نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست دانشکده منابع طیعی و کویر شناسی دانشگاه یزد
2 دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و یکم، شماره ده، دی ماه 98
بررسی آگاهی و نگرش دانشجویان دانشگاه یزد نسبت به رشته محیطزیست و عملکرد آن در جامعه
فاطمه هوشمند فیروزآبادی[1]*
معصومه پورسعیدی1
صدف سلامتیان1
حمید سودایی زاده[2]
تاریخ دریافت: 17/10/93 |
تاریخ پذیرش: 01/07/94 |
چکیده
زمینه و هدف: ترویج و آموزش محیطزیست نقشی مهم و اساسی را در حفاظت اصولی از آن دارد، بنابراین آموزش به عنوان یکی از اصلیترین ابزارها در تحقق توسعه انسانی مورد توجه است. از این طریق انسانها به عنوان محورهای توسعه میتوانند ضمن کسب توانمندیهای جدید به ایفای نقشی فعال و تاثیرگذار در توسعه بپردازند. هدف از تدوین این پژوهش شناسایی میزان آگاهی دانشجویان دانشگاه یزد از رشته محیط زیست است.
روش بررسی: برای این منظور سوالات در سه گرایش آلودگی، ارزیابی و تنوع زیستی مطرح گردید تا میزان آشنایی دانشجویان نسبت به گرایشهای مختلف این رشته مشخص گردد. تعداد نمونهها با فرمول کوکران 628 به دست آمد و نمونهبرداری با استفاده از پرسش نامه، به صورت تصادفی بین دانشجویان دانشگاه یزد توزیع شد. دادهها با نرمافزارهای SPSS و Excel مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: یافته ها بیانگر لزوم آموزشهای محیطزیستی در جامعه و ارتقای میزان اطلاعرسانی و آگاهی محیطزیستی است. نوع مقطع تحصیلی بر روی آگاهی دانشجویان نسبت به محیط زیست تأثیر زیادی نداشت اما نوع رشتههای تحصیلی و جنسیت بر نگرش و دیدگاه افراد تأثیر به سزایی داشت. بنابراین با برنامه ریزیهای آموزشی مناسب و فرهنگ سازی در مقاطع مختلف دانشگاهی میتوان وضعیت آگاهیهای محیط زیستی جامعه را در راستای توسعه پایدار بهبود بخشید.
بحث و نتیجهگیری: توجه به آموزش و ترویج محیطزیست در سطوح دانشگاهی به عنوان یک نقطه شروع ضمن این که میتواند در پر کردن این خلاء مفید واقع شود، قادر است افرادی را با تخصصها و مهارتهای لازم برای اشاعه دانش و اطلاعات مربوط به محیطزیست و بحرانهای پیشرو تربیت نماید.
واژه های کلیدی: آموزش، محیط زیست، پرسش نامه، آگاهی، دانشگاه یزد
|
Investigation of Knowledge and attitudes of Yazd students the environment and its function in society
Fatemeh HooshmandFiroozabadi[3]
Maasoomeh Poorsaiedi[4]
Sadaf Salamatian[5]
Hamid Sodaiezadeh[6]
Accepted: 2015.09.23 |
Received: 2015.01.07 |
Abastract
Introduction: Promotion and training of the environment has an important and fundamental role to play in protecting it, so education is considered as one of the main tools in the realization of human development. In this way, human beings as axes of development can play an active and influential role in development while acquiring new abilities. The purpose of this study was to identify the level of environmental awareness among Yazd University students.
Material and Methods: For this purpose questions trends in pollution, and biodiversity assessment was brought to the knowledge of students to determine trends in this field. Cochran formula obtained 628 samples collected using questionnaires randomly distributed among students of Yazd University. Data were analyzed with SPSS and Excel software.
Results and Discussion: The results indicate the need for environmental education and awareness in the community and promotion of environmental awareness. Type of education on students' awareness about the environment did not have a great impact on the field of education and gender attitudes of people had a great influence.
