ارزیابی دیدگاه‌های مردم نسبت به آلودگی صوتی در نقاط پرتردد شهر رشت طی سال 1389

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نوزدهم،ویژه نامه شماره4، بهار1396

ارزیابی دیدگاه­های مردم نسبت به آلودگی صوتی در نقاط پرتردد

شهر رشت طی سال 1389

مرضیه سادات آیت الله زاده شیرازی[1]

نوشین بیرجندی [2]*

birjandi.n@lu.ac.ir

عبدالکریم کشاورز شکری [3]

چکیده

زمینه و هدف: صدا یکی از عوامل زیان آور محیط زیست و نیز از پدیده­های غیر قابل اجتناب در محیط کار و زندگی می باشد. در شهرهای پرجمعیت و صنعتی، آلودگی صوتی یک معضل جدی است و  از جمله عوامل ایجاد این آلودگی، سامانه حمل و نقل شهری می باشد که از متداول ترین منابع آلودگی صوتی است. هدف از این مطالعه، ارزیابی آگاهی و دیدگاه­های مردم نسبت به آلودگی صوتی در مناطق پر تردد شهر رشت و بررسی میزان آلودگی صوتی در این مناطق می باشد.

روش بررسی: در این تحقیق دیدگاه­ها و نگرش مردم در مورد آلودگی صوتی مورد بررسی قرار گرفت و برای این منظور از 400 پرسش­نامه توصیفی که هر یک محتوی 20 سوال بود استفاده شد. نتایج به دست آمده با بررسی اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه مورد تحلیل قرار گرفت و ارتباط بین برخی متغیرها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون کای اسکور ( ²X ) مورد آنالیز قرار گرفت.

یافته‌ها: با توجه به نتایج به دست آمده به طور متوسط 48% افراد بهترین راه کاهش آلودگی صوتی را افزایش آگاهی مردم از اثرات صدا ­دانستند، 3/42% با بستن در و پنجره و 8/15% با دو جداره کردن شیشه پنجره­ها از ورود صدا به منزل جلوگیری می­نمایند. ارتباط بین جنس و میزان تاثیر صدا روی خواب افراد نیز با 05/0  p <معنی دار بود.

بحث و نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این مطالعه میزان صدا در همه ساعات و میانگین 15 ساعته بالا می­باشد از طرف دیگر، آگاهی مردم در زمینه راه­های جلوگیری از ورود صدا کم است بنابراین بایستی آگاهی مردم را در این زمینه از طریق راه­کارهای مختلف بالا برد.

واژه­های کلیدی: صدا، آلودگی صوتی، محیط زیست، رشت.

Evaluation of people’s attitude towards noise pollution in the crowded streets of Rasht city in 2000

Marzieh Sadat Ayatollah Shirazi [4]

Noushin Birjandi [5]*

birjandi.n@lu.ac.ir

Karim Keshavarz Shokri [6]

Abstract

Background and Objective: Rainfall-runoff simulation is very important in many hydrological studies, such as investigating the effects of climate change on river flow, flood prediction and planning of water resources. SWAT model was used to simulate stream flow transport, sediment and quality variables (nitrogen and phosphorus) in the watershed areas. SWAT model is a distributed time series model with physical basis. This model has an ability to connect to GIS, in a way to cover a vast volume of data as information layers such as land use, soil map and DEM while GIS capabilities are used by the model. The main purpose of this study is testing SWAT model performance as a simulator of flow at the catchment scale.

Method: This study attempts to prepare a model for Gharesou catchment. Moreover, the parameters were optimized using SWAT-CUP optimizer.

Findings: The model was calibrated for the years 1992-1996 and validated for the years 1998-2000. The coefficient of determination (R²) for monthly flow was equal to 0.82 and Nash-Sutcliffe coefficient (E_ns) was equal to 0.8 in the calibration period while in the validation period these coefficients were 0.77 and 0.73, respectively.

Conclusion: These results indicate the success of the SWAT model, using optimized parameters, for the stream flow simulation in Gharesou catchment.

Keywords: Distributed Hydrologic Model, Rainfall- Runoff simulation, Calibration, SWAT.

