بررسی کمی و کیفی جنگل شهری مناطق یک و پنج شهر تهران

مقاله پژوهشی

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و سوم، شماره شش، شهریورماه 1400(261-272)

بررسی کمی و کیفی جنگل شهری مناطق یک و پنج شهر تهران

مریم داغستانی[1] ^*

maryamdaghestani@yahoo.com

سارا کلهری[2]

نینا رجایی¹

چکیده

زمینه و هدف : از مؤلفه­های مهم در رسیدن به پایداری شهری داشتن محیط زیست سالم، مطلوب و دسترسی به فضای سبز کافی است. جنگل­های شهری بهترین عملکرد را میان فضاهای سبز در نقش­های گوناگون ایفا می­کنند، بررسی جنگل­های شهری یکی از راهکارهای مهم برای حل بسیاری از معضلات زیست­ محیطی است. هدف اصلی تحقیق داشتن اطلاعات دقیق از ساختار فضای سبز به منظور حفاظت و توسعه فضای سبز است.

روش بررسی: این پژوهش به بررسی وضعیت کمی و کیفی و مقایسه دو منطقه از شهر تهران با هدف کسب اطلاعات برای حفاظت و توسعه بهینه فضای سبز می­پردازد.به این منظور تعداد 83 درخت قطعه نمونه در دو منطقه به روش سیستماتیک تصادفی آماربرداری شدند. در درون کرت­ها برخی مشخصه­های رویش درخت  ها اندازه­گیری شدند و سپس شاخص‌های توصیفی، جداول توافقی آزمون‌های آماری برای بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت درختان مورد استفاده قرار گرفتند. داده های این تحقیق در سال 1397 جمع آوری شده اند.

یافته ها: نتایج بیانگر وجود تفاوت معنی­دار در تاج­پوشش جنگل­های شهری دو منطقه است و در سایر مشخصه­ها تفاوت­ معنی­داری مشاهده نشد. نتایج نشان داد که گونه چنار (Platanus orientalis)دارای بیشترین فراوانی در دو منطقه است. بین مشخصه­های اندازه­گیری شده درصد تاج­پوشش دو منطقه تفاوت معنی­داری را نشان داد. بین مشخصه شیب قطعه نمونه­ها با ارتفاع، قطربرابرسینه، قطر بن، تعداد پایه در قطعه نمونه و تعداد پاجوش درخت  ها رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد.

بحث و نتیجه گیری:  علی رغم عدم تفاوت معنی­دار در  میانگین شادابی گونه­های دو منطقه، نتایج نشان داد بالاترین میزان شادابی گونه­ها در منطقه یک مربوط به بلوط (Quercus macranthera)، توت سفید (Morus alba)و تبریزی ( Populus nigra) و در منطقه پنج مربوط به اقاقیا (Robiniap pseudoacacia)و آیلان (Ailanthus altissima) بوده است. بنابراین گونه­های ذکر شده برای توسعه جنگل­های شهری در این مناطق قابل توصیه هستند.

واژه‌های کلیدی: پایداری، جنگل شهری، شهرسازی، فضای سبز.

Quantitative and qualitative evaluation of one and five regions of urban forests in Tehran

Maryam Daghestani [3] ^*

maryamdaghestani@yahoo.com

Sara Kalhori [4]

Nina Rajaei ¹

Abstract

Background and Objective: An important achievment to urban stability is enjoyment of healthy and wellbeeing environment and having enough green space. While the urban forests do the best performance among different groups of green spaces, therefore, evaluating of this topic, is one of the important methods for solving of environmental problems.

Material and Methodology: This study will pay attention to check of the quantitative and qualitative status and comparison of two regions of Tehran with the goal of obtaining information for the conservation and optimal development of green space. Collecting the data, were conducted through the field operation and systematic randomly sampling. Totally, 83 plots in two regions have been determined. Then, descriptive indices, adaptive tables of statistical tests for assessing and comparing of quantity and quality of trees in these two regions have been used.

Findings: The results indicated that there was a significant difference in the crown cover of urban forests between two regions with no significant difference in other traits. Results showed buttonwood (Platanus orientalis) had highest frequency within two regions. There was a positive and significant correlation between traits like, plots with height, diameter at breast height, main collar diameter, number of tree in plot and number of roots.

