اولین گزارش شناسایی جوامع پلانکتونی رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نوزدهم،ویژه نامه شماره4، بهار1396

اولین گزارش شناسایی جوامع پلانکتونی رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان

محمود سینایی ^[1]*

oceanography.sina@gmail.com

اشرفعلی حسینی[2]

مهدی بلوکی[3]

چکیده

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت بالای رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان لزوم شناخت و کسب اطلاعات پیرامون محیط زیست این رودخانه به ویژه جوامع پلانکتونی آن بیش از پیش دارای ارزش و اهمیت است. از این رو، این تحقیق با هدف مطالعه جمعیت پلانکتونی رودخانه سرباز صورت گرفت.

روش بررسی: نمونه برداری از ده ایستگاه ( کجدر، بندان، حیط، فیروز آباد، پل جکیگور، آب نمای سد پیشین، پل کهیربرز، هوت گت، شیرگواز، جور) به واقع در امتداد سواحل رودخانه سرباز  صورت ماهانه انجام گردید. نمونه ها در فرمالین 10% فیکس و جهت آنالیز و شناسایی به آزمایشگاه منتقل شد.

یافته‌ها: در 10 ایستگاه مورد بررسی در رودخانه سرباز 10 گونه مربوط به Bacillariophyceae شناسایی شده است . در بین انواع گونه های شناسایی شده Navicula با 5 گونه بالاترین میزان فراوانی را دارا می باشد. در ایستگاه های مختلف نمونه برداری شده در رودخانه سرباز سه گروه از پلانکتون های جانوری شامل سخت پوستان، مژه داران و روتیفرها مشاهده شد. در این میان تنها رده سخت پوستان دارای دو جنس سیکلوپس و دافنی بوده و دو گروه دیگر تنها دارای یک جنس بودند. اما بالاترین میزان فراوانی و تراکم متعلق به گروه  مژه داران بود که در تمامی فصول و در همه ایستگاه ها Vorticella مشاهده گردید. در ایستگاه های نمونه برداری شده رودخانه سرباز  سخت پوستان با داشتن تنوع بیشتر، پایین ترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده اند.

بحث و نتیجه‌گیری: بررسی جوامع پلانکتونی به صورت کمی و کیفی در رودخانه سرباز نشان داد که محیط مورد مطالعه از نظر تنوع و تراکم پلانکتونی در حد بسیار پایینی می باشد.

واژه­های کلیدی: سخت پوستان، مژه داران ، روتیفرها ، رودخانه سرباز ، Bacillariophyceae، Navicula، Vorticella.

The first report on the identification of planktonic communities from Sarbaz River in Sistan and Baluchestan Province

Mahmood Sinaei[4]*

oceanography.sina@gmail.com

Ashrafali Hosseini[5]

Mehdi Blooki[6]

Abstract

Background and Objective: Due to importance of Sarbaz River in the Sistan and baloochestan province, study about environmental status of this river especially plankton community have so valuable and importance.So, this research was conducted to study plankton community of Sarbaz River.

Method: Sampling was carried out monthly in the ten sampling sites (Kajdar, Bandan, Hit, Firooz abad, Pole jakigoor, Ab nemaye Sade pishin, Pole kahirborz, Shir govaz, Jor) through Sarbaz River. The collected samples were fixed in 10% formalin and brought to the laboratory for plankton analysis

Findings: Generally, ten species of phytoplankton (Bacillarphyceae) were identified in the all sampling sites. The Navicula with five species was more frequent than other phytoplankton species. Three groups of zooplankton including crustacean, rotifer and ciliates were identified in the all sampling sites. We have identified two groups of crustacean: Cyclops and daphnia. The frequent species among zooplankton were ciliates. This species have found in the all sapling sites and times. We have found negative relationship between diversity and frequency of crustacean. Crustacean with higher diversity have lower frequency.

Conclusion: Studying plankton community in the Sarbaz river have shown that this environment have very low plankton diversity and frequency.

Keywords: crustacean, rotifer, ciliates, Sarbaz River, Bacillariophyceae، Navicula، Vorticella.