مقدمه

رشد بی رویه جمعیت توأم با توسعه صنعتی کلان شهرها مشکلات عدیده ای را برای شهرنشینان به ارمغان می آورد که آلودگی محیط زیست یکی از مهم­ترین این معضلات است. آلودگی صوتی به عنوان یکی از مهم­ترین آلاینده های زیست محیطی در ایجاد این گونه مشکلات در شهر های بزرگ سهم به سزایی را به خود اختصاص داده است. طبق نظر Vilson، صوتی که به وسیله افراد نامطلوب تلقی می­شود صدا نامیده می­شود، شاید تعریف بهتر سر و صدا چنین باشد: صوت ناخواسته در محل ناصحیح و در زمان نامناسب (1). بنابراین قرار گرفتن در مجاورت صداهایی با تراز بیش از حد مجاز به مدت طولانی می­تواند اثراتی گاه جبران ناپذیر به همراه داشته باشد. برای ساکنان مناطق مسکونی مجاور جاده­ها، سر و صدای فزاینده ناشی از رفت و آمد به چالشی بزرگ در زندگی تبدیل شده است (2).

یکی از منابع اصلی آلودگی صوتی در شهرها وسایل حمل و نقل است. صدای ترافیک به خصوص در محدوده­های مسکونی، اثر زیست محیطی اصلی به حساب می­آید. در شهرهای پرجمعیت و صنعتی، آلودگی صوتی معضل بزرگی است و از جمله عوامل ایجاد این آلودگی، سیستم حمل و نقل شهری می­باشد. آلودگی صوتی با فن آوری صنعتی رابطه مستقیم داشته و به عبارت دیگر هم­زمان با رشد و ارتقای فن­آوری، مشکل صدا نیز ابعاد گسترده­ای یافته و باعث بروز مشکلات بیش­تری می­شود. امروزه آلودگی صوتی در مدیریت کلان شهر­سازی، معماری داخلی، مراکز بهداشتی، درمانی، آموزشی و تحقیقاتی، مسکونی و تجاری و نیز طراحی ماشین آلات صنعتی مورد توجه ویژه قرار گرفته است (3). تحقیقات انجام یافته نشان می­دهد که هیاهو و دغدغه­های زندگی ماشینی، ناراحتی­های جسمی و روحی شهروندان کلان شهرها را باعث می­شود که عوارض جسمی، روحی و روانی ناشی از سر و صدای ترافیکی در مقایسه با انواع دیگر زیان­بارتر است. صدای موتور خودرو­ها و موتور سیکلت­ها، صدای اگزوز و هشدار دهنده وسایل نقلیه از جمله بوق، آژیر­های دزدگیر، آژیر­های ماشین­های اورژانس و ... از جمله عوامل مولد آلودگی صوتی ناشی از ترافیک هستند که جمعیت­های انسانی را در این کلان شهرها در معرض صداهای غیر مجاز قرار می­دهد. مقیاس­های کنترل سر و صدا به عنوان بخشی از شیوه کلی برای کمک به افزایش کیفیت زندگی ساکنان شهری در نظر گرفته می­شود. یکی از منابع مهم سر و صدای شهری مربوط به اتوبوس­ها، خودروها، متروها و ریل­های سبک و دیگر سیستم­های حمل و نقل می­باشد (4).