Discussion and Conclusion: While there weren't any difference between succulence of trees in two regions, results showed the highest level of freshness in regions 1 were obtained by oak (Quercus macranthera), white berry (Morus alba) and Poplar (Populus nigra)  and in 5 regions regarding to acacia (Robinia Pseudoacacia) and  trees of heaven (Ailanthus altissima) were  respectively. Therefore, the species listed for the development of urban forests in these areas can be investigated.

Keywords: sustainablity, urban forest, urbanization, green space.

مقدمه

امروزه افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی،تخریب اکوسیستم­های طبیعی، ایجاد محیط­های انسان ساخت، نیازهای زیست­ محیطی، جسمی و روحی انسان را بیش از پیش نمایان می­سازد (1). به منظور رفع این نیازها انسان شهرنشین اقدام به ایجاد باغ­ها و فضاهای سبز مصنوعی در درون شهرها کرده است (2).فضای سبز شهری نوعی سطوح کاربری زمین شهری با پوشش گیاهی انسان ساخت است که بازدهی اجتماعی و اکولوژیکی دارد (3). از دیدگاه شهرسازی فضای سبز دربرگیرنده­ بخشی از سیمای شهری است که از انواع پوشش گیاهی تشکیل شده است و به عنوان عاملی زنده و حیاتی در کنار کالبد بی­جان شهر تعیین کننده ساخت مرفولوژیک شهر است (4).فضاهای سبز شهری نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی مورد توجه­قرار گرفته­اند، بلکه به دلیل نقش خاصی که در حفظ و تعادل محیط­زیست شهری، تعدیل هوا، کاهش تراکم ساختمان­ها و نیز پرورش روحی و جسمی ساکنان شهر ایفا می­کنند،ارزشمند هستند (5). به طورکلی وجود فضاهای سبز شهری و تأثیر آن­ها در شهرها اجتناب­ناپذیر است، به­نحوی که بدون آن ممکن نیست شهرها پایدار باقی بمانند (6). از این رو فضای سبز شهری باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر (ساختمان­ها، کوچه­ها و خیابان­ها) و نیازهای جامعه (از لحاظ روانی، گذارن اوقات فراغت و بهداشتی) با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر و روند گسترش آتی آن ساخته شود، تا بتواند به عنوان فضای سبز فعال، بازدهی زیست­محیطی و مستمری داشته باشد (7). شناخت دقیق عملکرد فضاهای سبز به مدیران شهری امکان می­دهد تا برنامه­ریزی و طراحی آن را متناسب با نیازهای جامعه و همچنین استانداردها و معیارهای به دست آمده به انجام برساند (6). از بین فضا­های سبز شهری (فضای سبز عمودی، فضای سبز خطی و فضای سبز پهنه­ای)،جنگل­های شهری بهترین عملکرد را در نقش­های گوناگون خود نسبت­ به سایر فضاهای سبز شهری ایفا می­کنند و بررسی جنگل­های شهری یکی از راهکارهای مهم برای حل بسیاری از معضلات زیست­ محیطی است (8).جنگل­های شهری از مهم­ترین عوامل مؤثر در شکل­دهی پایداری اجتماعی و کیفیت فضایی شهر به­شمار می­آیند که با گسترش و متراکم شدن بیش  از پیش شهرها بر اهمیت آن­ها افزوده می­شود و هرچه بیشتر باشند بر رضایت مندی شهروندان افزوده خواهد شد (1). در واقع اهمیت فضاهای سبز شهری تا آن حد است که یکی از شاخص های توسعه­یافتگی جوامع محسوب می­شود (9). درخت­ها به خاطر ساختار و بافت ویژه‌ای که دارند، اهمیتی فراوانی دارند. آن­ها نیزهمانند بناها دارای ساختارهایی هستند که منجر به ایجاد نوعی سبک معماری گیاهی می­شوند. متناسب با تغییر و تحول شهرها در دوره‌های مختلف، معیار‌های انتخاب در‌خت ها  نیز دستخوش تغییر شده است.از سوی دیگر، اصولاً شهرها با نسبت بالایی از فضای باز روبرو هستند که هر کدام از آن ها وضعیت فیزیکی خاصی دارند. از جمله‌ی این فضاها، می­توان به خیابان‌ها، میادین و فضاهای اطراف پارکینگ‌ها اشاره کرد که ملاک انتخاب درخت و پوشش گیاهی برای هر‌کدام متفاوت است. در این زمینه معمار منظر شهری وظیفه­ی انتخاب گیاهان مناسب و سازگار با محیط را بر عهده دارد(10).