مقدمه

رودخانه سرباز یکى از رودخانه‏ هاى مهم استان سیستان و بلوچستان محسوب مى شود. این رودخانه از کوه های منطقه سرباز جریان پیدا کرده و به سد پیشین منتهی می شود و از سد پیشین به بعد با اسم باهوکلات در قسمت بندر گواتر چابهار به دریای عمان می ریزد. درون و اطراف رودخانه سرباز از نظر پوشش گیاهی و زندگی جانوری تنوع زیادی دارد به طوری که بعضى از جانوران موجود در آن در سایر نقاط ایران به چشم نمى ‏خورند و فقط مخصوص همین ناحیه هستند. جانوران آب زی رودخانه سرباز به دلیل موقعیت ویژه این رودخانه و اقلیم منطقه،  همواره در معرض خطر و آسیب و حتی در مواردی در معرض انقراض قرار گرفته اند. از این رو مطالعه فون و فلور رودخانه از یک سو کمک بسیار زیادی در افزایش شناخت از رودخانه سرباز و موجودات آن می کند و از سوی دیگر نقش بسیار مهمی در مدیریت شیلاتی و زیست محیطی این اکوسیستم منحصر به فرد می نماید. مطالعات لیمنولوژیک اکوسیستم های آب های داخلی به ویژه رودخانه ها  از موارد ارزشمند در مباحث شیلات و محیط زیست محسوب می شوند که  می تواند نقش بسیار مهمی در اعمال مدیریت زیست محیطی و توسعه پایدار اکوسیستم ها ایفا نماید (1). تحقیقات زیادی در نقاط مختلف دنیا و ایران در زمینه بررسی لیمنولوژیک رودخانه ها به ویژه شناسایی جوامع پلانکتونی آن ها صورت گرفته است. در ایران نیز مطالعات زیادی بر روی رودخانه های مهم کشور صورت گرفته است(1-4). با این حال تاکنون مطالعه جامع و کامل در زمینه شناسایی جوامع پلانکتونی رودخانه سرباز صورت نگرفته است.در این تحقیق برای اولین بار جوامع پلانکتونی رودخانه سرباز به عنوان یکی از مهم ترین رودخانه های استان سیستان و بلوچستان مورد ارزیابی قرار گرفته است.

روش بررسی

مراحل اجرایی این پروژه از تیر ماه1391 تا خرداد ماه 1392 صورت پذیرفت. نمونه برداری از ده ایستگاه ( کجدر، بندان، حیط، فیروز آباد، پل جکیگور، آب نمای سد پیشین، پل کهیربرز، هوت گت، شیرگواز، جور) واقع در امتداد سواحل رودخانه سرباز انجام گرفت (شکل 1). با توجه به وسعت منطقه مورد بررسی، بازدید اولیه جهت جمع آوری اطلاعات از افراد محلی و کارشناسان صورت پذیرفت.  تعیین ایستگاه ها با توجه به جاری بودن آب در تمام طول سال، تغییر مورفولوژی رودخانه، عوارض طبیعی، وجود سد پیشین، شیب مسیر، سرعت جریان آب صورت پذیرفت. با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه که بارش فصلی و دوره های طولانی بدون باران دارد حجم و جریان رودخانه سرباز شدیداً متغیر بوده و مناطق نمونه برداری جهت استفاده منظم بایستی به گونه ای انتخاب می شد تا در طول دوره های جریان حداقل و حداکثر شرایط نمونه برداری از آن ها عملی و مناسب باشد.

شکل1-  موقعیت ایستگاه های نمونه برداری

Figure 1- The location of sampling sites

جهت آنالیز جوامع فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون های آب رودخانه سرباز نمونه برداری  به صورت ماهانه درایستگاه های مختلف با توجه به وجود آب در زمان نمونه برداری صورت گرفت. جهت بررسی مقدار 500 میلی لیتر از نمونه‌ آب‌ در ظروف‌ شیشه‌ای‌ جمع‌آوری ‌و با فرمالین‌ 10 % تثبیت و به‌ آزمایشگاه‌ منتقل‌ گردید.  نمونه‌ ها در آزمایشگاه به مدت‌ 10 روز در تاریکی‌ نگهداری شد‌ تا کاملاً رسوب‌ دهد. سپس‌ آب‌رویی‌ با استفاده‌ از سیفون‌ مخصوص‌ خارج‌ و بقیه‌ نمونه‌ درچند مرحله‌ سانتریفوژ شد تا حجم‌ آن‌ به‌20 تا 25 میلی‌ لیتر برسد. نمونه‌ها در دو مرحله‌ کیفی ‌و یک‌ مرحله‌ کمی‌ با لام های‌خط‌ کشی‌ شده‌ و لامل‌ 24×24 میلی‌ متر و به وسیله‌ میکروسکوپ‌ با بزرگ نمایی‌   15X و 20Xشمارش‌ و شناسایی شد(5-7).