  بیشتر تحقیقات اخیر متمرکز بر تأثیر سر و صدای زیاد بر روی حافظه کوتاه مدت و بلند مدت و الگوی خواب بوده است. هم­چنین دامنه­ای از تحقیقات موجود است که تأثیر منفی صدمه شنوایی را بر روی ارتباط میان فردی و کیفیت زندگی و زمینه­های زندگی کاری بررسی می­کند (5). بررسی­ها نشان می­دهد در حال حاضر آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ صنعتی ایران عمدتاً بیش از حد مجاز است و میزان آن در کلان شهر تهران در اکثر خیابان­ها بین 20 تا30 دسی بل می­باشد و در شب آزار دهنده­ تر است (6). محققان در آخرین تحقیقات خود هم­چنین دریافتند که هر چه صدا بلند تر باشد احتمال از بین رفتن شنوایی وجود دارد  البته طول مدت شنیدن صدا هم بسیار مهم است. برای مثال قرار گرفتن در معرض صدایی با بلندی 109 دسی بل بیش از دو دقیقه بسیار خطرناک است (7). به طور کلی آمارها نشان می­دهد آلودگی صوتی سبب می شود 89 % وقوع اعمال نا ایمن و حوادث ناشی از خطای انسانی افزایش یابد. هم­چنین، 76 % اختلال فشار خون، 11 % ترس، 60 تا 70 % خستگی زود رس، 67 % استرس و سر گیجه، 62 % اختلال خواب، 62 % افت تحصیلی و 60 تا 70 % افسردگی را ایجاد می­کند (8). یک بررسی انجام یافته در سال 1382 (9) نشان داد آلودگی صوتی ایجاد شده در شهر تهران ناشی از تردد وسایل نقلیه است. در یک تحقیق انجام گرفته (10) در سال 2014 در کالیفرنیا با ده برابر شدن افزایش ترافیک خیابان، صدا به میزان dB 7/6 افزایش می یافت. در این میزان افزایش صدا نقش اتوبوس در ترافیک سنگین با اهمیت تر بود. هم­­چنین مشخص شد که زندگی کردن در طول خیابان­های شلوغ، ریسک ناراحتی را به میزان 40 % افزایش می دهد. در تحقیق دیگری  (1) میزان میانگین سر و صدای وسایل نقلیه dB 4/94 با طیف dB 84 تا dB 112 اندازه گیری شد که 68 % بیش از dB 90 و 20 %  بیش از dB 100 بود. در سال 1379 تحقیق دیگری (6) در شهر کرمانشاه در مورد آلودگی صدای منتشر شده از خودروها و ارایه طرح های کنترل و کاهش آن انجام یافته است. در یک مطالعه مربوط به صدای نواحی مسکونی در سوئد (11) که در سال 2011 انجام گرفت مردم با سطوح مختلف سر و صدای ترافیک جاده ای مواجهه بودند که مطالعه اصلی در مورد 160 کودک (9 تا 12 ساله) و 160 والد بود. در یک مطالعه در سال 2006 (12) EPA بیان داشت که سطوح سر و صدای داخلی از اندازه گیری های مختلف در ریل های قطار و ماشین های مترو در نیویوریک، بوستون و دیگر شهر های مهم آمریکا در طیف dB 69 تا 91 قرار دارد و این طور نتیجه گیری کرد که رانندگانی که در معرض مترو ها و سر و صدای ماشین ها و ریل های قطار به طور مداوم به مدت 1 ساعت در روز و 5  روز در هفته قرار دارند، از میزان محدودیت در معرض سرو صدا بودن توصیه شده EPA در dB 70 پا را فراتر گذاشته اند. در مطالعه دیگری (13) که در سال 1388در مورد141 نفر از رانندگان اتوبوس انجام یافت و تست ادیومتری از آنان به عمل آمد، مشخص شد که متوسط مواجهه صدا از جلوی موتور اتوبوس برای رانندگانdB  9/1+6/83 و میزان مواجهه در پشت اتوبوسdB  1/1+77 می باشد.

کشورهای مختلف برای بررسی آلودگی صوتی، دوره­های زمانی متفاوتی را برای محاسبه مبنای تراز معادل تصویب نمودند. معروف­ترین دوره زمانی، ساعت 7 تا 22 برای تراز روز به عنوان دوره 15 ساعته و از ساعت 22 تا 7 صبح روز بعد به عنوان تراز 9 ساعته شب است. به طور کلی متخصصان اعتقاد دارند که هنگامی به شنوایی آسیب می­رسد که صدا بلند تر از 85 دسی بل باشد که چیزی در حدود صدای یک ترافیک سنگین است که ما هر روز با آن مواجه هستیم (14). در ایران براساس مصوبه شورای عالی محیط زیست (سال 1381) این دوره زمانی تصویب شده و در این طرح، تراز روز به کار گرفته شده است بر همین اساس شهر رشت به عنوان یکی از شهرهای بزرگ ایران برای این تحقیق انتخاب و در طول یک سال آلودگی صوتی آن مورد بررسی قرار گرفت که  هدف از این مطالعه، ارزیابی آگاهی و دیدگاه­های مردم نسبت به آلودگی صوتی در مناطق پر تردد شهر رشت و بررسی میزان آلودگی صوتی در این مناطق در طول سال 1389 بود.  

روش بررسی

این مطالعه توصیفی درسال 1389 در شهر رشت پس از بررسی مقدماتی مناطق مورد مطالعه و شناسایی مناطق شلوغ، پر جمعیت و دارای ترافیک سنگین انجام یافت و بدین ترتیب 21 نقطه پرتردد شهر رشت انتخاب شد. این نقاط پر تردد شامل خیابان­های شهرداری، امام خمینی، مطهری، لاکانی، حاجی آباد، نامجو، گلسار، سعدی، معلم، سام، چهار راه میکائیلی، چهار راه پور سینا، زرجوب، دانای علی، تختی، شیک،علم الهدی، بیستون (طالقانی) ، منظریه، استقامت و شریعتی بود. جامعه آماری این تحقیق شهروندان رشتی ساکن در نقاط یاد شده شهر بودند. در این مطالعه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد و حجم نمونه بر اساس اهداف مطالعه تعیین گردید به این ترتیب که نسبتی که بیش­ترین نمونه را در اختیار ما قرار می­دهد در نظر گرفته شد (5p=) و بنابراین با توجه به معادله (1)  تعداد 400 نمونه مورد مطالعه قرار گرفت (8).

معادله (1) 

پرسشنامه مورد استفاده شامل سه بخش بود: بخش اول سوالات عمومی شامل مشخصه های فردی، میزان و تاثیر صدای محیط بر پرسش شوندگان، بررسی عوارض عمده صوتی ، بخش دوم سوالات نگرش و بخش سوم سوالات آگاهی شامل راه­های جلوگیری از ورود صدا، آگاهی در مورد آلودگی صوتی و اثرات آن و نیز شیوه برخورد با سر و صدا بود. برای تکمیل پرسش­نامه ها به منازل مسکونی مجاور خیابان­های مرکزی شهر مراجعه و ساکنان منازل مورد پرسش قرار گرفتند در پایان اطلاعات به دست آمده در جداول ثبت شد و ارتباط بین برخی متغیرها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون کای اسکور ( ²X ) مورد آنالیز قرار گرفت.

 نتایج

نتایج حاصل از این تحقیق و نیز توزیع فراوانی نظر پرسش شوندگان در مورد جنبه­های مختلف آلودگی صوتی در جداول 1تا 5 آمده است. از میان پرسش شوندگان 8/64 % مرد بودند. همان­طور که جدول 1 نشان می­دهد 5/46% افراد نوع وسیله نقلیه پر سر و صدا را موتور می­دانستند و تعداد کمی (9%) صدای بلند گوها را پر سر و صدا اعلام کردند.

جدول1- توزیع فراوانی نظر پرسش شوندگان در زمینه وسایل نقلیه پر سر و صدا

Table 1- Frequency distribution of the respondents' opinion on noisy vehicles

جدول 2 نشان می­دهد بیش­ترین میزان سر و صدا در ساعت 19-17، (8/42%) بوده است.

جدول2- توزیع فراوانی ساعت­های روز براساس بیش­ترین میزان سر و صدای خودرورها

Table 2-Frequency distribution of day hours based on the highest amount of cars noise

جدول 3 نشان می­دهد با توجه به جنس، بیش­تر افراد تأثیر صدا را روی خوابشان خیلی زیاد می­دانندکه از این تعداد 5/35% مرد و 3/38% زن هستند.

جدول3- توزیع فراوانی نظر پرسش شوندگان بر حسب جنسیت آنها در زمینه میزان تأثیر صدا بر خواب

Table 3-Frequency distribution of the respondents' opinion based on their sex about the effect of sound on sleep

همچنین با توجه به نظر خواهی مردم در گروه­های سنی مختلف صدا روی رفتار آنها تاثیر متوسط (8/35 %) و روی آرامش­شان اثر زیادی (37%) دارد. چنان­که جدول 4 نشان می­دهد 3/48% مردان و 5/47% زنان بهترین راه جلوگیری از صدا را در خیابان،  افزایش آگاهی مردم از اثرات صدا می­دانند.

جدول4-توزیع فراوانی نظر پرسش شوندگان بر حسب جنسیتآنها در زمینه بهترین راه حل برای جلوگیری از سر و صدا

Table 4- Frequency distribution of the respondents' opinion based on their sex about the best solution for noise prevention

همان­طور که جدول 5 نشان می­دهد از میان راه­های جلوگیری از ورود صدا به داخل منزل، بستن در و پنجره اتاق با 3/42
درصد بیش­تر از موارد دیگر بوده است.

جدول5- توزیع فراوانی نظر پرسش شوندگان در زمینه راه­های جلوگیری از ورود صدا به داخل منزل

Table 5- Frequency distribution of the respondents' opinion on the ways to prevent the entrance of sound to the home

بحث و نتیجه­گیری

همان طور که می دانیم توجه به آلودگی صوتی از ضروریات سلامت آدمی می­باشد و با توجه به مسکونی بودن مناطق مورد بررسی در این تحقیق و نیز مشرف بودن همه این خیابان­ها به بازار و مراکز خرید مردمی که از مناطق حساس محسوب می­شوند، باید تدابیر خاصی در جهت کاهش سطح آلودگی اتخاذ شود. ضمن این­که میزان اطلاعات مردم در مورد آلودگی صوتی در حد متوسط (51%) می باشد. در زمان بار ترافیکی بالا در شهر، تعداد موتور کم بود اما چون نسبت به وسایل نقلیه دیگر صدای بالاتری تولید می­کند طبق نظر سنجی، مردم موتور را پر سر و صداترین وسیله می­دانند که با بررسی انجام یافته در سال 1382 (9) در شهر تهران مطابقت دارد؛ در این تحقیق بیش­ترین آلودگی صوتی ایجاد شده ناشی از تردد وسایل نقلیه در سطح شهر بود. هم­چنین به منظور بررسی مبزان آلودگی صوتی ناشی از ترافیک در مسیر میدان تجریش- میدان راه آهن و بررسی احتمالی آن بر شهروندان در این مسیر، تحقیق در پاییز و زمستان 1374توسط پور انصاری (15) انجام گرفت .افراد پرسش شونده بوق زدن را مهم ترین عامل مولد صدای ترافیک می دانستند.  آزمون کای دو نیز ارتباط معنی داری را بین دو متغیر جنس و تاثیر صدا روی خواب افراد نشان داده است (05/0  (p

در مطالعه حاضر آزمون کای دو نیز اختلاف معنی داری را بین دو متغیر جنس و راه جلوگیری از آلودگی صوتی نشان نداد (05/0p >). مدیریت موفقیت آمیز صدا در برگیرنده طیفی از ملاحظات و انتخاب­هاست که از یک طرف شامل جلوگیری از ایجاد صدا، یا به حداقل رساندن تأثیرات صدا و از طرف دیگر حل مسائل ناشی از صداست که این صداها برای جامعه غیر قابل قبول و باعث انواع اختلالات در جامعه می­شود (18). به طور کلی یافته­های این مطالعه نشان داد که بار ترافیکی شهر رشت به ویژه در خیابان­های مرکزی شهر بسیار زیاد بوده و میزان آلودگی صوتی نیز به تبعیت از بار ترافیک و کم توجهی رانندگان به اثرات این آلودگی زیاد می­باشد. بر اساس نتایج این مطالعه میزان صدا در همه ساعات و میانگین 15 ساعته بالا می­باشد از طرف دیگر، آگاهی مردم در زمینه راه­های جلوگیری از ورود صدا کم است پس باید آگاهی مردم را در این زمینه از طریق راهکارهای مختلف بالا برد هم­چنین با توجه به نتایج این مطالعه در شهر رشت و مطالعات آلودگی صوتی دیگر شهر­های کشور، لزوم توجه بیش­تر مسئولان و مدیران در راهنمایی و رانندگی، شهرداری­ها، صدا و سیما، دانشگاه­ها و دیگر ادارات وابسته به آلودگی صوتی احساس می­شود و بایستی با افزایش آگاهی و توجه دادن کلیه شهرنشینان به اثرات این آلودگی، راه­های پیشگیری وکاهش آن را با برنامه­ریزی کوتاه مدت و بلند مدت به مرحله اجرا در آورد.

 منابع

1-   ماری اریاد حسین، رایگان شیرازی علیرضا، علی­محمدی ایرج، ارزیابی آلودگی صوتی در نقاط پرتردد شهر یاسوج. مجله ارمغان دانش، 1385، دوره 12، شماره 4، 116-109.

2-   فتحی نجف آبادی لیلا، اسماعیلی ساری عباس، قاسمپوری محمود، بررسی مقایسه­ای نقش موانع فیزیکی و بیولوژیک در کاهش آلودگی صوتی حد فاصل پارک جنگلی نور تا پارک جنگلی سی سنگان. نور. ایران، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1386، دوره نهم، شماره 1، 86- 79.

3-      Bluhm G, Nordling E, Berglind N., 2004. Road traffic noise and annoyance-an increasing environmental health problem. Vol 6, No 24, 43-49.

4-      خانزاده اکبر، سرو صدا، انتشارات علمی دانشکده‌ بهداشت و مؤسسه‌ تحقیقات بهداشتی،1386، 30.

5-      صالحی اسرافیل، کنترل صدا در صنعت، انتشارات کمال دانش، 1388، صص 88-44,63-57,174-164.

6-   امیدواری منوچهر، قهوه­ای نصراله، اختیاری مجتبی، آلودگی صوتی ناشی از ترافیک در شهر کرمانشاه در سه ماهه اول 1379، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (بهبود) ،1381، سال ششم، شماره سوم: 50-45.

7-      Lam W.h, Kand M L., 1998. Reliability Analysis of Traffic Noise Estimates in HongKong Transportation magazine, Pergamon, Vol 3, No.4, 49.

8-      Passchier, V.W., 2000. Noise Expure and Public Health Environmental Helth Perspechiv Pub, PP.123-131.

9-      صفارزاده پاریزی محمد، رحیمی فرید، آلودگی صوتی در سیستم­های حمل و نقل،چاپ سوم، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست،1382،50.

10-  Monica S. Hammer, Tracy K. Swinburn, Richard L.Neitzel., 2014. Environmental Noise Pollution in the United States: Developing an Effective Public Health Response. Vol 122, No 2, 115-119.

11-  Dunk A, Regamey A, Dalang T, Hersperger A.M., 2011. Defining a typology of peri-urban land-use conflicts – A case study from Switzerland. Vol 101, No 2, 149-156.

12-  Henrique P, Zannin T, Ferreira A.M.C, Szeremetta B., 2006. Evaluation of noise pollution in urban parks, Environmental Monitoring and Assessment, Vol 118, No 1-3, 423-433.

13- نصیری پروین، منظم اسماعیل پور محمد رضا، رحیمی عباس، ابراهیمی حسین، سلیمی یحیی،. بررسی مواجه شغلی رانندگان شرکت واحد اتوبوس رانی شهر تهران با صدا. مجله سلامت و محیط، 1388، دوره 2، شماره 4، 124-131.

14- علیزاده احمد، محمدیان محمود، اعتمادی نژاد سیاوش، یزدانی جمشید، بررسی آلودگی صوتی شهر ساری طی یک سال 87-86، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 1388، دوره نوزدهم، شماره 69،52-46.

15- پور انصاری، محمد، بررسی میزان آلودگی صدا ناشی از ترافیک در مسیر میدان راه آهن-تجریش و اثار آن بر مردم، پایان نامة کارشناسی  ارشد گروه محیط زیست دانشگاه آزاد، 1374، 80-34.

16-  Gonzalez .1989. Sound Analysis and Noise Control, pp .16-26

17-  کرمی، خسرو، آثار سر و صدا بر سلامت کودکان .خلاصه مقالات اولین همایش صدا سلامتی و توسعه، 1380، 54.

18- اویسی، الهام، اسماعیلی ساری، عباس، قاسمپوری، محمود، آزاد فلاح، پرویز، بررسی تأثیر آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان یزد، مجله محیط شناسی، 1386، دوره 33، شماره 43، 50-41.