بر این اساس نگاهی به کلان شهر تهران می­شود که به عنوان یکی از شهر­های مهاجرپذیر کشور مطرح است. عمده­ترین مشکلات زیست­محیطی شهرتهران کمبود تهویه طبیعی هوا،پایداری موادآلاینده، خشکی هوا،وجود گرد و غبار، وجود سرو صدا، کمبود محیط مناسب برای گذران اوقات فراغت، نازیبایی محیط شهری و تخریب اکوسیستم­های طبیعی است (6).استفاده از درختان و درختچه­ها در ایجادو توسعه فضای سبز و در کاهش مشکلات یاد شده نقش مهمی ایفا می­کند. از این­رو هدف از مطالعه حاضر بررسی کمیت و کیفیت و شناسایی تفاوت­های درختان مناطق یک وپنج شهرداری و شناسایی علل این تفاوت­ها و همچنین پیشنهاد گونه­های مناسب و سازگار موجود برای توسعه منطقه است. منطقه یک و پنج به دلیل ویژگی­های خاصی چون موقعیت شهری، کمبود سرانه فضای سبز، بافت اجتماعی، امکان بهره­گیری مناسب از منابع آب و همچنین وجود اراضی فاقد کاربری مشخص از نقطه نظر بررسی وضعیت فضاهای سبز شهری در اولویت قرار گرفته­اند.

مواد و روش ها

منطقه مورد مطالعه

پژوهش حاضر در سال 1397در شهر تهران در مناطق یک و پنج شهرداری صورت گرفت. منطقه یک شهرداری، در بلندای تهران و با وسعتی حدود 64 کیلومترمربع براساس داده­های آماری حدود 379962 نفر جمعیت را در خود جای داده است(12). این درحالی است که انبوه ساختمان­های آماده و نیمه­وقت در آینده­ای نزدیک جمعیت منطقه را به مرز 500 هزار نفر خواهد رساند. مختصات جغرافیایی این منطقه از طرف شمال محدود به ارتفاعات 1800 متری دامنه جنوبی کوه­های البرز، از جنوب به بزرگراه شهید چمران حد فاصل دو راهی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت الله صدر، از غرب به اراضی رودخانه درکه و از شرق نیز به انتهای بزرگراه ارتش–کارخانه سیمان و منبع نفت شمال شرق تهران محدودمی­شود. منطقه پنج شهرداری تهران در شمال غربی تهران واقع گردیده است. پیش از شکل­گیری منطقه 22 شهر تهران،منطقه 5 به عنوان غربی­ترین حد شهر تهران به­شمار می­رفت. محدوده­ای که روزگاری روستاهای سرسبز حاشیه تهران را تشکیل می­داد. به دلیل قرار گرفتن در کوهپایه دارای آب و هوای مطلوب،دسترسی مناسب،بافت شهرسازی متمایز و بسیاری از عوامل دیگر سبب شد که طی دو دهه گذشته این منطقه بیشترین رشد جمعیت و کالبد را داشته باشد. این منطقه با مساحت تقریبی6/137 کیلومتر مربع،جمعیتی793750نفری را در خود جای داده است که در آینده­ای نزدیک جمعیت منطقه را به مرز یک میلیون نفر خواهد رساند(12). حدود و ثغور این منطقه از شمال به ارتفاعات شمال تهران، از شرق به بزرگراه آیت الله اشرفی اصفهانی-محمد علی جناح، از جنوب به جاده مخصوص کرج و از غرب به مسیل کن منتهی می­شود(شکل 1).

شکل1 - موقعیت جغرافیایی مناطق مورد مطالعه

Figure 1.Geographic location of studied region

روش تحقیق

روش تحقیق در این مطالعه به لحاظ هدف از نوع کاربردی، به لحاظ ماهیت و روش از نوع کمی و کیفی و در چارچوب مطالعه موردی است و براساس برنامه­ریزی طراحی توسعه پایدار شهری و فضای سبز شهری است. اندازه­گیری داده­ها از طریق نمونه­برداری تصادفی سیستماتیک انجام شد و01/0 درصد از مساحت منطقه براساس درصد خطای زیر 12% در کارهای اجرایی مورد اندازه­گیری قرار گرفت (11). با توجه به نتایج حاصل از آماربرداری اولیه در خصوص ضرورت حضور تعداد 10 تا 15 درخت در هر قطعه نمونه، مساحت 300 مترمربع به عنوان مساحت قطعات نمونه تعیین گردید. با توجه به مساحت تعیین شده، شکل قطعه نمونه دایره­ای مناسبترین شکل برای برداشت قطعه­های نمونه است (11).کرت­ها دایره­ای به شعاع 77/9 متر در محل­های مورد نظر تعیین شدند. به این ترتیب 83 قطعه نمونه به تفکیک 38 قطعه نمونه در منطقه یک و 45 قطعه نمونه در منطقه پنج برآورد شد وقطعه نمونه­های تعیین شده  با در نظر گرفتن انحراف شمال مغناطیسی با شمال جغرافیایی، قطعه­نمونه­ها بر روی نقشه­های مناطق مورد نظر با استفاده از نرم افزار GISو با کمک دستگاه GPS مکان­یابی شدند. قطعات نمونه تعیین شده در روی نقشه با محاسبه و اندازه­گیری آزیموت و فاصله، در مناطق یک و پنج شهرداری تهران پیاده شد، تا اندازه گیری­های مورد نظر در آن ها انجام پذیرد. در درون قطعه­نمونه­ها اندازه­گیری قطر با استفاده از کالیپر، اندازه­گیری ارتفاع درختان با استفاده از شیب سنج سونتو، تعیین درصد تاج­پوشش با استفاده از روش تخمین، وجود آفت ها و بیماری ها و تخمین شادابی با استفاده از روش مشاهده­ای انجام پذیرفت. شادابی درختان با در نظر گرفتن مواردی چون آفت‌زدگی، سوختگی، کت‌زنی و سایر صدمات فیزیکی وارده که منجر به خشیدگی درخت یا ضعف فیزیولوژیک می‌شود در 3 درجه مورد بررسی قرار گرفت. درجه 1: تنه درخت سالم و فاقد هر گونه آسیب دیدگی است. درجه 2: تنه درخت دارای آسیب دیدگی است، ولی میزان آسیب دیدگی به حدی است که درخت می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. درجه 3: میزان آسیب دیدگی تنه به حدی است که حیات درخت به مخاطره انداخته و منجر به خشکیدگی درخت شده است (20). پس از جمع‌آوری داده‌ها، به منظور بررسی کمیت و کیفیت درختان فضای سبز، شاخص‌های توصیفی، جداول توافقی و جهت بررسی تفاوت‌ها و روابط از آزمون‌های آماری نظیر آزمون تی، همبستگی با استفاده از نرم‌افزارهای excel و نرم افزار SPSS نسخه 16 انجام شد.

نتایج

براساس نتایج به دست آمده گونه چنار در هر دو منطقه بیشترین فراوانی را داشته است (جدول 1).

جدول 1 - تعداد درختان مشاهده شده به تفکیک گونه در مناطق 1 و5

Table 1 . The number of trees observed by species in regions 1 and 5

در جدول 2  مشخصه های  رویش گونه­های درختی مناطق نمونه­برداری شده ارائه شده است.

جدول 2- میانگین شاخص‌های رشدی گونه‌های درختی پلات ها

Table 2. Average growth indices of tree species in plots.

در جدول 3 میانگین شاخص‌های رشدی در پارک‌های مربوط به مناطق نمونه‌گیری شده بررسی شد.

جدول3- میانگین شاخص­های رشدی گونه های درختی پارک­­های منطقه یک و پنج شهرداری.

Table 3. Average growth indices of tree species in parks in the 1 and 5 municipalities.