نمونه‌ برداری‌ زئوپلانکتون ها توسط‌ تور مخروطی‌ ‌ با چشمه‌ 100 میکرون‌ و با قطر دهانه‌ورودی‌ 30 سانتی‌ متر صورت‌ گرفت. درهریک‌ ازایستگاه ها، سه‌ نمونه‌ از کف‌ تاسطح‌ گرفته‌ شد‌. نمونه‌ها در ظروف‌ شیشه‌ای‌ جمع‌ آوری‌ و با فرمالین‌ 4 % درصد به‌ روش‌ Likens وWetzel تثبیت‌ و به‌ آزمایشگاه‌ منتقل‌ گردیدند (8). برای‌ تغلیظ‌ نمونه‌ها از تور با چشمه‌ کوچک تر از تور نمونه‌ برداری‌ استفاده‌ شد‌ و سپس‌ زیرلوپ‌، نمونه‌ هایی‌ مانند تخم‌، لاروماهی‌ و سخت‌ پوستان‌ عالی‌ از نمونه ‌اصلی‌ خارج‌  و جداگانه‌ شمارش‌ و توزین‌گردید(9). شمارش نمونه ها با استفاده از لام‌ ‌Bogorov صورت گرفت. وزن‌ موجودات ‌به وسیله‌ اندازه‌گیری‌ طول‌ و با استفاده‌ از شکل‌های‌ هندسی‌ آن ها محاسبه‌ شد (10).

جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSSورژن 19:0 استفاده شد. نرمال بودن داده ها توسط آزمون کولموگراف– اسمیرنف بررسی شد. از ANOVA یک طرفه و دو طرفه جهت تعیین وجود و یا فقدان  اختلاف معنی دار بین داده ها استفاده شد. جهت تعیین دقیق وجود یا فقدان تفاوت معنی دار از پس آزمون Tukey استفاده شد. اختلاف بین میانگین داده در سطح معنای 5%( (05/0p<) مورد ارزیابی قرار گرفت.  

نتایج

در 10 ایستگاه مورد بررسی در رودخانه سرباز 10 گونه مربوط به Bacillariophyceae شناسایی شده است  ( جدول1). در بین انواع گونه های شناسایی شده Navicula با 5 گونه بالاترین میزان فراوانی را دارا می باشد. نتایج مربوط به مجموع فراوانی گونه های مختلف فیتوپلانکتونی در ماه های مختلف سال در شکل 2 نشان داده شده است. نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) نشان می دهد که بین ایستگاه های کجدر، بندان، حیط و فیروز آباد از لحاط مجموع فراوانی گونه های مختلف فیتوپلانکتونی در ماه های مختلف سال اختلاف معنی داری وجود ندارد (05/0p>). همچنین اختلاف معنی داری بین ایستگاه های شیر گواز و جور مشاهده نشد(05/0p>). ولی بین سایر ایستگاه های نمونه برداری اختلاف معنی داری یافت شد(05/0p<). نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) نشان می دهد که بین ایستگاه های کجدر، حیط و فیروز آباد با یکدیگر و ایستگاه های کجدر، بندان و حیط نیز با یکدیگر از لحاظ مجموع فراوانی گونه های مختلف زئوپلانکتونی در ماه های مختلف سال اختلاف معنی داری وجود ندارد (05/0p>). همچنین اختلاف معنی داری بین ایستگاه های شیر گواز و جور دیده نشد(05/0p>). ولی بین سایر ایستگاه های نمونه برداری اختلاف معنی داری یافت شد(05/0p<).

شکل 2- فراوانی گونه های مختلف فیتوپلانکتونی و زئوپلانکتونی در ماه های مختلف سال دررودخانه سرباز سیستان و بلوچستان

Figure 2- Phytoplankton and zooplankton species abundance in different months in Sarbaz River

در ایستگاه های مختلف نمونه برداری شده در رودخانه سرباز سه گروه از پلانکتون های جانوری شامل سخت پوستان، مژه داران و روتیفرها مشاهده شد. در این میان تنها رده سخت پوستان دارای دو جنس Cyclops و Daphnia بوده و دو گروه دیگر تنها دارای یک جنس بودند. اما بالاترین میزان فراوانی و تراکم متعلق به گروه  مژه داران بود که در تمامی فصول و در همه ایستگاه ها Vorticella مشاهده شد. در ایستگاه های نمونه برداری شده رودخانه سرباز سخت پوستان با داشتن تنوع بالاتر، کمترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده اند.

جدول 1-فراوانی پلانکتون هایشناساییشدهدررودخانهسرباز)  تعداد در لیتر)

 Table 1-The abundance of plankton in Sarbaz Rivers (n/l)

ادامه جدول 1-فراوانی پلانکتون هایشناساییشدهدررودخانهسرباز)  تعداد در لیتر)

 Continuation Table 1-The abundance of plankton in Sarbaz Rivers (n/l)

ادامه جدول 1-فراوانی پلانکتون هایشناساییشدهدررودخانهسرباز)  تعداد در لیتر)

Continuation Table 1-The abundance of plankton in Sarbaz Rivers (n/l)

ادامه جدول 1-فراوانی پلانکتون هایشناساییشدهدررودخانهسرباز)  تعداد در لیتر)

Continuation Table 1-The abundance of plankton in Sarbaz Rivers (n/l)

بحث و نتیجه گیری

بررسی پلانکتون گیاهی به صورت کمی و کیفی در رودخانه سرباز نشان داد که محیط مورد مطالعه از نظر تنوع و تراکم پلانکتونی در حد بسیار پایینی می باشد. نکته جالب توجه در بررسی تنوع و فراوانی گونه های پلانکتون های گیاهی و جانوری این است که با وجود عدم پیوستگی و یکپارچگی رودخانه سرباز در تمامی نقاط بین ایستگاه های مختلف نمونه برداری مناطق خشک و بدون آب وجود دارد، یک ارتباط نسبی بین تنوع و فراوانی گونه ای در بین ایستگاه های مختلف نمونه برداری دیده شد.

همان طور که در جدول1 نشان داده شده است میزان فراوانی گونه های Gyrosigma acuminatum kutz.، Navicula salinarum Gran، Nitzschia frostulum، Syndera ulna به سمت پایین دست رودخانه سرباز افزایش می یابد. به نظر می رسد آب های با شوری بسیار کم برای رشد گونه های ذکر شده مطلوب تر است (11)، از این رو میزان فراوانی بالاتر این گونه ها در ایستگاه های پایین دست می تواند مرتبط به افزایش میزان هدایت الکتریکی و شوری این ایستگاه ها باشد. گرجی پور و همکاران (1386) در بررسی لیمنولوژیک رودخانه سرباز بیست و چهار گروه پلانکتون گیاهی و دو گروه پلانکتون جانوری را شناسایی کردند. سبک آرا و همکاران (1384) در بررسی فیتوپلانکتون های رودخانه کرگانرود تعداد چهار شاخه و شانزده گونه فیتوپلانکتونی را شناسایی کردند که از این بین بالاترین تعداد مربوط به شاخه Bacillariophyta بود. در فصول مختلف شرایط متفاوتی در رودخانه ها حاکم می باشد، لذا مجموعه زیستی رودخانه ها از جمله اجتماعات پلانکتونی می تواند تغییراتی را در برداشته و از الگویی خاص مانند دریاچه ها پیروی نمی کند(13،12)

با توجه به جدول 1 بالاترین میزان فراوانی گونه های مختلف فیتوپلانکتون در اواخر فصل زمستان و اوایل بهار (ماه های اسفند، فروردین و اردیبهشت) دیده شد. نتایج نشان دهنده کاهش معنی دار (05/ 0> P) در فراوانی جمعیت فیتوپلانکتونی در ایستگاه های مختلف نمونه برداری است. با این حال در فصل پاییز مجددا با مطلوب تر شدن شرایط محیطی یک روند افزایش نسبی در جمعیت فیتوپلانکتون مشاهده گردید. به نظر می رسد فراوانی بالاتر گونه های فیتو پلانکتون در ماه های اسفند و فروردین و اردیبهشت می تواند ناشی از مطلوب بودن عوامل محیطی در این ماه ها باشد. با توجه به عدم صنعتی بودن منطقه در کنار حجم و عمق کم آب رودخانه سرباز به نظر می رسد عوامل محیطی مهم ترین عامل  تاثیر گذار در افزایش و یا کاهش فراوانی و حضور گونه های فیتو پلانکتونی شد. همان طور که ذکر شد بررسی جوامع فیتوپلانکتون های رودخانه سرباز در این مطالعه بیانگر حضور گونه های مختلف دیاتومه است. دیاتومه ها (Bacillariophyta) مهم ترین گروه جلبک های آب شیرین  می باشند. 10000تا 12000گونه دیاتومه در اکوسیستم های مختلف آبی وجود دارد. دیاتومه ها از نظر تغذیه و زنجیره غذایی اهمیت زیادی دارند و برخی به عنوان شاخص های سلامت اکوسیستم های آبی مطرح می باشند(14). دیاتومه ها متناسب با شرایط محیطی نظیر نور، دما و تراکم املاح، رشد متفاوتی دارند که رشد بیش از حد برخی از گونه ها می تواند منجر به ایجاد رنگ و بوی نامطبوع در آب و مسدود کردن  فیلتر های آب گردد. از بین جنس های شناسایی شده که می توانند منجر به ایجاد رنگ و بوی نامطبوع در آب و همچنین مسدود کردن فیلتر های آب گردند، می توان به جنس های Fragilaria، Navicula، Syndera اشاره کرد که در ایستگاه های مختلف نمونه برداری یافت شد. با این حال به دلیل فراوانی کم گونه ها در طول رودخانه سرباز تاکنون اثرات سوء گزارش نگردیده است.

Reynold (2006 ) راهبرد های انتخابی گیاهان خشکی را به گیاهان میکروسکوپی ساکن در آب (فیتو پلانکتون) تعمیم داد. این تقسیم بندی با توجه به اندازه، شکل، منابع مغذی در دسترس و مدت زمان پایداری این شرایط صورت گرفته است. بر این اساس فیتو پلانکتون ها در سه گروه:) S توانایی رشد در محیط های دارای تنش و کمبود نوترینت های ضروری)، گروه  C (گروه های مهاجم با توان رقابتی زیاد با سایر گونه های فیتوپلانکتون برای رشد و تکثیر سریع در محیط های کم تنش و دارای میزان مطلوبی از نور و نوترینت) و گروه ) R توان رشد و غالبیت در آب های دارای تلاطمات عمودی با شدت نفوذ نور کم و کدورت زیاد)جای دارند(11) . بر این اساس به نظر  می رسد گونه های فیتوپلانکتونی شناسایی شده در رودخانه سرباز واجد راهبردR  و  Sهستند. در ایستگاه های مختلف نمونه برداری شده در رودخانه سرباز سه گروه از پلانکتون های جانوری شامل سخت پوستان، مژه داران و روتیفرها مشاهده شد. در این میان تنها رده سخت پوستان دارای دو جنس سیکلوپس و دافنی بوده و دو گروه دیگر تنها دارای یک جنس بودند. اما بیشترین میزان فراوانی و تراکم متعلق به گروه  مژه داران جنس بود که در تمامی فصول و در همه ایستگاه ها Vorticella مشاهده گردید. در ایستگاه های نمونه برداری شده رودخانه سرباز  سخت پوستان با داشتن تنوع بالاتر، پایین ترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده اند. رابطه معنی داری بین فراوانی گروه های مختلف پلانکتون گیاهی و جانوری یافت شد. میزان افزایش و یا کاهش پلانکتون های جانوری در محیط های رودخانه ای بستگی به بیوماس پلانکتون های گیاهی و ماهیان پلانکتون خوار دارد، چون در زنجیره غذایی منابع آبی از جمله رودخانه ها پلانکتون های گیاهی تولید کنندگان اولیه محسوب شده و پلانکتون های جانوری در این زنجیره حد فاصل بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان یعنی ماهیان قرار گرفته اند (14-16). معضل امروز رودخانه ها دخالت های بی رویه انسانی در روند طبیعی اکوسستم آن ها است که از نظر زیست محیطی زیان های جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. تغییر وضعیت طبیعی رودخانه سرباز و ورود آلودگی های شهری و صنعتی منجر به از بین رفتن پویایی اکولوژیک این رودخانه می شود. یکی از موارد مهم و حایز اهمیت رودخانه سرباز ایجاد یک محل و بستر مناسب جهت زیست گاندو است (17). از این رو حفظ و دوام شرایط اکولوژیک مناسب در رودخانه سرباز می تواند نقش بسیار مهمی را در حفاظت از تنها گونه تمساح ایرانی ایفا نماید. نکته قابل تامل که از نتایج حاصل از این تحقیق به دست آمد، کاهش میزان فراوانی جوامع پلانکتونی همزمان با تفریخ تخم های تمساح است که این مسئله لزوم توجه بیش تر به محیط زیست و به ویژه دبی آب رودخانه را بیش از پیش مهم می سازد، چرا که جوامع پلانکتونی به عنوان پایه و اساس زنجیره غذایی در اکوسیستم آبی نقش مهمی در تولید غذای در دسترس نوزاد تمساح را ایفا می نماید. تعیین یک شناسنامه زیست محیطی و ترسیم وضعیت رودخانه در جهت حفظ ذخایر طبیعی آن و همچنین شناخت کلی و زیربنایی از توان بیولوژیک رودخانه از نکات مهم و اساسی می باشد که در بررسی های رودخانه سرباز می بایست مدنظر قرار گیرد.

