درگاهی, عبداله, دهقان زاده, رضا, فهیمی نیا, وحیده, جباری, یحیی, عزیزی, فرناز. (1395). بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست, 18((ویژه نامه شماره 2)), 55-62.
عبداله درگاهی; رضا دهقان زاده; وحیده فهیمی نیا; یحیی جباری; فرناز عزیزی. "بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387". فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست, 18, (ویژه نامه شماره 2), 1395, 55-62.
درگاهی, عبداله, دهقان زاده, رضا, فهیمی نیا, وحیده, جباری, یحیی, عزیزی, فرناز. (1395). 'بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387', فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست, 18((ویژه نامه شماره 2)), pp. 55-62.
درگاهی, عبداله, دهقان زاده, رضا, فهیمی نیا, وحیده, جباری, یحیی, عزیزی, فرناز. بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست, 1395; 18((ویژه نامه شماره 2)): 55-62.
بررسی تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز از نظر غلظت آلاینده PM10 با تأکید بر شاخص AQI و ارتباط آن با روند کاهش سطح آب دریاچه ارومیه در سال های 90-1387
1دانشجوی دکتری گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران.
2استادیار گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
3دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.
4دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
چکیده
زمینه و هدف: ذرات از آلاینده های اصلی از دیدگاه مخاطرات بهداشت عمومی، سلامتی و همچنین زیست محیطی می باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی روند ماهانه، فصلی، سالانه PM10 و تعیینمیزان تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز با تکیه بر شاخص AQI و ارتباط آن با خشکی دریاچه ارومیه در سالهای90-1387، بهمنظور تدوین برنامهای دانش بنیان در جهت مدیریت کنترل ریزگرد میباشد. روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی است. دادههای مربوط به غلظت PM10 از سازمان محیط زیست شهر تبریز و دادههای مربوط به تغییرات سطح دریاچه ارومیه از سازمان هواشناسی استان آذربایجان غربی جمعآوری شد. سپس دادهها براساس سال، فصل، ماه و شاخص کیفیت هوا بررسی و رابطه تغییرات سطح دریاچه ارومیه با غلظت آلاینده توسط نرم افزار ver.21 SPSS تحلیل شد. یافته ها: تغییرات غلظت PM10 در این چهار سال اختلاف معناداری داشته ولی روند ثابتی نداشته است، بهطوری که در سال 87 غلظت آن 70±13/86 و در سالهای 88، 89 و90 بهترتیب به 73± 69/92، 42± 40/87 و87/60± 63/83 میکروگرم بر مترمکعب بوده است. فصول بهار و زمستان و ماه های اردیبهشت و اسفند به ترتیب با 57/95، 81/88، 01/98، 18/103میکروگرم بر مترمکعب بالاترین میزان ذرات را داشتهاند. نتیجه گیری: در طی سالهای 1390-1387، در بین ماه های سال، اسفند و در بین فصول، بهار و زمستان بدترین کیفیت هوا را از نظر آلاینده PM10داشتند که به دلیل شرایط جوی در زمان های یاد شده از یک سو و شرایط ویژه دریاچه ارومیه از نظر خشکی و ورزش بادهای غالب از طرف دریاچه به شهر تبریز از سوی دیگر میباشد. لذا چندین عامل در افزایش میزان ریزگردها، بهخصوص ذرات خطرناک نمک تاثیر دارند که نیاز به مدیریت یکپارچه در جهت کاهش این آلاینده وجود دارد.
زمینه و هدف: ذرات از آلاینده های اصلی از دیدگاه مخاطرات بهداشت عمومی، سلامتی و همچنین زیست محیطی می باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی روند ماهانه، فصلی، سالانه PM10 و تعیینمیزان تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز با تکیه بر شاخص AQI و ارتباط آن با خشکی دریاچه ارومیه در سالهای90-1387، بهمنظور تدوین برنامهای دانش بنیان در جهت مدیریت کنترل ریزگرد میباشد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی است. دادههای مربوط به غلظت PM10 از سازمان محیط زیست شهر تبریز و دادههای مربوط به تغییرات سطح دریاچه ارومیه از سازمان هواشناسی استان آذربایجان غربی جمعآوری شد. سپس دادهها براساس سال، فصل، ماه و شاخص کیفیت هوا بررسی و رابطه تغییرات سطح دریاچه ارومیه با غلظت آلاینده توسط نرم افزار ver.21 SPSS تحلیل شد.
یافتهها: تغییرات غلظت PM10 در این چهار سال اختلاف معناداری داشته ولی روند ثابتی نداشته است، بهطوری که در سال 87 غلظت آن 70±13/86 و در سالهای 88، 89 و90 بهترتیب به 73± 69/92، 42± 40/87 و87/60± 63/83 میکروگرم بر مترمکعب بوده است. فصول بهار و زمستان و ماه های اردیبهشت و اسفند به ترتیب با 57/95، 81/88، 01/98، 18/103میکروگرم بر مترمکعب بالاترین میزان ذرات را داشتهاند.
نتیجهگیری: در طی سالهای 1390-1387، در بین ماه های سال، اسفند و در بین فصول، بهار و زمستان بدترین کیفیت هوا را از نظر آلاینده PM10داشتند که به دلیل شرایط جوی در زمان های یاد شده از یک سو و شرایط ویژه دریاچه ارومیه از نظر خشکی و ورزش بادهای غالب از طرف دریاچه به شهر تبریز از سوی دیگر میباشد. لذا چندین عامل در افزایش میزان ریزگردها، بهخصوص ذرات خطرناک نمک تاثیر دارند که نیاز به مدیریت یکپارچه در جهت کاهش این آلاینده وجود دارد.
Studying Air Quality Changes in Tabriz in Terms of PM10 Pollutant Density Using AQI Index and its Relation with Drop of Water Level in Uremia Lake during 2008-2011
Background and Objective: Particles are main pollutants from view point of general health and environmental issue. The aim of this research was to review the monthly, seasonal and annual trend of PM10 and to determine air quality using AQI and its relation with drop of water level in Uremia Lake during 2008-2011 in order to present a knowledge base plan to manage particles.
Method: This study is a cross-sectional typr. The data on PM10 were collected from Departement of Environment in Tabriz and Meteorological Organization of West Azerbaijan Provence. Then, the obtained data were analyzed considering air quality index using SPSS ver.21 software.
Results: During the four years (2008-2011), changes in concentration of PM10 were meaningful (P=0.001). The concentrations in 2008, 2009, 2010, and 2011 were 86.13±70, 83.63±60.87, 87.40±42, and 92.69±73 microgram per cubic meter, respectively. Spring, winter, May and March had the highest amount of partcles as 103.18, 98.01, 88.81, 95.57 microgram per cubic meter, respectively.
Conclusion: Among the studied months, March and among the studied seasons, spring and winter possessed the worst air quality in terms of PM10. The reasons are intensity of particles entrance and environmental conditions during that period in one hand, and the worsen condition of Uremia Lake on the other hand. Therefore, several factors increase the amount of hazardous particles and salt particles effect. It can be condluded that there is a need for an integrated management to reduce these emissions.
بررسی آلودگی هوا در نواحی شهری، به خصوص کلان شهرها امری ضروری میباشد. تحقیقات علمی انجام گرفته طی دو دهه ی اخیر؛ نشان داده است که ذرات از آلاینده های اصلی از دیدگاه مخاطرات بهداشت عمومی، سلامتی و همچنین زیست محیطی می باشد(1). بهطوری که به ازای افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب در غلظت ذرات کوچک تر یا مساوی 10 میکرون (PM10)، کل مرگ و میر 1% افزایش مییابد(2). افزایش قابل توجه هفده درصدی بیمارهای تنفسی، به خصوص بیماری آسم به دلیل فلزات سنگین جذب شده توسط ذرات از جمله سرب(3)، جیوه و آرسنیک(4)، تغییر ژنهای سلولهای پوستی(5) افزایش بیماریهای گوارشی از طریق آلودگی آبهای آشامیدنی، از جمله مخاطرات بهداشتی ناشی از ذرات موجود در هوا است(6). از اثرات زیستمحیطی ذرات در هوا میتوان به تغییرات اقلیم در مقیاس جهانی و محلی، تغییر در چرخه بیولوژیکی- زمین شناسی و شیمیایی و محیط زیست انسان، تاثیر بر تشکیل ابر، خصوصیات ابر و میزان نزولات جوی،کاهش اسیدتیه نزولات جوی(7)، پدیده شکوفایی جلبک و کاهش میزان فتولیز و نور خورشید که باعث کاهش محصولات کشاورزی به اندازه 30-5% می گردد، اشاره کرد (8-10).
روند رو به افزایش میزان گرد و غبار در سالهای 2010-2003 و نزولی بودن میزان بارش در طی این سالها، گرد و غبار بیشتری را وارد کشور کرده است. بهطوریکه مسئله گردو غبار به صورت یک معضل مهم مطرح است. در همین راستا بررسی روند تغییرات شاخص آلودگی هوا در کلان شهر تهران طی سالهای 91-81 که توسط دوستی و همکاران انجام یافت، نشان داد که مقادیرPM2.5 روند افزایشی داشته است(11).
غلظت PM10 در اتمسفر شهرها می تواند متاثر از انتقال منطقه ای و وسعت زیاد انتشار طبیعی یا مصنوعی باشد. با توجه به این که شهر تبریز به عنوان مرکز استان آذربایجان شرقی در حال حاضر یکی از مراکز صنعتی ایران محسوب میگردد و مراکز صنعتی مهمی نظیر نیروگاه حرارتی، مجتمع پتروشیمی، پالایشگاه، ماشینسازی و تراکتورسازی و غیره را در خود جای داده است، درنتیجه یکی از پرجمعیتترین و آلودهترین شهرهای ایران بهشمار میرود. منشا گرد و غبار شهر تبریز علاوه بر بادهای عراق و شمال عربستان(12)، نمکزارهای دریاچه ارومیه نیز میباشد. روند صعودی خشک شدن دریاچه ارومیه طی سه دهه اخیر، سبب انتشار ذرات نمک از شورهزارهای ایجاد شده به محیط پیرامون میگردد و میزان این انتشار متاثر از تغییرات شدت بادها در فصول مختلف میباشد(13). منابع متعدد گرد وغبار همچنین تغییرات میزان آن در فصول مختلف نیازمند برنامهای دانشبنیان در جهت مدیریت کنترل ریزگرد میباشد، در همین راستا این مطالعه با هدف بررسی روند ماهانه، فصلی، سالانه PM10 و تعیینمیزان تغییرات کیفیت هوای شهر تبریز با تکیه بر شاخص AQI و ارتباط آن با خشکی دریاچه ارومیه در سالهای 90-1387انجام گرفته است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد. دادههای مربوط به PM10 در طی 4 سال، از پنج ایستگاه فعال اندازه گیری آلاینده های هوا از سازمان محیط زیست شهر تبریز و دادههای مربوط به تغییرات سطح دریاچه ارومیه از سازمان هواشناسی استان آذربایجان غربی جمعآوری شد. سپس داده ها براساس سال، فصل و ماه تفکیک شد. رابطه تغییرات سطح تراز دریاچه ارومیه با غلظت آلاینده توسط نرم افزار ver.21 SPSS تحلیل ومورد بررسی قرار گرفت. جهت تعیین کیفیت هوا از نظر میزان PM10 مطابق استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست کشور، از μg/m354-0 (خوب)، μg/m3154-55 (متوسط)، μg/m3254-155(ناسالم برای گروههای حساس)، μg/m3354-255 (ناسالم)، μg/m3424-355 (خیلی ناسالم) و μg/m3504-425 به عنوان خطرناک در نظر گرفته شد. بر این اساس محدوده μg/m3150-0 به عنوان محدوده استاندارد و بالاتر از μg/m3150 به عنوان محدوده خارج از استاندارد در نظر گرفته شد.
برای انجام این تحقیق که به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شد، در طی 4 سال مطالعه(سال های 90- 1387) در فصول مختلف سال، جمعاً 7248 نمونه از پنج ایستگاه اندازه گیری آلاینده های هوا وابسته به سازمان محیط زیست واقع در شهر تبریز و دادههای مربوط به تغییرات سطح دریاچه ارومیه از سازمان هواشناسی استان آذربایجان غربی جمع آوری گردید.
یافتهها
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تغییرات غلظت PM10 در این چهار سال اختلاف معناداری داشته (001/0P< ) ولی روند ثابتی نداشته است، بهطوری که در طی چهار سال، سال 88 با غلظت 73± 69/92 بیش ترین و سال 90 با غلظت20/60± 63/83 میکروگرم در مترمکعب، کم ترین غلظت PM10 را داشتند. غلظت سالهای 87 و 89 نیز به ترتیب 70±13/86 و 42± 40/87 میکروگرم در مترمکعب بوده است(جدول1). بیش ترین میانگین غلظت PM10در طی چهار سال یاد شده براساس فصل به ترتیب فصل بهار با غلظت 57/95 میکروگرم در مترمکعب بیش ترین و فصلهای زمستان، تابستان و پاییز نیز دارای غلظتهای81/88، 82/82، 31/81 میکروگرم در مترمکعب میباشند(نمودار 2). در بررسی آلودگی غلظت PM10 براساس ماه، ماه اسفند با میانگین غلظت 18/102 میکروگرم در مترمکعب بیش ترین غلظت را در چهار سال داشته است. ماه اردیبشت، آذر و تیر به ترتیب با غلظتهای 01/ 98 ، 87/95 ، 6/90 میکروگرم در مترمکعب جزء آلودهترین ماه های سال بوده است(نمودار 3). همچنین تغییرات کیفیت هوا از نظر میانگین آلاینده PM10 بر حسب ماه و فصل اختلاف معنیداری را نشان داد (001/0P< ).
همچنین روزهای خارج از استاندارد(μg/m3150<) در سال 88، با 5/20 درصد بیش ترین و در سال 90 با 7/7 %، کم ترین تعداد روزهای خارج از استاندارد را به خود اختصاص داده است (جدول2).
AQI شاخصی جهت گزارش روزانه کیفیت هوا می باشد. این شاخص مردم را از کیفیت هوا (پاک بودن یا آلوده بودن آن) آگاه میسازد و اثرات سلامتی مرتبط با آن را ارایه میکند. این شاخص برای پنج آلاینده اصلی هوا ( ذرات معلق، دیاکسد نیتروژن، ازن سطح زمین، منوکسیدکربن و دیاکسید گوگرد) محاسبه میشود.
نحوه محاسبه AQI (مرکز سلامت و محیطکار) :
IP =
IP = شاخص کیفیت هوا (AQI) برای آلاینده PM10است.
CP = غلطت اندازهگیری شده برای آلاینده PM10 است.
BPHi = نقطه شکستی که بزرگ تر یا مساوی CP است.
BPLO = نقطه شکستی که کوچک تر یا مساوی CP است.
IHi= مقدار AQI منطبق با BPHi
ILO = مقدار AQI منطبق با BPLO
نتایج نشان می دهد که در بین چهار سال مورد بررسی، از نظر شاخص آلودگی هوا (AQI) سال 89 با دارا بودن 9/3 % بیش ترین روزها و سال90 فقط با 5/0 % کم ترین روزها را در شرایط خطرناک بوده است(جدول 3).
جدول4 %شاخص کیفیت روزانه هوا مربوط به PM10 به تفکیک سال در دوره چهار ساله را نشان می دهد.
اگر از بین پارامترهای موثر در ایجاد گرد و غبار، تغییرات سطح دریاچه ارومیه مدنظر قرار گیرد، مشاهده میشود که طی سالهای 90-87 روندی نزولی داشته است. اگر این روند با تغییرات غلظتPM10 در طی همین چهار سال مقایسه شود، معلوم میگردد که از سال 87 تا 88 با کاهش سطح دریاچه، میزان گرد و غبار افزایش یافته است، اما از سال 88 تا 90 با کاهش سطح دریاچه، میزان گرد وغبار افزایش نداشته است(نمودار4).که دلیل آن را میتوان در طی این دو سال اخیر به کاهش وزش باد از دریاچه ارومیه به سمت شهر تبریز ارتباط داد.
جدول شماره 1- میانگین، انحراف معیار و فاصله اطمینان میانگین غلظت PM10 شهر تبریز طی سالهای 90-1387
Table 1- Mean, standard deviation and the confidence interval Tabriz average concentration of PM10 during 2008-2011
سال
میانگین
انحراف معیار
فاصله اطمینان 95%
1387
14/86
9/69
(86/89 – 41/82)
1388
69/92
1/73
(33/95 – 04/90)
1389
4/87
37/42
(8/89 - 85)
1390
64/83
21/60
(93/86 – 34/80)
جدول 2- درصد روزهای خارج از استاندارد غلظت PM10 شهر تبریز طی سالهای 90-1387
Table 2- % of the days outside of standard the city of Tabriz PM10 concentration of between 2008-2011
سال
درصد روزهای خارج از استاندارد
1387
9/8
1388
5/20
1389
4/15
1390
7/7
جدول3- درصد شاخص کیفیت روزانه هوا مربوط به PM10 به تفکیک سال در دوره چهار ساله
Table 3- % daily air quality index of PM10 by year in four years
>425
(μg/m3)
424-355
(μg/m3)
354-255
(μg/m3)
254-155
(μg/m3)
154-55
(μg/m3)
54-0
(μg/m3)
مقادیر PM10 و تشریح کیفیت هوا
سال
خطرناک
خیلی ناسالم
ناسالم
ناسالم برای افراد حساس
متوسط
خوب
8/0٪
3/0٪
3/0٪
6/5٪
8/70٪
3/22٪
1387
7/1٪
3/1٪
7/4٪
1/12٪
2/53٪
9/26٪
1388
9/4٪
9/3٪
2٪
6/5٪
4/64٪
3/20٪
1389
5/0٪
5/0٪
4/1٪
9/4٪
5/64٪
1/28٪
1390
نمودار1- میانگین غلظتPM10 طی سالهای 87-90
Figure 1- The average concentration of PM10 during the years 2008- 2011
نمودار2- میانگین غلظتPM10 بر حسب ماه طی سالهای 87-90
Figure 2- The average concentration of PM10 per mounth the years 2008- 2011
نمودار3- میانگین غلظتPM10 بر حسب فصل طی سالهای 90-87
Figure 3- The average concentration of PM10 per season the years 2008- 2011
نمودار4- روند تغییرات PM10 وتغییرات سطح تراز دریاچه ارومیه بین سالهای 87-90
Figure 4- The trend of PM10 and Urmia Lake level changes between the years 2008- 2011
بحث و نتیجه گیری
روند صعودی میزان گرد و غبار در سال 88 نسبت به سال 87 میتواند به دلیل بروز پدیده پایداری جوی طولانیمدت در همان سال باشد. به طوری که طبق بررسیهای بهعمل آمده توسط عابدینی و همکاران، آذرماه 88، به مدت ده روز متوالی اینورژن اتفاق افتاده است(14). شاهسونی و همکاران نیز به این نتیجه رسیدند که در سال 88، با میانگین 89/34±8/42 روز گردوغبار در سال، بیش ترین گردوغبار در کشور رخ داده است که این افزایش گردو غبار در کشور بیتاثیر در میزان گردو غبار شهر تبریز نبوده است(18). مطالعه Baraldo E در ایتالیا نیز علت بالاتر بودن آلودگی در زمستان را به وارونگی های زیاد و پایدار در زمستان نسبت داده است(15). همانطور که در نمودار2 مشاهده میگردد بیش ترین میزان گرد و غبار در شهر تبریز مربوط به فصل زمستان و بهار است. مطالعه Jinxia Gu و همکارانش نیز در چین نشان داد که بیش ترین میانگین غلظت PM10 مربوط به زمستان و کم ترین میزان مریوط به فصل تابستان می باشدکه با نتایج این مطالعه همخوانی دارد. X Querol به این نتیجه رسید که روند تغییرات فصلی با توجه به خیزش گرد و غبار در آفریقا در بهار و اوایل تابستان، غلظت PM10 در حوزه شرقی مدیترانه و در تابستان در حوزه غربی افزایش می یابد (16). این در حالی است که طبق تحقیق الماسی و همکاران در شهرهای غربی کشور آلودگی بیش تری در فصل تابستان مشاهده میگردد (17)که منشا آن به توده غلیظ بستر دریاچه و دلتای خشک هلمند بهوسیله بادهایی که از سمت شمال میوزد برمیگردد این بادها از اواخر اردیبهشت و تا