ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقاء عملکرد فعالیتی پارک‌های شهری )نمونه موردی پارک خانواده شهر مهاباد)

نوع مقاله : مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 دکتری معماری، گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

2 استادیار معماری، گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران. (نویسنده مسئول) .

چکیده

زمینه و هدف: نوع فعالیت‌ها و رویدادهای اجتماعی و توان مکان در جذب افراد و گروه‌های مختلف، مهم‌ترین عامل در پویایی فضاهای شهری است. پارک خانواده جدیدالاحداث شهر مهاباد، علاوه بر هزینه‌بر بودن احداث آن و داشتن موقعیت و پتانسیل  مناسب، به‌صورت مطلوب نتوانسته است که موجبات جذب و حضور شهروندان را به فضا فراهم نماید. لذا هدف پژوهش حاضر این است که ضمن ارزیابی فضای موردمطالعه ازلحاظ جنبه‌های فعالیتی، به تبیین مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار بر ارتقاء وضعیت فعالیتی در فضای موردمطالعه بپردازد.
روش بررسی: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر اسنادی و میدانی است. با استفاده از  توزیع پرسش‌نامه و تصویربرداری، ارزیابی فضا و شناسایی عوامل اثرگذار بر ارتقاء جنبه‌های فعالیتی فضا سنجش شده‌اند. همچنین از نرم افزار SPSS جهت انجام آزمون های آلفای کرونباخ، KMO ، بارتلت، T.test و رگرسیون خطی چندگانه بهره گرفته‌شده است.
یافته‌ها: مقدار آزمون­های آلفای کرونباخ و KMO ، بالای 7/0 و همچنین سطح معنی‌داری آزمون بارتلت نیز کمتر از 05/0 به دست آمد که نشان از پایایی و روایی درونی و ساختاری پرسشنامه توزیع‌شده دارد. همچنین نتایج آزمون t.test شأن داد که فضای شهری موردمطالعه ازنظر کاربران فضا در کلیه مؤلفه‌های فعالیتی در سطح ضعیف ارزیابی‌شده است. نتایج آزمون رگرسیون خطی چندگانه، مشخص ساخت که وجود فعالیت‌های متنوع برای گروه‌های مختلف با میزان اثر 274/0 و دسترس‌پذیر بودن کاربری‌ها و فعالیت‌های اوقات فراغت، با میزان اثر 248/0 مهم‌ترین و اثرگذارترین مؤلفه‌های مرتبط با ارتقاء وضعیت فعالیتی فضای موردمطالعه می‌باشند.
نتیجه‌گیری: ایجاد فضاهای شهری همچون پارک خانواده شهر مهاباد، بدون توجه به جنبه‌های فعالیتی، به‌ویژه مبتنی بر خواست گروه‌های مختلف کاربران فضا، صرفاً در حد یک کاربری باقی‌مانده و جذابیت و کارآیی لازم برای حضور شهروندان را نداشته، لذا پویایی و عملکرد فعالیتی مطلوب تحقق نخواهد یافت. پژوهش حاضر به‌منظور ساماندهی فضا، نقاط ضعف و همچنین مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر ارتقاء فعالیتی پارک‌های شهری را شناسایی نموده است.

کلیدواژه‌ها

اصل مقاله

                                                                                                                                                                                                                              

 

 

 

 

 

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیست و سوم، شماره یک، فروردین  ماه 1400

ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقاء عملکرد فعالیتی پارک‌های شهری

)نمونه موردی پارک خانواده شهر مهاباد)

 

سیامند معروفی[1]

قادر بایزیدی[2]  

q_bayzidi@iausdj.ac.ir

تاریخ دریافت: 16/10/96

تاریخ پذیرش:09/12/96

چکیده:

زمینه و هدف: نوع فعالیت‌ها و رویدادهای اجتماعی و توان مکان در جذب افراد و گروه‌های مختلف، مهم‌ترین عامل در پویایی فضاهای شهری است. پارک خانواده جدیدالاحداث شهر مهاباد، علاوه بر هزینه‌بر بودن احداث آن و داشتن موقعیت و پتانسیل  مناسب، به‌صورت مطلوب نتوانسته است که موجبات جذب و حضور شهروندان را به فضا فراهم نماید. لذا هدف پژوهش حاضر این است که ضمن ارزیابی فضای موردمطالعه ازلحاظ جنبه‌های فعالیتی، به تبیین مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار بر ارتقاء وضعیت فعالیتی در فضای موردمطالعه بپردازد.