Conclusion: Due to the promotion of environmental education at university level as a starting point can also be useful in filling this gap, capable people with expertise and skills necessary to disseminate knowledge and information related to the environment and the crisis facing the education.
Key words: education, environment, questionnaire, knowledge, Yazd University
مقدمه
امروزه دامنه بحران محیط زیست بسیار جدی و گسترده است. در حال حاضر محیط زیست در معرض خطر تعرض و تخریب شدید آسیبها و آلودگیهای فراوان قرار گرفته که در این زمینه عوامل زیادی دخالت دارند. بسیاری از تهدیدهای محیطزیستی، تخریب منابع و آلودهسازی محیط نتیجه فعالیتهای انسانی هستند. ناآگاهیها، کمآگاهیها و پایین بودن سطح فرهنگ عمومی مردم از جمله عوامل تخریب محیطزیست به حساب میآید که میتواند زمینه سوءاستفاده عدهای را در تجاوز به منابع خدادادی و سرمایههای ملی فراهم کند (1). از این رو آگاهسازی عمومی و آموزش جامعه در رابطه با ارزش و اهمیت محیطزیست برای ادامه حیات بشر امری مهم است. شرط اجرای موفقیتآمیز هر یک از برنامههای حفاظت از محیطزیست، آگاهی از چرایی و چگونگی اجرای آنهاست (2). از هدفهای درازمدت آموزش محیطزیست، ایجاد و گسترش فرهنگ و اخلاق پایدار محیطزیستی برای مشارکت شهروندان در پاسداری از محیطزیست خود و حل مسائل آن است. چنین فرهنگ و اخلاقی برای توسعه پایدار بومشناختی لازم و ضروری است (3). آموزش خود یک هدف نیست بلکه ابزاری کلیدی برای فراهم آوردن تغییر در دانشها، ارزشها، رفتار و بطور کلی شیوه زندگی است تا بر اساس آن جوامع بتوانند به پایداری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیک و سیاسی دست یابند (4). آموزش محیطزیست یک فرآیند میان رشتهای و همه جانبه است که موجب آگاهی (درباره محیط زیست)، ارزش (شناخت محیطزیست از طریق دانش)، رویکرد (مسئولیت در مورد محیط زیست)، قابلیت انجام عمل (مهارت لازم برای حل مشکل) میشود (5).
در توصیههای اتحادیه جهانی، حفاظت از طبیعت، سودمندی و فوریت تعلیم مسائل مربوط به محیطزیست در کلیه سطوح، خاطر نشان شده است. همچنین برنامه محیطزیست سازمان ملل افزایش تحقیقات و مبادله اطلاعات مربوط به آموزش محیطزیست را در زمرة اهداف فعالیتهای خود قرار داده است. در برنامههای مربوط به آموزش محیطزیست، دورههای آموزش عمومی از مهمترین و حساسترین دورههای آموزشی به شمار میآیند (6). نسل جوان بیشترین درصد جمعیت کشور را تشکیل میدهد لذا آموزش محیط زیست میتواند تأثیر قابل توجهی در تقویت فرهنگ محیط زیستی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار داشته باشد (7). آموزش محیطزیست باید برای همه سنین و در همه سطوح به صورت رسمی و غیررسمی اجرا گردد. وسایل ارتباط جمعی مسئولیت بزرگی برای این رسالت آموزشی دارند. در صورتی که آموزش محیطزیست به درستی درک شده باشد میتواند شامل آموزش جامعه درتمامی دوران زندگی باشد. آموزش محیطزیست باید خود را در حل مسایل و در متنِ حقایق درگیر ساخته و خلاقیت، حس مسئولیت و تعهد خِود را برای ساختن فردای بهتر تشویق کند. آموزش محیطزیست باید در دو سطح آموزش رسمی و غیررسمی صورت گیرد. در آموزش رسمی، تلاشها در جهت گنجاندن موضوعات محیطزیستی در دورههای رسمی قبل و بعد از دانشگاه، و تربیت معلمین و افراد ماهر در به کارگیری، تولید و انتقال دانش محیطزیستی مطرح است و در بعد غیر رسمی، آموزش باید به نحوی باشد که تمامی عمر و به ویژه سنین بعد از دانشگاه را برای تمام افراد دانشگاهی و غیر دانشگاهی پوشش دهد. از این رو میتوان نتیجه گرفت که برای دستیابی به ظرفیتهای انسانی مورد نیاز در توسعه پایدار زیستمحیطی باید تلاشهای آموزشی در دو عرصه رسمی و غیر رسمی به طور همزمان صورت گیرد (8).
در زمینه بررسی آگاهی محیطزیستی در افراد، مطالعات محدودی انجام پذیرفته است از جمله، حیدری در سال 1382 به بررسی تدوین الگوی مدیریتی توسعه پایدار آموزش محیط زیست برای نسل جوان کشور پرداخت. نتایج این تحقیق نشان داد ضرورت حفظ محیط زیست در بین دانشجویان کمرنگ شده است به طوری که از بین420 نفر از جوانان ساکن شهر تهران، 87/82 درصد از جوانان به حفظ محیط زیست اهمیت نمیدهند و 11/38 درصد از آنها حفظ محیطزیست را وظیفه خود نمیدانند (7). کرمیپور شمس آبادی در سال 1378 در تحقیق خود با عنون ارائه چارجوب نظری در خصوص چگونگی آموزش محیط زیست در نظام آموزش و پرورش کشور نتیجه گرفت بین آگاهی دانش آموزان و تغییر نگرش آنها رابطه مثبت وجود دارد. آموزش و آگاهی از محیط زیست را میتوان یکی از مهمترین نقشهای کنونی مدارس در تمامی سطوح، در آموزش رسمی دانست (9). بادکوبی در سال 1379 در پژوهش خود تحت عنوان ارزیابی وضعیت آگاهی آموزگاران شاغل در مناطق مختلف آموزش و پرورش تهران نسبت به محیط زیست به این موضوع اشاره داشت که از بین پاسخگویان، دانش آموزان رشته تجربی در مقایسه با دیگر رشتهها میزان آگاهی بیشتری نسبت به محیط زیست داشتهاند که در این امر معلمان نقش به سزایی بر عهده داشتند (10).
باقری ورکانه در سال 1382 به بررسی میزان آگاهی و علاقه دانش آموزان دوره متوسطه شهر تهران از محیط زیست و حفاظت از آن پرداخته است. نتایج تحلیل همبستگی حاکی از آن است که بین متغیرهای مستقل سن، تحصیلات پدر و مادر، استفاده از برنامههای رادیویی، مطالعه کتابها و مقالات ریست محیطی با متغیر وابسته میزان علاقه دانش آموزان به محیط زیست رابطه معنی داری وجود دارد (11). کارگری در سال 1383 به بررسی اثرات فرهنگی و روانشناختی دورههای آموزشی کوتاه مدت حفاظت محیط زیست و کاهش مصرف انرژی و آموزش محیط زیست برای عموم مردم پرداخته است. نتایج تحقیق نشان میدهد که آموزش در تغییر نگرش افراد نسبت به محیط زیست و حفاظت از آن تأثیرگذار بوده است (12). هادیپور و شکوری در سال 1383 در پژوهش خود به بررسی میزان آگاهی زیست محیطی و روشهای بهینة آموزش محیطزیست در زنان خانهدار و آموزگاران زن مقطع ابتدایی شهر اراک پرداختهاند. این تحقیق به روش تصادفی و به وسیله پرسشنامه، با توجه به ویژگیهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در مناطق گوناگون شهر اراک صورت گرفته است. یافتههای این پژوهش بیانگر لزوم آموزشهای محیطزیستی در جامعه و ضعف میزان اطلاع رسانی است (13). اسمعیلی در سال 1386 در خصوص نقش آموزشهای مردمی برای فضای سبز شهر تهران به تحقیق پرداخته و گزارش داد که بین متغیرهای سن، سطح تحصیلات، منابع آگاهی دهنده، اهداف دورههای آموزشی، محتوای دورهها و روشهای آموزشی با متغیر وابسته دانش شهروندان نسبت به سالم سازی محیط زیست رابطه معنیداری وجود دارد (14). مطالعات انجام شده توسط Lucie (1996) و Chen et al (2002) نشان میدهد که علاقه دانش آموزان به حفاظت محیط زیست در حفظ آن مؤثر است(15 و 16). بررسیهای انجام شده توسط Sang-Joon(1995) و Kara (2004) بیانگر آن است که مجلات و نشریات محیط زیستی بر دیدگاه دانش آموزان در خصوص حفاظت از محیط زیست تأثیرگذار است (17 و 18).