اواسط خرداد شروع شده و تا اواخر شهریور ادامه مییابد (18). شهر تبریز نیز تحت تاثیر این بادها قرار میگیرد، و طبق مطالعه اکبرزاده افزایش گرد و خاک در استان آذربایجان شرقی در دوره آماری 2010-1987 به بادهای غرب کشور برمیگردد (12). اما طبق نتایج به دست آمده از این دوره چهارساله تاثیر اینورژن به دلیل به دام انداختن گرد و غبار در لایههای پایینتر و افزایش استفاده از سوختهای فسیلی در زمستان بر میزان گرد و غبار بیش تر بوده است. از سال 88 تا 90 روند نزولی در میزان گرد و غبار مشاهده میشود. در بین ماه های سال، طبق نمودار 3 اسفند و اردیبهشت بیش ترین میزان گرد و غبار را در این دوره چهارساله داشتهاند. علت افزایش گرد و غبار در اردیبشت و فصل بهار به وضعیت آب و هوایی خشک برمیگردد که برای پخش شدن ذرات PM10 مطلوب بوده است(17) اما در مطالعه JOKSIĆ J کمتر بودن غلظت PM10 در بهار و تابستان نسبت به پاییز و زمستان اینگونه بیان شده است که با افزایش
میزان رطوبت، میزان غلظت PM10 افزایش می یابد، به طوری که در پاییز و زمستان به ترتیب با رطوبت 4/76 و 4/64 % و در بهار و تابستان به ترتیب با رطوبت 6/56 و 59% میزان غلظت PM10 در پاییز و زمستان بیش تر از بهار و تابستان بود که آن نیز می تواند به دلیل تشکیل آئروسل های ثانویه در شرایط رطوبت بالا باشد (19).
با بررسی درصد شاخص کیفیت هوای مربوط به PM10 در دوره چهار ساله معلوم گردید که سال 88 بالاترین تعداد روزهای خارج از استاندارد را دارا میباشد، همچنین در 12% از روزهای سال از لحاظ AQI در سطح ناسالم برای گروههای حساس قرار گرفت که آمار قابل توجهی میباشد. تحت این شرایط باید به افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و ریوی، کودکان و سالمندان آگاهیهای لازم کاهش فعالیت در محیط باز داده میشد. مطالعه محمدی در تهران در سال 85-84 نشان داد که در 98 ٪ موارد آلاینده PM10 کمتر از حد استاندارد AQI<100)) و در 2 % موارد بیش تر از حد استاندارد بوده است(100 ( AQI> (20).
تغییرات شدید باد دریاچه ارومیه در فصول مختلف سبب انتشار ذرات نمک از شورهزارهای ایجاد شده در اطراف دریاچه ارومیه به پیرامون آن می شود. در این میان شهر تبریز جزء نواحیی است که بیش ترین آسیب را از انتشار ذرات نمک دارد. مطالعه پوراصغر و همکاران نشان داد که جهت باد غالب در فصل زمستان از سمت دریاچه ارومیه به طرف شهر تبریز میباشد (13). لذا میتوان بالا بودن میزان گرد و غبار در این فصل را به ذرات نمک دریاچه نیز نسبت داد.
در طی سالهای 1390-1387، در بین ماه های سال، اسفند و در بین فصول، بهار و زمستان بدترین کیفیت هوا را از نظر آلاینده PM10داشتند که به دلیل شرایط جوی در زمان های یاد شده از یک سو و شرایط ویژه دریاچه ارومیه از نظر خشکی و ورزش بادهای غالب از طرف دریاچه به شهر تبریز از سوی دیگر میباشد. لذا چندین عامل در افزایش میزان ریزگردها، بهخصوص ذرات خطرناک نمک تاثیر دارند که نیاز به مدیریت یکپارچه در جهت کاهش این آلاینده وجود دارد.
منابع
1- Colles J. AIR POLLUTION: Taylor & Francis; 2003.
2- Cao J, Shen Z, Chow JC, Qi G, Watson JG. Seasonal variations and sources of mass and chemical composition for PM< sub> 10 aerosol in Hangzhou, China. Particuology. 2009;7(3):161-8.
3- Joshi UM, Vijayaraghavan K, Balasubramanian R. Elemental composition of urban street dusts and their dissolution characteristics in various aqueous media. Chemosphere. 2009;77(4):526-33.
4- Akata N, Hasegawa H, Kawabata H, Chikuchi Y, Sato T, Ohtsuka Y, et al. Deposition of< sup> 137 Cs in Rokkasho, Japan and its relation to Asian dust. Journal of environmental radioactivity. 2007;95(1):1-9.
5- Choi H, Shin DW, Kim W, Doh S-J, Lee SH, Noh M. Asian dust storm particles induce a broad toxicological transcriptional program in human epidermal keratinocytes. Toxicology letters. 2011;200(1):92-9.
6- Kellogg CA, Griffin DW, Garrison VH, Peak KK, Royall N, Smith RR, et al. Characterization of aerosolized bacteria and fungi from desert dust events in Mali, West Africa. Aerobiologia. 2004;20(2):99-110.
7- Engelstaedter S, Tegen I, Washington R. North African dust emissions and transport. Earth-Science Reviews. 2006;79(1):73-100.
8- Krueger BJ, Grassian VH, Cowin JP, Laskin A. Heterogeneous chemistry of individual mineral dust particles from different dust source regions: the importance of particle mineralogy. Atmospheric Environment. 2004;38(36):6253-61.
9- Griffin DW. Atmospheric movement of microorganisms in clouds of desert dust and implications for human health. Clinical microbiology reviews. 2007;20(3):459-77.
10- Ye B, Ji X, Yang H, Yao X, Chan CK, Cadle SH, et al. Concentration and chemical composition of PM< sub> 2.5 in Shanghai for a 1-year period. Atmospheric Environment. 2003;37(4):499-510.
11- Dosti S, Joneidi A. Assessment of changes in air pollution standard index of metropolitan Tehran during 2002-2012. Sixteenth National Conference on Environmental Health. 2013. Tabriz.
12- Akbarzadeh E, Synoptic analysis of dust events in East Azerbaijan province. First International Conference Ryzgrdha, management, and outcome factors. Of Lorestan. 2012.
13- Pour asghar f, hasanalizadeh a. Study of particulate emissions to the environment of the dry salt lake. Tehran University National Conference of flow and pollution.2012.
14- Abedini a, Nowroozzadeh F, the city's air pollution index using PSI. First National Conference on Planning and Environmental Protection.2012.
15- Baraldo E, Zagolin L, De Bortoli A, Benassi A, Aria A-OR, editors. PM10 chemical characterization and seasonal variations in a high density urban area nearby Venice, Italy. AAAS08 Advanced Atmospheric Aerosol Symposium, Naples; 2009.
16- Querol X, Pey J, Pandolfi M, Alastuey A, Cusack M, Pérez N, et al. African dust contributions to mean ambient PM< sub> 10 mass-levels across the Mediterranean Basin. Atmospheric Environment. 2009;43(28):4266-77.
17- Almasi A, Moradi M, Sharafi K, Abbasi S. Seasonal Variation in Air Quality of Kermanshah City in Terms of PM 10 Concentration over a Four-Year Period (2008-2011). 2014(5)2:149-158.
18- SHahsavani. chemical and physical characterization, size distribution of air particales in khuzestan dust storm and identification of affection petroleum mulching method in its conrol. Tehran: Tehran University of medical science; 2012.
19- Vassilakos C, Saraga D, Maggos T, Michopoulos J, Pateraki S, Helmis C. Temporal variations of PM< sub> 2.5 in the ambient air of a suburban site in Athens, Greece. Science of the Total Environment. 2005; 349(1):223-31.
20- Mohammadi F. The Relationship between Meteorological Parameter and PM1, PM2.5 and PM10 Concentrations in the Ambient Air. A Case Study of one Statins in Central Tehran. Tehran University of Medical Sciences.2006.
-[1] دانشجوی دکتری گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران.
[2]*- (مسوول مکاتبات): استادیار گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
[3]- دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.
[4]- دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
1- PhD student Department of Environmental Health Engineering , School of Public Health, Hamadan University of Medical Sciences , Hamadan , Iran.
[6]- Assistant professor Department of Environmental Health Engineering, School of Public Health, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran. * ( Corresponding Author)
[7]- MSc Department of Environmental Health Engineering, School of Public Health, Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah, Iran.
[8]- MSc Department of Environmental Health Engineering, School of Public Health, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran.
مراجع
1- Colles J. AIR POLLUTION: Taylor & Francis; 2003.
2- Cao J, Shen Z, Chow JC, Qi G, Watson JG. Seasonal variations and sources of mass and chemical composition for PM< sub> 10 aerosol in Hangzhou, China. Particuology. 2009;7(3):161-8.
3- Joshi UM, Vijayaraghavan K, Balasubramanian R. Elemental composition of urban street dusts and their dissolution characteristics in various aqueous media. Chemosphere. 2009;77(4):526-33.
4- Akata N, Hasegawa H, Kawabata H, Chikuchi Y, Sato T, Ohtsuka Y, et al. Deposition of< sup> 137 Cs in Rokkasho, Japan and its relation to Asian dust. Journal of environmental radioactivity. 2007;95(1):1-9.
5- Choi H, Shin DW, Kim W, Doh S-J, Lee SH, Noh M. Asian dust storm particles induce a broad toxicological transcriptional program in human epidermal keratinocytes. Toxicology letters. 2011;200(1):92-9.
6- Kellogg CA, Griffin DW, Garrison VH, Peak KK, Royall N, Smith RR, et al. Characterization of aerosolized bacteria and fungi from desert dust events in Mali, West Africa. Aerobiologia. 2004;20(2):99-110.
7- Engelstaedter S, Tegen I, Washington R. North African dust emissions and transport. Earth-Science Reviews. 2006;79(1):73-100.
8- Krueger BJ, Grassian VH, Cowin JP, Laskin A. Heterogeneous chemistry of individual mineral dust particles from different dust source regions: the importance of particle mineralogy. Atmospheric Environment. 2004;38(36):6253-61.
9- Griffin DW. Atmospheric movement of microorganisms in clouds of desert dust and implications for human health. Clinical microbiology reviews. 2007;20(3):459-77.
10- Ye B, Ji X, Yang H, Yao X, Chan CK, Cadle SH, et al. Concentration and chemical composition of PM< sub> 2.5 in Shanghai for a 1-year period. Atmospheric Environment. 2003;37(4):499-510.
11- Dosti S, Joneidi A. Assessment of changes in air pollution standard index of metropolitan Tehran during 2002-2012. Sixteenth National Conference on Environmental Health. 2013. Tabriz.
12- Akbarzadeh E, Synoptic analysis of dust events in East Azerbaijan province. First International Conference Ryzgrdha, management, and outcome factors. Of Lorestan. 2012.
13- Pour asghar f, hasanalizadeh a. Study of particulate emissions to the environment of the dry salt lake. Tehran University National Conference of flow and pollution.2012.
14- Abedini a, Nowroozzadeh F, the city's air pollution index using PSI. First National Conference on Planning and Environmental Protection.2012.
15- Baraldo E, Zagolin L, De Bortoli A, Benassi A, Aria A-OR, editors. PM10 chemical characterization and seasonal variations in a high density urban area nearby Venice, Italy. AAAS08 Advanced Atmospheric Aerosol Symposium, Naples; 2009.
16- Querol X, Pey J, Pandolfi M, Alastuey A, Cusack M, Pérez N, et al. African dust contributions to mean ambient PM< sub> 10 mass-levels across the Mediterranean Basin. Atmospheric Environment. 2009;43(28):4266-77.
17- Almasi A, Moradi M, Sharafi K, Abbasi S. Seasonal Variation in Air Quality of Kermanshah City in Terms of PM 10 Concentration over a Four-Year Period (2008-2011). 2014(5)2:149-158.
18- SHahsavani. chemical and physical characterization, size distribution of air particales in khuzestan dust storm and identification of affection petroleum mulching method in its conrol. Tehran: Tehran University of medical science; 2012.
19- Vassilakos C, Saraga D, Maggos T, Michopoulos J, Pateraki S, Helmis C. Temporal variations of PM< sub> 2.5 in the ambient air of a suburban site in Athens, Greece. Science of the Total Environment. 2005; 349(1):223-31.
20- Mohammadi F. The Relationship between Meteorological Parameter and PM1, PM2.5 and PM10 Concentrations in the Ambient Air. A Case Study of one Statins in Central Tehran. Tehran University of Medical Sciences.2006.