روش بررسی: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر اسنادی و میدانی است. با استفاده از  توزیع پرسش‌نامه و تصویربرداری، ارزیابی فضا و شناسایی عوامل اثرگذار بر ارتقاء جنبه‌های فعالیتی فضا سنجش شده‌اند. همچنین از نرم افزار SPSS جهت انجام آزمون های آلفای کرونباخ، KMO ، بارتلت، T.test و رگرسیون خطی چندگانه بهره گرفته‌شده است.

یافته‌ها: مقدار آزمون­های آلفای کرونباخ و KMO ، بالای 7/0 و همچنین سطح معنی‌داری آزمون بارتلت نیز کمتر از 05/0 به دست آمد که نشان از پایایی و روایی درونی و ساختاری پرسشنامه توزیع‌شده دارد. همچنین نتایج آزمون t.test شأن داد که فضای شهری موردمطالعه ازنظر کاربران فضا در کلیه مؤلفه‌های فعالیتی در سطح ضعیف ارزیابی‌شده است. نتایج آزمون رگرسیون خطی چندگانه، مشخص ساخت که وجود فعالیت‌های متنوع برای گروه‌های مختلف با میزان اثر 274/0 و دسترس‌پذیر بودن کاربری‌ها و فعالیت‌های اوقات فراغت، با میزان اثر 248/0 مهم‌ترین و اثرگذارترین مؤلفه‌های مرتبط با ارتقاء وضعیت فعالیتی فضای موردمطالعه می‌باشند.

نتیجه‌گیری: ایجاد فضاهای شهری همچون پارک خانواده شهر مهاباد، بدون توجه به جنبه‌های فعالیتی، به‌ویژه مبتنی بر خواست گروه‌های مختلف کاربران فضا، صرفاً در حد یک کاربری باقی‌مانده و جذابیت و کارآیی لازم برای حضور شهروندان را نداشته، لذا پویایی و عملکرد فعالیتی مطلوب تحقق نخواهد یافت. پژوهش حاضر به‌منظور ساماندهی فضا، نقاط ضعف و همچنین مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر ارتقاء فعالیتی پارک‌های شهری را شناسایی نموده است.

واژگان کلیدی: فعالیت، فضاهای عمومی، مؤلفه‌های فعالیتی، پارک خانواده

 


Evaluation and Analysis of Effective Factors on Enhancement of Urban Parks Activities (Case Study: Mahabad Family Park)

 

Siamand Maroofi[3]

Qader Bayzidi[4]*

q_bayzidi@iausdj.ac.ir

Accepted: 2018.02.28

Received: 2018.01.06

Abstract:

Background and Purpose: The type of activities and social events and the potency of places in attracting individuals and groups is the most important factor in the mobility of urban spaces. The new park family in Mahabad called (family park), in addition to  bing expensive construction and having a suitable location and potential, has not been able to adequately provide the attraction and presence of citizens to space. Therefore, the purpose of this study is to evaluate the study space in terms of activity and explains the most important components of Godard's effect on improving the status of the activities in the studied space.

Methods: The present research is descriptive-analytic. The method of data collection in this research is documentary and field study. Using the distribution of questionnaires and imaging, space assessment and identification of factors influencing the upgrading of the space activities, have been measured. Also SPSS software has been used for Cronbach's Alpha, KMO, Bartlett, T test and multiple linear regressions analysis.

Results: The amount of Cronbach's Alpha and KMO tests are higher than 0.7, as well as the significance level of Bartlett's test, was less than 0.05, indicating the reliability and internal and structural validity of the distributed questionnaire. Also, the results of T test exam showed that the urban space studied in terms of space users in all of the activity components has been evaluated at a level below the average (weak). The results of multiple linear regression tests revealed that existence of various and different activities for different groups with an effect level of 0.274 and availability of leisure activities and activities with the effect of 0.248 and the most important and most relevant component for enhancing the activity status are the studied space.

Conclusion: Establishing urban spaces such as family Park in Mahabad city, without any attention to the activity aspects, especially based on the wishes of different groups of users of space only as a debris usage and lacking in charm and efficiency for the citizens. Therefore, the present study has been able to identify the weaknesses in order to organize space, as well as the most important factors affecting the activity enhancement of space.

Keywords: Activities, Public spaces, Activities Components, Family Park

 

 

 

 

مقدمه

 

استفاده از فضاهای عمومی بخش مهمی از زندگی روزمره است. این فضاها به‌عنوان مکان‌های ملاقات برای مردم عمل می­کنند (1). این در حالی است که امروزه در بسیاری از شهرهای کشورمان عرصه­های عمومی غالباً به نیاز انسان به‌عنوان موجودی اجتماعی، به‌درستی پاسخگو نبوده و انسان را هرچه بیشتر به سمت فردگرایی سوق می­دهند. تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، می­تواند یک موضوع فیزیکی، نگاه، مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت‌های متناسب و درنتیجه نقش­پذیری مردم در فضا و عضویت آن‌ها در گروه­ها و شبکه­های اجتماعی است (2).

تنوع و گوناگونی فعالیت­ها در جلب مردم به یک مکان تأثیر بسزایی دارد، در برخی مکان­ها مردم در پی آرامش­اند و در برخی دیگر به دنبال هیجان و در برخی موارد به دنبال هر دو هستند که تأمین آن، می­تواند در رضایت افراد از مکان مؤثر باشد. نوع فعالیت­ها و رویداد­های اجتماعی و توان مکان در جذب افراد و گروه­های مختلف، مهم‌ترین عامل در پویایی فضاهای شهری و فعال ساختن آن در ساعات و فصول مختلف است. شاخص ارزیابی این بعد، تنوع فعالیت‌ها، میزان مراجعه افراد به مکان و مشارکت در فعالیت‌های مختلف آن است. این بعد به بررسی میزان کاربری‌ها و فعالیت مکان بر اساس میزان و نحوه جذابیت آن‌ها برای فرد، میزان دفعات و حجم مراجعه به آن برای فعالیت‌های مختلف و نحوه تجربه افراد از مکان، با استفاده از توصیف، مشاهده و مصاحبه در مکان می‌پردازد(3).

در این میان پارک و فضای سبز به‌عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یکپارچه شهرها در متابولیسم آن‌ها نقش اساسی دارد و کمبود آن می­تواند اختلالاتی جدی در حیات شهرها به وجود آورد. توجه به فضای سبز به‌عنوان ریه­های تنفسی شهرها، تعریف اغراق‌آمیزی از کارکردهای آن نیست؛ بلکه این تشبیه بیان‌کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار می‌آید. پارک­ها به‌عنوان فضاهای عمومی و فراغتی در شهر می­توانند فضاهایی قابل زندگی و لذت‌بخش در شهر و محلات آن را به وجود آورند که در عین ارائه تسهیلات شهری به‌عنوان مکان­هایی جهت ایجاد آرامش، سرگرمی و گردش، ایجاد تعاملات اجتماعی، فراهم آوردن زمینه معاشرت، کاهش آلودگی­ها و بهبود محیط زندگی، فضایی جهت انجام ملاقات­های محله­ای و گذران اوقات فراغت و مشارکت شهروندان و بهبود حیات اجتماعی شهر فراهم آورند. (4).

اگرچه از دوره قاجار" پارک" به‌عنوان یکی از مظاهر تمدن مدرن جای خود را در برنامه­ها و طرح‌های توسعه شهری در ایران باز کرد (5)، اما در سیر انتقال سبک­های معماری و شهرسازی از کشورهای غربی به ایران، بیشتر بر کاربری­هایی باصرفه اقتصادی تأکید شده است (6). ازاین‌رو به اصول و معیارهای تدارک و طراحی فضاهای جمعی همچون پارک‌ها در برنامه‌های توسعه شهری توجه زیـادی نشده است. اما امـروزه با توجه به مشکلات ناشی از شهرنشینی شتابان (از قبیل انـواع آلودگی‌ها، استرس‌ها افشارهای روانی) و اهمیت گذران اوقات فراغت در فضاهای باز به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در زندگی روزمره افراد، لازم است برنامه‌ریزان، طراحان و به‌ویژه مدیران شهری، گسترش و تقویت این فضاها را در دستور کار برنامه‌های توسعه شهری قرار داده و در خصوص تجدید حیات فضاهای موجود نیز اقدام نمایند.