هدف از این پژوهش بررسی آگاهی دانشجویان دانشگاه یزد نسبت به رشته محیط زیست و اهمیت آن در جامعه است. بدین منظور با طراحی پرسشنامه به اهمیت آموزش محیط زیست، شناخت وظایف انسان نسبت به مسائل آن، درک ارزشهای محیطزیستی، حمایت از دیدگاههای حفاظتی و عدالت اجتماعی پرداخته شد.
مواد و روشها
این مطالعه در سال 1391 در دانشگاه یزد اجرا شد. در این تحقیق برای بهرهگیری از نظر دانشجویان از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه رایجترین وسیلهای است که برای شناخت دیدگاهها و نگرش افراد استفاده میشود. پرسشنامه طراحی شده دارای 3 بخش در زمینه تنوع زیستی، آلودگی محیطزیست و ارزیابی اثرات محیطزیستی بود که روائی آن توسط متخصصین مربوطه مورد تأیید قرار گرفت. جهت بررسی پویایی پرسشنامه از ضریب آلفای کورنباخ در یک تست اولیه استفاده شد و با توجه به دست آمدن ضریبی معادل 8/0، طراحی پرسشنامه مطلوب ارزیابی گردید. جامعه آماری کل دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه یزد در نظر گرفته شد که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 628 نفر برآورد گردید. نفرات مورد نظر با توجه به نسبت جمعیتی دانشجویان هر مقطع با استفاده از روش نمونهبرداری تصادفی طبقهبندی شده انتخاب و پرسشنامه بین آنها توزیع گردید. دادههای بدست آمده از تحقیق در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد بررسی قرار گرفتند.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS و Excel استفاده گردید. در این بررسی دادههای بدست آمده از پرسشنامهها با هم مقایسه شدند و از سوی دیگر مؤثر بودن تغییرات به وسیله آزمون آماری Crosstabs در قسمتchi square test بررسی گردید. همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نظریات دانشجویان دانشگاه یزد نسبت به هر سوال از نمودار ستونی استفاده شد.
نتایج
برطبق یافتههای بدست آمده بیشترین فراوانی را در بین افراد، خانمها با 4/76 % و آقایان با 6/23 % تشکیل دادند (نمودار1). 40% درصد افراد در مقطع کارشناسی، 8/53 درصد در مقطع کارشناسی ارشد و 2/6 درصد از افراد در مقطع دکتری در حال تحصیل بودند (نمودار 2). از بین 38 رشته تحصیلی دانشجویان، بیشترین فراوانی متعلق به رشتههای جغرافیا با 8 درصد و مهندسی نساجی با 6/7 درصد بود.
نمودار 1-درصد جنسیت افراد پاسخ دهنده
Figure 1-. Percentage of respondents sex
نمودار 2-درصد مقطع تحصیلات افراد پاسخ دهنده
Figure 2- Percentage of respondents education
جدول 1-آزمون کای اسکور برای تعیین تمایل به همکاری با تشکلهای مردمی با متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 1- Chi-square test to determine willingness to cooperate with the organization of people with gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی نگرش افراد نسبت به تمایل به همکاری با تشکلهای مردمی حفاظت از محیط زیست |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
63/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
000/0 |
با توجه به جدول 1، بین نگرش افراد نسبت به تمایل به همکاری با تشکلهای مردمی حفاظت از محیطزیست با جنسیت و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود دارد، اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 2- آزمون کای اسکور برای تعیین آگاهی نسبت به تنوع زیستی با متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 2- Chi-square test to determine awareness of biodiversity by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
Sig |
بررسی آگاهی و دیدگاه افراد نسبت به تنوع زیستی |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
058/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
000/0 |
با توجه به جدول 2، بین آگاهی و دیدگاه افراد نسبت به تنوع زیستی با جنسیت و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری
وجود دارد، اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 3-آزمون کای اسکور برای تعیین آگاهی نسبت به گونههای بومی با متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 3- Chi-square test to determine awareness of native species by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
Sig |
بررسی میزان آگاهی دانشجویان نسبت به گونههای بومی ایران |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
435/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
000/0 |
با توجه به جدول 3، بین آگاهی و دیدگاه افراد نسبت به گونههای بومی ایران با جنسیت و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود دارد، اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 4-آزمون کای اسکور برای بررسی آگاهی نسبت به صدور پروانههای شکار با متغیر جنس،
مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 4-Chi-square test to evaluate knowledge of the hunting license by gender,
educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی نگرش و آگاهی نسبت به صدور پروانههای شکار |
جنس |
002/0 |
مقطع تحصیلی |
733/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
245/0 |
با توجه به جدول 4، بین نگرش و دیدگاه افراد نسبت به صدور پروانههای شکار با جنسیت در سطح 5 درصد ارتباط معنیداری دارد اما با نوع رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 5: آزمون کای اسکور برای آگاهی نسبت به مجمع بینالمللی حفاظت از محیط زیست با متغیر
جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 5: chi-square test for knowledge of the national association of environmental
protection with gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی آگاهی نسبت به مجمع بین المللی حفاظت از محیط زیست |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
577/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
001/0 |
با توجه به جدول 5، بین آگاهی نسبت به مجمع بینالمللی حفاظت از محیط زیست افراد با جنسیت و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری دارد اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 6- آزمون کای اسکور برای آگاهی نسبت به تاثیر فعالیتهای انسان در نابودی حیات وحش با متغیر
جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 6- Chi-square test for knowledge of the impact of human activities on the destruction of wildlife by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی آگاهی و دیدگاه نسبت تاثیر فعالیتهای انسان در نابودی حیات وحش |
جنسیت |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
653/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
023/0 |
با توجه به جدول 6، بین بررسی آگاهی و دیدگاه نسبت تاثیر فعالیتهای انسان در نابودی حیات وحش با جنسیت در سطح 99 درصد و با نوع رشته تحصیلی در سطح 95 درصد ارتباط معنیداری دارد اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجودندارد.
جدول 7- آزمون کای اسکوربررسی نگرش نسبت به هشدارهای محیط زیست با متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 7- Attitudes towards alerts Chi-square test environment by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
Sig |
اهمیت دادن نسبت به هشدارهای سازمان حفاظت محیطزیست |
جنس |
197/0 |
مقطع تحصیلی |
055/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
197/0 |
با توجه به جدول 7، بین اهمیت دادن نسبت به هشدارهای سازمان حفاظت محیط زیست با جنسیت، مقطع تحصیلی و
نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 8- آزمون کای اسکور بررسی نگرش نسبت به آلودگی هوا با متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 8- Chi-square test to investigate attitudes towards air pollution by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
Sig |
بررسی دیدگاه و نگرش افراد در ایجاد بیماری در اثر آلودگی هوا |
جنس |
608/0 |
مقطع تحصیلی |
515/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
267/0 |
با توجه به جدول 8، بین 8 دیدگاه و نگرش افراد در ایجاد بیماری در اثر آلودگی هوا با جنسیت، مقطع تحصیلی و نوع
رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 9- آزمون کای اسکور برای بررسی دیدگاه افراد نسبت به کاهش آلودگی با ایجاد فضای سبز با متغیر
جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 9- Chi-square test for people's point of view to reduce pollution by creating a green space with gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی دیدگاه و نگرش افراد کاهش آلودگی هوا و صوت با ایجاد فضای سبز |
جنس |
030/0 |
مقطع تحصیلی |
458/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
378/0 |
با توجه به جدول 9، بین دیدگاه و نگرش افراد کاهش آلودگی هوا و صوت با ایجاد فضای سبز با جنسیت در سطح 95 درصد ارتباط معنی داری دارد. اما با مقطع تحصیلی و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 10- آزمون کای اسکور برای بررسی دیدگاه افراد نسبت به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست با
متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 10- Chi-square test for EPA 'attitude toward performance by gender,
educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی دیدگاه و نگرش افراد عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
894/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
381/0 |
جدول 11- آزمون کای اسکور برای بررسی دیدگاه افراد نسبت نقش دولت در حفاظت محیط زیست با
متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 11- Chi-square test for 'attitude toward the role of government in protecting the environment by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی دیدگاه و نگرش افراد نسبت به نقش دولت در حفاظت از محیط زیست |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
725/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
063/0 |
با توجه به جدول 11، بین دیدگاه و نگرش افراد نسبت به نقش دولت در حفاظت از محیط زیست با جنسیت در سطح 99 درصد ارتباط معنی داری دارد. اما با مقطع تحصیلی و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 12- آزمون کای اسکور برای بررسی آگاهی افراد نسبت به گونههای در معرض انقراض با متغیر
جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 12- Chi-square test to check awareness of the endangered species, gender,
educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
sig |
بررسی آگاهی افراد نسبت به گونههای در معرض انقراض |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
689/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
000/0 |
با توجه به جدول 12، بین آگاهی افراد نسبت به گونههای در معرض انقراض با جنسیت و نوع رشته تحصیلی در سطح 99 درصد ارتباط معنی داری دارد. اما با مقطع تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد.
جدول 13- آزمون کای اسکور برای بررسی آگاهی افراد نسبت به اهمیت حفاظت از حیات وحش با
متغیر جنس، مقطع تحصیلی و نوع رشته
Table 13- Chi-square test to check awareness of the importance of wildlife conservation by gender, educational level and type of sport
نوع سوال |
نوع متغیر |
Sig |
بررسی آگاهی افراد نسبت اهمیت حفاظت از حیات وحش |
جنس |
000/0 |
مقطع تحصیلی |
164/0 |
|
نوع رشته تحصیلی |
084/0 |
با توجه به جدول 13، بین آگاهی افراد نسبت اهمیت حفاظت از حیات وحش با جنسیت در سطح 99 درصد ارتباط معنیداری دارد. اما با مقطع تحصیلی و نوع رشته تحصیلی ارتباط معنیداری وجود ندارد
بحث و نتیجه گیری
بقای نوع بشر و ارتقاء سطح زندگی ایجاب میکند که انسان از
رابطه صحیح با محیط زیست آگاه شده و ارزشها و دیدگاهها را برای حفاظت و بهبود کیفیت آن به کار گیرد و به طور فردی و گروهی در حل مشکلات محیط زیستی اقدام نموده و یا از بروز آنها جلوگیری کند. آموزش محیط زیست کوشش آگاهانهای برای دستیابی جهانی به این هدف برای تمامی سنین و از طریق تمامی نظامهای آموزش رسمی و غیر رسمی است و لذا اعمال آموزشهای زیست محیطی و دیگر اقدامات برای حفظ محیطزیست الزامی است. در ایران که نسل جوان آن، درصد بالایی از جمعیت را تشکیل میدهد، آموزش محیط زیست به آنان میتواند تأثیر قابل ملاحظهای در تقویت فرهنگ زیست محیطی برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار داشته باشد. آشنایی جوانان و کودکان با محیط زیست در مقاطع مختلف تحصیلی میتواند روحیه سازگاری و حفاظت از منابع طبیعی را در آنها تقویت کرده، و حس مسئولیتپذیری نسبت به محیط زیست را به صورت منطقی در آنها ارتقاء بخشد (1).
بدین منظور جامعه آماری را از بین دانشجویان دانشگاه یزد، به عنوان قشر تحصیل کرده و نماینده جامعه در نظر گرفته شد. تا با بررسی نگرش، آگاهی و دیدگاه افراد میزان آگاهی محیط زیستی دانشجویان سنجیده و برای بهبود وضعیت آموزشی و فرهنگ سازی در جامعه راهکارهای مناسب ارائه شود. نتایج حاصل از آنالیز آماری به تفکیک نظرات دانشجویان در مقاطع تحصیلی مختلف آورده شده است:
مردان بیش از زنان و رشتههای مهندسی کشاورزی، محیط زیست، حسابداری، علوم سیاسی، روان شناسی و تربیت بدنی از نقش دولت در حفاظت از محیط زیست آگاهی بالاتری داشتند. مقطع دکتری، زنان بیش از مردان و رشته علوم اسلامی از واژه تنوع زیستی آگاهی بالاتری داشتند. مقطع دکتری، زنان بیش از مردان و رشتههای تربیت بدنی، علوم اجتماعی و طراحی شهری بیش از سایر رشتهها با گونههای بومی ایران آشنایی داشتند. مقطع دکتری، مردان بیش از زنان و رشتهی طراحی شهری با اتحادیه بینالمللی حفاظت آشنایی بیشتری داشتند. مقطع دکتری، مردان بیش از زنان، رشتههای مکانیک و حسابداری بیش از سایر رشتهها از این موضوع که صدور پروانههای شکار سبب کاهش شکار غیر مجاز میشود آگاهی بالاتری داشتند. مقطع دکتری، زنان بیش از مردان و رشته صنایع بیش از بقیه رشتهها از اثر فعالیتهای انسان در نابودی حیات وحش آگاهی بیشتری داشتند. مقطع دکتری، مردان نسبت به زنان و رشتههای طراحی شهری و مهندسی کشاورزی بیش از بقیه به هشدارهای سازمان محیط زیست در مورد آلودگی هوا اهمیت میدادند. مقطع دکتری، مردان نسبت به زنان و رشتههای مهندسی کشاورزی و کتابداری به اثر آلودگی هوا در ایجاد بیماریهای قلبی و ریوی آگاهی بالاتری داشتند.
مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از دکتری، مردان بیش از زنان و رشته ورزش با گونههای در معرض انقراض آشنایی بیشتری داشتند. مقطع کارشناسی ارشد، مردان بیش از زنان و رشتههای تربیت بدنی، مددکاری و مدیریت مالی تمایل به همکاری با تشکلهای مردمی محیط زیستی را بیشتر از بقیه داشتند. مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، زنان بیش از مردان و رشتههای تربیت بدنی، کتابداری، زمین شناسی و طراحی شهری به اهمیت حفاظت از حیات وحش آگاهی بالاتری داشتند. مقطع کارشناسی و دکتری، مردان بیش از زنان و رشتههای حقوق و حسابداری به نقش فضای سبز در کاهش آلودگی هوا و صوت آگاهی بیشتری داشتند. مقطع کارشناسی، مردان بیش از زنان و رشتههای مددکاری، حقوق، علوم اسلامی نسبت به بقیه رشتهها عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست را در کنترل آلودگیها رضایت بخشتر میدانستند.
با توجه به نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل آماری میتوان این گونه استنباط نمود که رشتههای تحصیلی بر آگاهی دانشجویان از رشته محیط زیست و عملکرد آن در جامعه هیچ تاثیری ندارد و آگاهی دانشجویان به نگرش و دیدگاه آنها و اطلاعات عمومی شخص از محیط زیست و فرهنگ سازی در طول دوره تحصیلات و رسانههای جمعی دارد. الگوی بیل ودال استراند (1997، به نقل از فرانسونوکارلینگ،1999) بیانگر این است که اگر در مراحل ابتدایی تحصیلات علاقه یا آگاهی محیطی پیش نیاید، فرد احتمالا انجام دادن عادات قدیمی خود ادامه میدهد. همچنین نتایج پژوهش های صالحی و همکاران(1387) نشان میدهد که معلمان آموزش دوره ابتدایی نگرشی مثبت و موافق محیطزیست دارندکه این خود منجر به احساس مسئولیت پذیری و حمایت از منابع زیستی مختلف میشود.
در مقاطع تحصیلی بالاتر نگرش و آگاهی نسبت به محیطزیست بیشتر شده است که میتوان ناشی از بالا رفتن اطلاعات و آگاهی فرد از جامعه و مسائل به روز آن دانست. همچنین بین دیدگاههای زن و مرد درباره محیط زیست تفاوت بسیاری مطرح بود که با توجه به مطالعه دیوید سونوفرودبرگ (1996،به نقل از زینوپیرس،2002) میتوان نتیجه گرفت زمانیکه تفاوت دو جنس را در مورد موضوعات محیط زیستی که در سطح جهانی مطرح هستند، تفاوت کم و نامحسوس را مشاهده خواهیم کرد. در مقابل، اگر تفاوت دو جنس را در مورد مسائل محیط زیست که در سطح منطقهای وجود دارد ارزیابی شود، زنان سطوح بیشتری از توجه به این مسائل را بیان میکنند. دولتها و سیاستگذاران میتوانند متولی ایجاد تغییرات و روش های جدید در توسعه باشند و این امر ممکن است سبب بهبود اوضاع جهان شود. اما این روشها فقط راهحل هایی کوتاه مدت هستند مگر اینکه آموزش جدیدی به جوانان در جهان داده شود و این امر به ایجاد ارتباطی بین دانش آموزان و معلمین مدارس و اجتماع نیاز خواهد داشت. بنابراین توجه به بحث آموزش محیطزیست و به ویژه روشهای نوین آموزش و انتقال اطلاعات در مراکز آموزشی از یکسو و آشنایی با روشهای ترویج این دانش در سطح محلی و ملی برای آگاهی مردم ازسوی دیگر اهمیت اساسی دارد. در این راستا توجه به آموزش و ترویج محیطزیست در سطوح دانشگاهی به عنوان یک نقطه شروع ضمن اینکه میتواند در پر کردن این خلاء مفید واقع شود، قادر است افرادی را با تخصصها و مهارتهای لازم برای اشاعه دانش و اطلاعات مربوط به محیطزیست و بحرانهای پیشرو تربیت نماید.
منابع
[1]- دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست دانشکده منابع طیعی و کویر شناسی دانشگاه یزد
[2] - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد
[3] -M.Sc. Student of Environmental Engineering, Faculty of Natural Resources and Desert studies, University of Yazd
[4]- M.Sc. Student of Environmental Engineering, Faculty of Natural Resources and Desert studies, University of Yazd
[5] -M.Sc. Student of Environmental Engineering, Faculty of Natural Resources and Desert studies, University of Yazd
[6]- Assistant Professor, Faculty of Natural Resources and Desert studies, University of Yazd