تشکر و قدردانی

این مقاله حاصل بخشی از پروژه" بررسی لیمنولوژیک رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان" است که تحت حمایت مادی و معنوی اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان و به عنوان طرح برون دانشگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد چابهار  صورت گرفته است.

منابع

1-   گرجی پور ع. اسدی، م. حسن پور، م. 1386. بررسی لیمنولوژیک رودخانه زهره در استان کهگیلویه و بویر احمد، پژوهش و سازندگی در امور دام و آبزیان، شماره 74.

2-       سبک آرا، ج. مکارمی، م. 1381. گزارش پلانکتون طرح جامع شیلاتی تالاب حسنلو سال 1380-1381(فاز اول)مرکز تحقیقات ماهیان استخوانی دریای خزر ، 50 ص.

3-      سبک آرا، ج. مکارمی، م. محمد جانی، ط. 1384. بررسی پراکنش و فراوانی پلانکتونی در رودخانه کرگانرود، پژوهش و سازندگی، شماره 73.

4-      مرمضی، ج. ۱۳۷۲. بررسی لیمنولوژیکرود خانه زهره . مرکز تحقیقات شیلاتی استان خوزستان . ۷۲ ص .

5-      Newell, G. E., & R. C. Newell. 1977. Marine plankton: A practical guide, 5th ed. London: Hutchinson Educational.

6-      Vollenweider, R.A. 1974. A Manual on Methods for Measuring Primary Production in Aquatic Environments (2nd Ed.). Blackwell Scientific, Oxford.

7-      Clesceri, L.S. Greenberg, A.D. and Eaton, A.D. 1998. Standard methods for the examination of water and wastewater 20th edition, American public health association 1015 fifteenth street NW.Washington, DC 20005, p. 2605.

8-      Wetzel, R. G. & G. E. Likens. 1991. Limnological analyses. 2nd edn. Springer, New York.

9-      Lewis, W.M. 1979. Zooplankton community analysis: studies on a tropical system. Springer-Verlag, New York, 163 pp.

10-  Lawrence, S.G., Malley, D.F., Findlay, W.J., Maciver M.A., and Delbaere, I.L. 1987. Method for estimating dry weight of freshwater planktonic crustaceans from measures of length and shape. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 44: 267-274.

11-  Reynolds, C.S. 2006. The ecology of phytoplankton. Cambridge University Press. UK. 551p.

12-  Polat, S. and Isik, O. 2002. Phytoplankton Distribution, Diversity and Nutrients at the Northeastern Mediterranean Coast of Turkey (Karatas-Adana). Turk. J. Bot. 26, 77-86.

13-  Salmaso, N. 2002. Ecological patterns of phytoplankton assemblagein Lake Garda: seasonal, spatial and historical features. Limnology 61(1), 95-115.

14-   Ortega-Mayagoitial, E., Rojo, C. and Rodrigo, M.A. 2003. Controlling factors of phytoplankton assemblages in wetlands: an experimental approach. Hydrobiology. 502, 177–186.

15-  Kolayli, S. & Shahin, B. 2009. Benthic Algae (Except Bacillariophyta) and Their SeasonalVariations in Karagöl Lake (Borçka, Artvin-Turkey). Turk. J. Bot. 33, 27-32.

16-  Naz, M. & Turkman, M., 2005. Phytoplankton Biomass and Species Composition of Lake

17-  G.lbaßÝ (Hatay-Turkey). Turk. J. Biol., 29:49-56.

18- بهروزی راد، ب. آبتین، ا. همتی، ت. محمدی، ح. 1388. بررسی زیستگاه تمساح مردابی (Crocodylus palustris) در طول رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان به منظور تعیین مطلوبیت زیستگاه، مجله زیست شناسی شیل آمایش، سال اول، شماره 3.