بیشترین شیب در منطقه 1 مربوط به پارک‌های جمشیدیه با میانگین شیب 85 درصد و در منطقه 5 مربوط به پارک جوانمردان با متوسط شیب 34 درصد است. بیشترین درصد تاج پوشش در منطقه 1 مربوط به پارک‌های ولنجک با متوسط تاج پوشش 60 درصد و در منطقه 5 مربوط به پارک ارم با متوسط تاج پوشش 52 درصد است. بیشترین تراکم درختی در منطقه 1 مربوط به پارک‌ چمران با تعداد 28 درخت در قطعه نمونه و در منطقه 5 مربوط به پارک کوهساران با تعداد 31 درخت در قطعه نمونه است. بیشترین تعداد پاجوش در قطعه نمونه در منطقه 1 مربوط به پارک‌ سعادت‌آباد با تعداد 40/865 پاجوش در قطعه نمونه و در منطقه 5 مربوط به پارک ارم با تعداد 60/848 پاجوش در قطعه نمونه است. بیشترین تنوع گونه در قطعه نمونه در منطقه 1 مربوط به پارک‌ چمران با متوسط تنوع 5/9 گونه در قطعه نمونه و در منطقه 5 مربوط به پارک حصارک با متوسط تنوع 68/15گونه در قطعه نمونه است. بیشترین متوسط ارتفاع گونه‌های درختی در منطقه 1 مربوط به پارک‌ نیاوران با 98/1متر و در منطقه 5 مربوط به پارک ارم با متوسط ارتفاع93/12 متر است. بیشترین متوسط قطر برابر سینه گونه‌های درختی در منطقه 1 مربوط به پارک‌ نیاوران با متوسط قطربرابر سینه­ی01/55سانتی­متر و در منطقه 5 مربوط به پارک همت با متوسط قطر برابرسینه 53/54 سانتی­متراست. بیشترین متوسط قطر بن گونه‌های درختی در منطقه 1 مربوط به پارک‌ نیاوران با متوسط قطر بن 53/60 سانتی­متر و در منطقه 5 مربوط به پارک همت با متوسط قطر بن 45/59 سانتی­متر است. بیشترین شادابی گونه‌های درختی در منطقه 1 مربوط به پارک‌ ولنجک با متوسط شادابی 54/91 درصد و در منطقه 5 مربوط به پارک جوانمردان با متوسط شادابی 05/91 درصد است.

همان طور که نتایج آزمون t درجدول 4 نشان می­دهد، فقط تاج‌پوشش بین مناطق 1 و 5 تفاوت معنی­دار در سطح 5 درصد دارند و در باقی صفات اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی­گردد.

جدول 4- نتایج مقایسه میانگین شاخص‌های رشدی گیاهان مناطق 1 و 5 با استفاده از آزمون t.

Table 4. Results of the comparison of the average growth indices of the 1 and 5 areas of the plants using t-test.

بین شیب با ارتفاع، قطربرابر سینه، قطربن، تعداددرخت درقطعه نمونه و تعدادپاجوش درقطعه نمونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود داشت (جدول 5). بین تاج پوشش با قطربرابرسینه، قطربن، تعداددرخت درقطعه نمونه، تعدادپاجوش درقطعه نمونه و تنوع گونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود داشت. بین ارتفاع درخت ها با قطربرابر سینه، قطربن، تعدادپاجوش درقطعه نمونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بین قطربرابر سینه با قطربن و تعدادپاجوش درقطعه نمونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بین قطربن و تعدادپاجوش درقطعه نمونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بین شادابی با تعداددرخت درقطعه نمونه و تعدادپاجوش درقطعه نمونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود داشت. بین تعداددرخت درقطعه نمونه با تعدادپاجوش درقطعه نمونه و تنوع گونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. بین تعدادپاجوش درقطعه نمونه و تنوع گونه رابطه مثبت و معنی‌داری وجود داشت.

جدول 5- جدول همبستگی – بررسی روابط بین مشخصه های رویشی

Table 5. Correlation Table - Relationship between vegetative characteristics

*معنی­داری در سطح 1 درصد** معنی­داری در سطح 5 درصد

نتیجه­گیری و بحث

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تعداد چنار در هر دو منطقه یک و پنج شهرداری تهران بیشترین فراوانی را داشته و در بیشتر قطعه نمونه‌ها گونه غالب را تشکیل داده است. همچنین گونه‌های چنار از ارتفاع، قطر تنه و تاج‌پوشش بالایی برخوردار بود که دلیل آن می­تواند ناشی از سن بالای اغلب درختان این گونه باشد. می‌توان اشاره داشت که درخت­های چنار قدیمی‌ترین گونه‌های درختی فضای سبز شهری هستند (12). ولی متأسفانه در گونه‌های چنار با وجود سن بالای درخت­ها، شادابی مورد قبول مشاهده نمی‌شد و این امر به دلیل نیاز آبی بالای گونه چنار و همچنین حساسیت شدید این گونه به آلودگی هوا است (13). آلودگی هوا با بر هم زدن حالت پایدار سلول­های در معرض آلودگی به گیاه آسیب­های جدی وارد می­کند و شادابی آن را تحت تأثیر قرار می­دهد (14). از این‌رو می­توان توصیه کرد که  در طراحی فضای سبز شهری تهران به جای چنار از گونه‌های درختی مقاوم­تر به آلودگی با نیاز آبی پایین با در نظر گرفتن ملاحظات محیط­زیستی استفاده شود که این دو معضل را پوشش دهد. از این نوع درختان می­توان به سنجد (Elaeagnus angustifolia)، لیلکی (Gleditsia caspica) و بلوط (Quercus spp.) اشاره کرد.

از جمله تفاوت‌های گونه­های درختی بین منطقه 1 و منطقه 5، مشاهده تعداد بیشتر گونه‌های درختی مثمر از جمله گونه توت در منطقه 5 و وجود گونه‌های کمیاب و ارزشمند از جمله گونه نوئل در منطقه 1 بود. البته این گونه‌های درختی دارای فراوانی کمی هستند. همچنین تعداد درختان کاج و سرو در منطقه 5 تقریباً دو برابر بیشتر است،علت فراوانی بیشتر این گونه­ها در منطقه 5 را می­توان حضور چشم­گیر پارک‌های جنگلی در این منطقه توجیه کرد. در این منطقه فراوان‌ترین گونه درختی بعد از چنار گونه کاج است که به لحاظ کارکردهای پوشش گیاهی در شهر برای کوتاه مدت قطعاً تأثیر بیشتری از درختان پهن برگی مثل چنار دارد که در فصول پاییز و زمستان فاقد برگ هستند. با این حال تأثیر گونه­های سوزنی­برگ در طولانی مدت بر روند اسیدی شدن خاک قابل توجه است. بنابراین توسعه گونه­های سوزنی­برگ در شهر تهران به دلیل تخریب و اسیدی شدن خاک توصیه نمی­شود. متوسط سطح تاج پوشش در قطعه نمونه، در منطقه 5 بیشتر است در حالی­که سایر شاخص‌ها تقریباً برابرهستند.

از دیگر تفاوت‌های موجود بین دو منطقه بیشتر بودن میزان فضای سبز در منطقه پنج است. طبق پژوهش زیاری و همکاران (1391) سرانه فضای سبز تهران 2/9 متر مربع گزارش شده است، ولی پراکنش آن در تمامی مناطق یکسان نیست (15). عدم توزیع عادلانه­ سرانه موجود بین مناطق با اصول پایداری شهری منافات دارد (16). نتایج مطالعه شیبانی (1375) بیان می­کند که توسعه شهری تهران و توسعه فضای سبز در آن ناهمگون بوده و اصول پایداری در آن رعایت نشده است که مؤید پژوهش حاضر است (17). پارک‌های تفریحی تعداد درخت در قطعه نمونه کمتر و تنوع گونه‌ای بیشتری داشتند که این نوع پارک‌ها در منطقه 1 بیشتر بود و در مقابل پارک‌های جنگلی تعداد درخت در قطعه نمونه بیشتر و تنوع گونه‌ای کمتری داشتند که این نوع پارک‌ها در منطقه 5 بیشتر بود. در منطقه 1 شادابی گونه‌های بلوط، توت و تبریزی به صورت مشهودی بالاتر از گونه‌های مشابه در منطقه 5 بود و در منطقه 5 شادابی اقاقیا و آیلان در مقایسه با منطقه 1 بیشتر بود. همچنان­که علوی و همکاران(1395) بیان کردند، اثر عوامل محیطی بر وضعیت درختان شهری به عوامل بی­شماری از قبیل نوع گونه، سن و موقعیت جغرافیایی و ویژگی­های اقلیمی بستگی دارد (1). لذا برای توسعه فضای سبز مناطق باید به متغیرهای فیزیوگرافیکی و محلی نیز توجه ویژه شود. با توجه به نقش،کارایی و اهمیت درختان در فضای سبز و تأکید این تحقیق بر بررسی وضعیت درختان پیشنهاد می­گردد. در خصوص توسعه درختان در فضای سبز به جای استقرار چمن اهتمام بیشتری شود. جنگل­های شهری از مهم­ترین عوامل مؤثر در شکل­دهی پایداری اجتماعی و کیفیت فضایی شهر به­شمار می­آیند که با گسترش و متراکم شدن بیش از پیش شهرها بر اهمیت آن­ها افزوده می­شود و هرچه بیشتر باشند بر رضایت مندی شهروندان افزوده خواهد شد (1). دستیابی به توسعه­ پایدار فضای سبز شهری، نیازمند اتخاذ سیاستهای مدیریتی قوی در زمینه های فنی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است (18). به کارگیری الگوهای کلیشه­ای توسعه بدون در نظر گرفتن ویژگی­های بومی منطقه، موجب ناپایداری شهرها و مناطق حومه شده است. توجه به محدودیت­های اکولوژیکی، توسعه مناسب و سازگار با طبیعت، صرفه­جویی در منابع، استفاده از مواد و مصالح بومی، استفاده هنرمندانه از آب و گیاه جهت تلطیف هوا و ایجاد مناظر مطبوع و ایجاد فضاهای عمومی، همه از عوامل مؤثر در پایداری شهری است (19). فضاهای سبز شهری نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی مورد توجه­قرار گرفته­اند، بلکه به دلیل نقشی که در حفظ و تعادل محیط­زیست شهری، تعدیل هوا، کاهش تراکم ساختمان­ها و نیز پرورش روحی و جسمی ساکنان شهر ایفا می­کنند، ارزشمند هستند (5). به طورکلی وجود فضاهای سبز شهری و تأثیر آن­ها در شهرها اجتناب ناپذیر است، به­نحوی که بدون فضای سبز دستیابی به شهر پایدار امکان پذیر نیست (6).منطقه یک و پنج شهرداری تهرانﻫﻢ ازﻟﺤﺎظ ﺳﻄﻮحﺳﺒﺰ و ﺳﺮاﻧﻪ و ﻫﻢ ازﻟﺤﺎظﺗﻮزﻳﻊ و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ آن­ﻫﺎ دارای ﻣﺸﻜﻼتﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ.این درحالی استﻛﻪ اﻳﻦمناطق در ﻗﻠﺐﺷﻬﺮ واﻗﻊﺷﺪه­اند و ﺷﺮاﻳﻂﺗﻮﺳﻌﻪ آنها ﺑﻪﺻﻮرت دروﻧﻲﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ.با توجه به رشد روز افزون شهرنشینی که ساختار اکولوژیکی شهرها را دستخوش تغییرات وسیعی قرار داده است، نیاز به ایجاد و توسعه فضاهای سبز شهری به عنوان مهم­ترین تعدیل کننده­های زیست محیطی شهری بیشتر اهمیت پیدا کرده است.

References

1. Alavi, A., Garousi, A.R., ShahrokhiFar, Z. and Nasiri Majd, S. 2016. Assessment amount of satisfaction citizens of quantitative and qualitative green space with approach sustainable development. Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 4 (2): 31-42. (Farsi with English abstract)
2. Saeed Nia, A. 2004. Urban Management, Municipal Green Book, Vol. 11, Publications of Municipality and Dehighareh Organization of the country.(In Persian)
3. Majnonian H. 1996. Parks, Green Spaces, and Promenades. Parks and Green Spaces Org Press, Tehran. (In Persian)
4. Tabari khochaksarai, S., Laghai, H.A., Hosseini, S.M. and Tabari khochaksarai, M. 2013. Qualitative-Quantitative Assessment of Urban Parks and Determining Green Spaces for Sustainable Development. Journal of Natural Ecosystem of Iran, 3(3): 27-39. (In Farsi with English abstract)
5. N., Swanwick, C. and Woolley. H. 2002.Improving Urban Parks,Play Areas and Green Spaces.Department for Transport, Local Government and the Regions, 2002 - City planning - 214 pages.
6. Laghai, H.A., Bahmanpour, H., and Heidari, F. 2009. The qualitative and quantitative evaluation of parks and green spaces in city of Tehran (case study). Science and Research Branch, 7(1): 2-13. (In Persian)
7. Pourahmad, A., Akbarpoursarskanroud, K. and Sotudeh, S. 2010. Management of Urban Green Space in Zone 9 of Tehran. Human Geigraphy Research Quarterly, 42 (69): 29-50. (In Farsi) 
8. Ebrahimzadeh, A. And Hatami, R.2014. An Analysis of Urban Green Management Performance and Its Social Productivity in Izeh City. Regional Planning Quarterly, 4 (13): 44-31. (In Persian)
9. Manlun, Y. 2003. Suitability Analysis of Urban Green Space System Based on GIS. MS Thesis, ITC, Enschede, the Netherlands. P.?
10. Carman,M. 2003. "public places-urban spaces", the dimetion of urban desigin-oxford. Publisher: routledge, 2^nd P.?
11. Zobeiry, M. 2002 .Forest inventory measurement of tree and forest. 411pp. (In Persian)
12. Hasibi, A.R., Fallah Farbod, Sh. and Laghai, H.A. 2014. Theory and Techniques for Revitalization of Urban Park in Old Context of City with Emphasis on Conservation of Cultural and Historical Heritage (Case study: The First Tehran’s public park). Journal of Environmental Science and Technology, 16(3): 137-154. (In Farsi with English abstract)
13. Marvi Mohadjer MR. 2012. Silviculture. Tehran, Iran: University of Tehran Press, 387pp. (In Persian)
14. Longe, S.P., and Naidu, S.L. 2002. Effects of oxidants at the biochemical, cell and physiological levels, with particular reference to ozone. Journals of Air pollution and plant life. 69-88 pp.
15. Zayyari, K., Vahedian Beiky, L.and Parnoon, Z. 2012. The Study of Environmental Crisis and Local Distribution of Green Space in Tehran City. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 4(14): 101-114. (In Farsi with English abstract)
16. Azady Ghatar, S. 2012. Study and evaluation of information management quality in Babolsar Municipality, and the development and design of SDI conceptual model, a graduate degree course in the field of measurement and geographic information system, Faculty of Geography, University of Tehran.(In Persian). P.?
17. Sheibani, M. 1996. Homogeneous Development and Urban Green Space, Green Space Quarterly, Parks & Green Space Organization of Tehran. (In Persian)
18. Aminian, M. and Aminian, M. 2014. Sustainable urban green space development with integrated urban management approach. Sixth National Conference on Urban Planning and Management with emphasis on Islamic city, Mashhad. (In Persian)
19. Bahraini, S.A. 1999.modernism, postmodernism, and after in urban design and planning, University of Tehran Press. 362pp.(In Persian)
20. Momeni Moghadam, T. Hoseini, S.M. Makhdum, M. and Akbarinia, M. 2006. The study of ecological and silvicultural characteristics of natural stands Juniperus Polycarpus in Kopedagh. Mohitshenasi Journal.40: 109-116 (In Farsi with English abstract)

1- استادیار، گروه کشاورزی و منابع  طبیعی، واحد ابهر، دانشگاه ازاد اسلامی، ابهر، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

2- فارغ التحصیل گروه کشاورزی و منابع طبیعی، واحد ابهر، د انشگاه ازاد اسلامی، ابهر، ایران.

[3]-Assistant Professor, Department of Agriculture and Natural resources, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran. *(Corresponding Author)

2- Agriculture and natural resources, Abhar branch, Islamic azad university, Abhar, Iran.