ضعف­ها و کاستی­هایی که کم‌وبیش در طراحی و ایجاد اکثر پارک‌های شهری (به‌ویژه در شهرهای کوچک‌تر) درزمینهٔ پایداری قابل‌مشاهده است بیشتر ناشی از بینش کاربری محورانه و سرانه سنجی برنامه‌ریزیان و مدیران شهری می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر جایگاه نازل طراحی شهری در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری ایران باعث شده است که از بین انواع مختلف فضاهای جمعی جذاب و لازم برای شهروندان، تنها به ایجاد پارک‌های شهری، آن‌هم صرفاً در قالب کاربری پارک‌ها و فضاهای سبز بسنده شود و در نحوه طراحی و ایجاد اجزاء و المان‌های مختلف جهت دعوت­کنندگی و اجتماع­پذیری شهروندان، اقدام مؤثری صورت نگیرد. دراین‌بین پارک خانواده شهر مهاباد نیز از مسئله مستثنا نیست. پارک خانواده شهر مهاباد که در سال 1393 در مرکز شهر طراحی و اجراشده است، علاوه بر هزینه‌بر بودن احداث آن و داشتن موقعیت مناسب جهت دسترسی شهروندان و همچنین دارا بودن پتانسیل‌های مهم و لازم جهت جذب شهروندان پس از گذشت چند سال هنوز به‌صورت مطلوب نتوانسته است که موجبات جذب و تداوم حضور شهروندان را به فضا فراهم نماید. از دلایل عمده این مسئله ضعف در طراحی و ساماندهی فضا ازلحاظ تنوع فعالیتی مناسب، عدم تأمین سازوکار آسایش و عدم توجه به هویت بخشی به فضا می‌باشند. ایـن مقاله سعی دارد که ضمن ارزیابی فضای موردمطالعه از جنبه‌های فعالیتی، به تبیین مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار بر ارتقاء وضعیت فعالیتی در فضای موردمطالعه بپردازد. بر این اساس دو فرضیه اساسی زیر در این پژوهش مطرح می‌شود:

1- به نظر می‌رسد فضای موردمطالعه از حیث معیارها و مؤلفه‌های فعالیتی نتوانسته است عملکرد قابل قبولی داشته باشد.

2- به نظر می‌رسد که مهم‌ترین و اثرگذارترین مؤلفه در راستای ساماندهی و ارتقاء عملکردهای فعالیتی فضای موردمطالعه،  توجه به فعالیت‌های متنوع و گوناگون برای گروه‌های سنی و جنسی مختلف می‌باشد.

 

اهداف و سؤالات تحقیق

هدف این پژوهش سنجش میزان و عوامل مؤثر بر موفقیت فضای موردمطالعه ازلحاظ عملکردهای فعالیتی می‌باشد.

با توجه به این اهداف سؤالات تحقیق عبارت‌اند از:

-میزان موفقیت و مطلوبیت فضای موردمطالعه(پارک خانواده) از حیث مؤلفه‌های فعالیتی تا چه حد بوده است؟

- مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر ارتقاء عملکردهای فعالیتی در فضای موردمطالعه بر اساس اصول و معیارهای طراحی فضای شهری موفق کدامند؟

 

پیشینه تحقیق

موارد زیر ازجمله مطالعاتی هستند که در ارتباط با پژوهش حاضر

انجام‌شده‌اند:

هیلسون[5] و همکاران (2006)، در پژوهشی با عنوان رابطه دسترسی و کیفیت فضاهای شهری با فعالیت‌های جمعی (در نوریچ انگلستان)، با استفاده از مطالعات پیمایشی و تحلیل‌های آماری به این نتایج دست یافتند که ارتباط معنی‌داری بین دسترسی با فعالیت‌های جسمانی جمعی وجود ندارد (7). لاپینتیه[6] (2007)، در پژوهشی با عنوان شرایط فضای شهری، که با بهره‌گیری از منطق مودال، رویکردهای نظری جدیدی را در پیش‌گرفته است، به‌طور خلاصه به این نتیجه دسته یافته که امکانات فضاهای شهری باید مبنتی بر ویژگی‌های گروه‌های انسانی در نظر گرفته‌شده و منطبق با شرایط آن‌ها تغییر یابند (8). اسامه[7] (2015)، پژوهشی را در شهر قاهر مصر، تحت عنوان طراحی فضای شهری برای تقویت فعالیت‌های فیزیکی و رفتار اجتماعی سالم، به انجام رساندند. نتایج این تحقیق که دریکی از پارک‌های شهر

مراجع

  1. Gehl, J. Lars, G. (2004). Public Spaces, Public Life. Melbourne: The Danish Architrctural Press.
  2. Car, S. et al. (1992). Public Space. Massachusetts: Cambrige university pres
  3. Daneshpoor, S., Charkhchian, M., 2007. Public spaces and effective features on public life. Journal of Bagh- e Nazar, No 7, pp 19-28 (in Persian)
  4. Habibi, S., 2000. Urban Space: A Theory, Journal of Soffeh, No. 33. pp 8-24 (in Persian)
  5. Barati, N., 2011. "Garden or Park; "Contradiction of Concepts in Two Different Languages". Journal of Manzar, No 16, pp 12-15 (in Persian)
  6. Bahram Soltani, K., 1992. Total topics and methods of Urbanism- Environment, Publications of Center for studies and Research of Architectural and Urban planing. Tehran, Iran. (in Persian)
  7. M. Hillsdon, J. Panter, C Foster, A. Jones, (2006), The relationship between access and quality of urban green space with population physical activity, Public Health, Volume 120, Issue 12, Pages 1127-1132
  8. Lapintie, K. (2007). Modalities of Urban Space. Planning Theory, 6(1), 36-51.
  9. Usama A. Nassar. (2015), URBAN SPACE DESIGN TO ENHANCE PHYSICAL ACTIVITIES AND MOTIVATE HEALTHY SOCIAL BEHAVIOR IN CAIRO, EGYPT, International Conference on Education and Social Sciences, 2-4 February 2015- Istanbul, Turkey.
  10. Barzegar Befrooyi, A., 2011, Improving the quality of urban parks with an emphasis on the social component and Activity (Case study: the Nahj-ol-Balagheh b0ostan), Master's thesis of Urban Planning-Urban Design, Islamic Azad University, Central Tehran Branch (in Persian)
  11. Baghbah, K., Pour Jafar, M., Ranjbar, E., 2014. An Analysis and Evaluation of Sitting Activity in Urban Spaces (Case Study: Tehran Theater Square), Journal of Architecture and Urban Planning, No. 13, pp 113-131 (in Persian)
  12. Haji Ahmadi Hamedani, A., Majidi, H., Jahanshahloo, L., 2015. Investigating the measuring criteria on increasing the activity of women in Urban Spaces (Case Study: Punak Neighborhood), Tehran, Journal of Urban Studies, No. 14, pp 47-60 (in Persian)
  13. Rafiean, M., Khadayi, Z., 2009. Investigating the affecting indicators and criteria on citizens Satisfaction from urban public spaces, Journal of Rahbord, No. 53, pp 227-248 (in Persian)
  14. Shojaee, D., Pertovi, P., 2015. Analysis of Factors Affecting the Creation and Promotion of Sociability in Public Spaces in Different Scales of Tehran City (Case studies: Two Neighborhoods and an Area in District 7 Tehran), Journal of Bagh- e Nazar „No. 34, pp 93-108 (in Persian)
  15. Ravanbakhsh, A. 2017. Analysis of the affecting factors on Sociability in Urban Parks (Case Study: Yasuj Beach Park), Master's Thesis for Urban Planning-Urban Planning, Islamic Azad University, Yasouj Branch, (in Persian)
  16. Lange, J., 2007. Creation of Architecture Theory, The role of behavioral sciences in the environment, Alireza Einifar (translator), Tehran University Press
  17. Rashidpour, N., Saeid Rezvani, N., 2015. Comparison of effective factors in the success of public spaces (parks & streets) in the minds and behavior of citizens in Ankara and Tehran, emphasizing the role of public space planning in these cities, Journal of Urban Studies, No. 14, pp 5-18 (in Persian)
  18. Gehl, Y. 2008. Living in the Interiors Building, Shima Shastsi (translator), First Edition, Tehran: Jahad- e Daneshgahi Press
  19. Pouya Shahr- va Bana Consulting Engineers., 2011. Master Plan of Mahabad City, Volume I and 2, Ministry of Roads and Urban Development (in Persian)

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار