداخت بازدیدکننده میشود. اثر نهایی متغیر اهمیت بازدید از چشمه آب گرم شابیل برابر12/0 درصد میباشد که رقم مذکور بیان می کند یک واحد افزایش در اهمیت بازدید از منطقه بازدیدکنندگان در صورت ثابت بودن سایر شرایط منجر به 12 درصد افزایش در احتمال تمایل به پرداخت بازدید کننده میشود. همان طور که از برآورد کشش متغیر مبلغ پیشنهادی پیداست، در صورت ثابت بودن سایرشرایط، با افزایش یک درصدی در مبلغ پیشنهادی،احتمال تمایل بهپرداخت29/1درصدکاهشمییابد. هم چنین با ثابت بودن سایر شرایط افزایش یک درصد در سطح درآمد، احتمال تمایل به پرداخت را به میزان 39/0 درصد افزایش می دهد. همین طور از برآورد کشش متغیرهای تعداد سال های تحصیل و اهمیت بازدید از منطقه بازدیدکنندگان پیداست که در صورت ثابت بودن سایر شرایط، با افزایش یک درصدی متغیرهای تعداد سال های تحصیل و اهمیت بازدید، احتمال تمایل به پرداخت به ترتیب، 98/0 و 22/0 درصد افزایش مییابد. میانگین تمایل به پرداخت بازدید کننده از رابطه (4) قابل برآورد میباشد. بر اساس نتایج به دست آمده، این رابطه برای داده های تحقیق به صورترابطه(9)میباشد.
جدول8- نتایج حاصل از برآورد مدل لوجیت برای برآورد ارزش تفرجی چشمه آب گرم شابیل در سال 1392
Table 8. Final variables which contributed to logit model for estimating the outdoor recreational value of Shabil’s hot spring, 2013
متغیرها |
ضرایب برآورد شده |
ارزش آماره t |
مقادیر کشش |
اثر نهایی |
عرض از مبدا |
80/0 |
87/0 |
- |
- |
مبلغ پیشنهادی |
***00109/0- |
71/8 - |
29/1- |
00022/0- |
اهمیت بازدید از چشمه |
***58/0 |
05/3 |
98/0 |
12/0 |
درآمد |
**19/0 |
48/2 |
39/0 |
040/0 |
تحصیلات |
*051/0 |
71/1 |
22/0 |
10/0 |
Percentage of right predictions: 79/67 Likelihood Ratio Test: 136/67
Mcfadden R2= 0.270 Mckelvey - Zavoina R2= 0.460
Cragg-Uhler R2= 0.432 Efron R2= 0.359 |
علائم * ، ** و *** به ترتیب بیان گر معنی داری در سطح 10، 5 و 1 درصد می باشند.
(9) |
که در آن مقدار α* به صورت زیر محاسبه می گردد:
(10) |
0201/4= (39/14)051/0+(797/6)19/0+(06/2)58/0 +80/0= α* |
بر این اساس میانگین تمایل به پرداخت برای هر سرپرست خانوار تقریبا برابر با 3680 تومان یا 36800 ریال می باشد. کل ارزش تفرجی سالانه چشمه آب گرم شابیل طبق رابطه زیر محاسبه میشود:
10303748000= 1/36799× 280000= (میانگین تمایل به پرداخت × تعداد خانوارهای بازدیدکننده) = ارزش تفریحی سالانه چشمه آبگرم شابیل (ریال)
بحث و نتیجه گیری
منـابع زیست محیطی، کالاهـا و خدمــات بسیـاری را فراهم می کنند که به رفاه انسان کمک می کند، حتی اگر این کالاها و خدمات الزامأ در بازار مورد داد و ستد قرار نگیرند. چشمه آب گرم شابیل واقع در دامنه کوه سبلان با دارا بودن طبیعت زیبا و خواص آب درمانی یکی از مناطق مهم گردشگری استان اردبیل محسوب می شود، به طوری که هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می نماید. در این تحقیق از روش ارزش گذاری مشروط (CVM) در تعیین ارزش تفرجی چشمه آب گرم شابیل استفاده شد. هم چنین برای شناسایی عوامل موثر بر تمایل به پرداخت افراد از مدل لوجیت بهره برداری گردید. نتایج حاصل از برآورد مدل لوجیت نشان داد که متغیر مبلغ پیشنهادی از عوامل اثرگذار منفی بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از این چشمه بوده و متغیرهای اهمیت بازدید از چشمه، سطح درآمد و تعداد سال های تحصیل دارای اثر مثبت بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان می باشند. از طرفی مقادیر کشش ها و اثرات نهایی متغیرهای توضیحی محاسبه و برآورد شد. در نهایت، ارزش تفریحی سالانه چشمه آب گرم شابیل حدود 10303748 هزار ریال به دست آمد. با توجه به معنی دار بودن متغیر درآمد در مدل برآورد شده و نیز بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از گردش گران، انتظار می رود افزایش سطح درآمد واقعی عمومی از یک طرف و فراهم نمودن تسهیلات و امکانات رفاهی بیشتر از طرف دیگر، تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان را افزایش دهد.
Reference
[1]-کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، گروه مدیریت، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
[2]- استادیار، گروه مدیریت، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران* (مسوول مکاتبات).
[3]- استادیار، گروه محیط زیست، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
[4]- M.Sc. of Agricultural Management, Department of Agricultural Management, Extension and Education, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
[5]- Assistant Professor, Department of Agricultural Management, Extension and Education, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran* (Corresponding Author)
[6]- Assistant Professor, Department of Environmental Science, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran