مستخرج از پایان نامه

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره هفت، مهرماه 1401 (37-49)

اهمیت دسترسی به انرژی‌های پاک محیط زیستی در کاهش خشونت علیه زنان[1]

ولی­اله نصیری[2]

حسین ثریائی­آذر [3]  ^*

hosseinsorayaiiazar@iau-maragheh.ac.ir

حجت سلیمی­ترکمانی[4]

چکیده

ارتباط بین استخراج سوخت­­های فسیلی و خشونت علیه زنان بومی، تشدید خشونت علیه زنان به دلیل تغییرات اقلیمی و خشونت علیه زنان مدافع محیط‌زیست و منتقد سوخت‌های فسیلی، ازجمله مسائلی هستند که اهمیت دسترسی به انرژی­های پاک را در کاهش خشونت علیه زنان نشان می­دهد. در میان مغفول ماندن موضوع، انکار و عدم توجه کافی در مورد تأثیر انرژی در تشدید خشونت علیه زنان از سوی محققان و سیاست­گذاران، این مطالعه که به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره­گیری از اسناد بین­المللی و دیدگاه نهادهای بین­المللی صورت گرفته است، در راستای تجزیه‌وتحلیل رابطه میان انرژی و خشونت علیه زنان است تا راهی برای آینده مشترک پیشنهاد گردد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که دسترسی زنان به انرژی­های پاک در کاهش خشونت علیه زنان بسیار مؤثر است و موضوع خشونت علیه زنان معترض سوخت­­های فسیلی یک چالش جدید برای حقوق بین­الملل و حقوق زنان است که باید به‌موقع مورد مداقه قرار گیرد.

واژه­های کلیدی: انرژی­های پاک، خشونت علیه زنان، حقوق بشر، توانمندسازی زنان، حقوق محیط زیست.

The Importance of Access to Clean Environmental Energy in Reducing Violence against women

Valialah Nasiri  [5]

Hossein Sorayaiiazar  [6] ^*

hosseinsorayaiiazar@iau-maragheh.ac.ir

Hojat Salimi Torkamani [7]

Abstract

The connection between fossil fuel production and uses and violence against local women, and the escalation of violence against women due to climate change and also violence against women who defend the importance of environment protection and critcise the uses of fossil fuels are issues that highlight the importance of access to clean energy in reducing violence against women. Given the neglect, denial and insufficient attention to the impact of energy on the escalation of violence against women by researchers and policymakers, this study is a descriptive-analytical research using international documents and established views of the international institutions intends to discuss the relationship between fossil energy uses and production and violence against women to suggest a way to a common future.  Research findings show that women's access to the clean energy is very effective in reducing violence against them, while the issue of violence against women criticizing fossil fuel uses is a new challenge to international law and women's rights that needs to be addressed.

Keywords: Clean Energy, Violence Against Women, Human Rights, Women's Empowerment, Environmental Law.

مقدمه

اگرچه زنان از قرن­ها پیش برای به دست آوردن حقوق خود مبارزه می­کرده­اند اما مبارزه برای رعایت حقوق بشر زنان توسط جنبش بین­المللی آنان مبارزه تازه­ای است(1)[8]. به عنوان نمونه منشور سازمان ملل متحد بر تساوی حقوق زن و مرد تصریح می­نماید و تحقق همکاری بین­المللی از رهگذر گسترش و تشویق رعایت حقوق بشر و آزادی­های اساسی برای همگان فارغ از هرگونه تبعیض­نژادی، جنسی، زبانی یا دینی را از اهداف سازمان برمی­شمارد. مواد 1 و 2 اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز اعلام می­دارد که تمام افراد بشر آزاد به دنیا می­آیند، ازلحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند و از تمام حقوق و آزادی­های ذکر شده در اعلامیه بهره­مند می­گردند. بند 15 اعلامیه 1968 کنفرانس بین­المللی حقوق بشر تهران نیز صریحاً آپارتاید جنسی را رد می­کند و اظهار می­دارد «تبعیضی که زنان همچنان در مناطق مختلف جهان قربانی آن هستند باید از بین برود. منزلت مادون برای زنان قائل شدن، مغایر منشور ملل متحد و نیز موازین اعلامیه جهانی حقوق بشر است» (2). موارد نقض مکرر حقوق زنان در جهان و این عقیده که اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلامیه­ای اخلاقی است نه حقوقی باعث گردید اعلامیه رفع تبعیض علیه زن در سال 1967 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد برسد (قطعنامه XXII 2263 مورخ 7 نوامبر 1967)که بعداً سبب گردید در سال 1979 مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای اولین بار کنوانسیونی را که در بردارنده حجم گسترده­ای از مسائل مربوط به نقش و موقعیت زنان در جامعه است تحت عنوان کنوانسیون محو هرگونه تبعیض علیه زنان (3)^[9] که اغلب از آن به عنوان «منشور بین­المللی حقوق زنان» یاد می­شود، بپذیرد. هم­چنین در ماده 6 اعلامیه اسلامی حقوق بشر 1992 قاهره آمده است که «حیثیت انسانی، زن و مرد برابرند و به همان اندازه که زن وظایفی دارد از حقوق نیز برخوردار است» (4). به دلیل اشکال مختلف خشونت علیه زنان کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد^[10] طی تلاش­های زیادی باعث تصویب قطعنامه 104/48 توسط مجمع عمومی در 20 سپتامبر 1993 به عنوان اولین سند بین­المللی که به طور خاص مبارزه با خشونت علیه زنان را هدف قرار می­دهد، گردید^[11]. سرانجام کنفرانس بی­سابقه زنان در پکن در مورد اقدام برای تساوی، توسعه و صلح در سال 1995 اکیداً از جامعه بین­المللی پیوستن به کنوانسیون 1979 و اجرای آن را درخواست نمود و 189 کشور شرکت کننده در آن تعهد خود را مبنی بر تضمین دسترسی برای زنان به ساختارهای قدرت و مشارکت کامل آنان در روند تصمم­گیری اعلام نمودند. اما علی رغم روند رو به رشد این اسناد به عنوان امواج مختلف فمینیسم گزارش­های نقض بی­رویه حقوق زنان در جهان تکان دهنده است (5) که یکی از این موارد نیز خشونت خانگی می­باشد.

خشونت علیه زنان و دختران از رایج­ترین موارد نقض حقوق بشر است. به گفته سازمان بهداشت جهانی، از هر سه زن یک زن در طول زندگی خود مورد خشونت جسمی و یا جنسی قرار می­گیرد (6). این تحقیق ترویج و توسعه انرژی­های پاک را یک عامل مؤثر در کاهش خشونت علیه زنان پیشنهاد می‌کند. شاید در نگاه اول تعامل امنیت انرژی و امنیت زنان بعید به نظر برسد؛ اما رابطه بین فقر انرژی و خشونت جنسی توسط منابع و مراجع بین­المللی تأیید شده است. «یونیدو» خاطرنشان کرده است که "خشونت علیه زنان هم­چنین می­تواند در طول روز نیز رخ دهد، زیرا عدم دسترسی به انرژی مدرن، پایدار و باصرفه،زنان را مجبور به جمع­آوری سوخت از مناطق دور افتاده و دوردست می‌کند" (7). مسئله صرفاً به خشونت در مسیر تهیه انرژی (جمع­آوری چوب، زغال، آوردن آب) ختم نمی­شود. فقر انرژی با خود «فقر زمانی» را به همراه می­آورد (8). فقر زمان اشاره به صرف وقت بیشتر برای کارهای روزانه داخل خانه به دلیل عدم دسترسی به امکانات و وسایل مدرن(اجاق‌گاز، جاروبرقی، چرخ­گوشت، لباسشویی و غیره) دارد (9). زنانی که به انرژی­های مدرن دسترسی ندارند مجبورند کارهای داخل خانه را به‌صورت دستی انجام ­دهند. (10) درنتیجه نمی­توانند تمام وظایف خود را به‌موقع انجام دهند و به این خاطر از سوی شریک زندگی خود یا سایر اعضای خانواده مورد آزار و اذیت جسمانی و ضرب و جرح قرار می­گیرند. اما مهم­ترین پیامد فقر انرژی «خشونت اقتصادی» است. خشونت اقتصادی شامل ایجاد یا تلاش برای ایجاد وابستگی مالی شخص به‌وسیله کنترل کامل منابع مالی، جلوگیری از دسترسی به پول و یا منع از حضور در مدرسه یا مشاغل است. این نوع از خشونت از سخت­کاری زنان ناشی می­شود. سخت­کاری به انجام کارهای بدون دستمزد توسط زنان در داخل خانه گفته می­شود که خود زمینه­های ایجاد خشونت علیه زنان را فراهم می­سازد. در کشورهای در حال توسعه، زنان به دلیل عدم دسترسی به انرژی پایدار و مدرن به طور متوسط ​​4 ساعت و 11 دقیقه در خانه برای کارهای بدون دستمزد در روز وقت صرف می­کنند، در حالی که مردان فقط 1 ساعت و 31 دقیقه برای کارهای بدون دستمزد در روز وقت صرف می­کنند (11). مجموعه وسیعی از تحقیقات نشان می­دهد که دسترسی به انرژی­های پایدار و مدرن بر سلامتی، درآمد و تحصیلات زنان تاثیر مستقیمی دارد. مقاله­­ حاضر با یاری جستن از روش توصفی-تحلیلی جنبه­ی جدیدی از تاثیرات انرژی­های پاک را بر کاهش خشونت علیه زنان بررسی می­کند. در این راستا این پرسش مطرح هست که دسترسی به انرژی­ پاک در کاهش خشونت علیه زنان چه نقشی دارد؟ تحقیق بر این فرض استوار است که دستیابی به انرژی پایدار برای همه، نه تنها برای دستیابی به اهداف توسعه هزاره ضروری است، بلکه در کاهش خشونت علیه زنان یک عامل تعیین کننده است.

1. حق دسترسی زنان به انرژی­های پاک در اسناد حقوق بشری

هنگامی که منشور بین­المللی حقوق بشر به تصویب رسید، تدوین کنندگان آن­ها آگاهی محدودی از حق دسترسی به خدمات انرژی داشتند؛ لذا حق دسترسی به انرژی­ صراحتا در منشور بین­المللی حقوق بشر مورد توجه قرار نگرفته است. به همین دلیل حقوقدانان از حق دسترسی به انرژی به عنوان یک «حق ضمنی» و مشتق شده از حقوق اساسی بشر یاد می­کنند که توسط تعدادی از کنوانسیون­ها و معاهدات بین­المللی اعطا شده است (12). اما در دهه­های اخیر دولت­ها و نهادهای بین­المللی، به این نتیجه رسیده­اند که بهره­مندی کامل از حقوق بشر به یک محیط سالم با انرژی­های­پاک بستگی دارد(13). لذا در اسناد اخیر سازمان ملل متحد نظیر اهداف توسعه پایدار و دستور کار 2030 می­توان دسترسی زنان به انرژی­های پاک را البته نه به شکل «حق» بلکه به صورت «آرمان و هدف» به وضوح مشاهده کرد.

1-1. منشور بین­المللی حقوق بشر

علیرغم سکوت منشور بین­المللی حقوق بشر در موردحق دسترسی به انرژی­های مدرن، با این حال، با رجوع به نظرات کلی کمیته­های حقوق بشری می­توان حق دسترسی زنان به انرژی­های پاک را مشاهده کرد. از نظر کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حق مسکن مندرج در ماده 11 میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی (1966) معنایی فراتر از سقف بالای سر افراد دارد و این حق شامل "دسترسی پایدار به انرژی برای پخت و پز، گرمایش و روشنایی" نیز هست (14). کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در توصیه­های خود به دولت­ها ضمن شناسایی و تاکید بر انرژی­های پاک، از دولت­ها می­­خواهد که در «سیاست­های انرژی» خود تجدید­نظر کرده و «اقدامات فوری» برای کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای و ترویج انرژی­های تجدیدپذیر انجام دهند (15). به­علاوه، بند اول ماده 15 میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی"حق هر شخص برای بهره­مندی از مزایای فناوری­های علمی و کاربردهای آن" را تضمین می­کند. در قرن بیست و یکم، چنین مزایایی شامل فناوری­های پاک نیز می­شود.

1-2.کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان

کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان اولین توافق بین­المللی است که صریحاً به حق دسترسی زنان به انرژی تاکید کرده است (16). ماهیت و پیام اصلی کنوانسیون، برابری کامل زن و مرد و از میان رفتن همه تمایزها در عرصه حقوقی، سیاسی و اجتماعی است. به همین دلیل یکی از مواردی که دولت­ها مطابق بند دوم از ماده چهاردهم کنوانسیون، موظف به اتخاذ اقدامات لازم و مقتضی شده­اند، بهرمندی زنان در مناطق روستائی از شرائط زندگی مناسب مانند دسترسی به انرژی­های پاک می­باشد (17). زیرا در مناطق روستائی آلودگی ناشی از سوزاندن سوخت­های سنتی یک مشکل جدی بهداشتی برای زنان و دختران به­شمار می­رود (18).

1-3.توصیه­ها و ­ملاحظات نهایی کمیته رفع تبعیض علیه زنان درباره حق دسترسی زنان به انرژی پاک

کمیته منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان در تاریخ 7 فوریه 2018 در توصیه عمومی شماره 37 خود توسعه انرژی­های پاک را گامی مهم در کاهش تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر حقوق بشر تلقی کرده است (19). بررسی ملاحظات نهایی کمیته رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان نشان می­دهد که کمیته علاوه بر مزیّت خاص انرژی­های پاک که موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای می­شود، به‌صورت همه‌جانبه به مزایای انرژی­های پاک برای زنان توجه داشته و مقرر داشته: «دولت­های عضو فرصت­ اشتغال را برای زنان از طریق سرمایه­گذاری در انرژی­های پاک در متن تلاش­های خود برای اجرای اهداف توسعه پایدار بگنجانند» (20). کمیته هم­چنین از ادامه و گسترش استخراج نفت و گاز توسط دول عضو اظهار نگرانی کرده و انتشار گازهای گلخانه­ای را بدون هیچ تردیدی مغایر با تعهدات دولت­ها مطابق کنوانسیون تغییرات اقلیمی و توافق­نامه پاریس می­داند. از نظر کمیته، دولت­ها باید با توجه به اثرات زیان‌بار تغییرات اقلیمی بر زندگی و سلامت زنان و دختران، در سیاست­های تأمین انرژی خود تجدیدنظر کنند. کمیته توصیه می­کند تا دولت­ها استفاده از سوخت­های فسیلی را محدود کرده و تغییر مسیر تولید انرژی به سمت انرژی­های تجدید پذیر را آغاز کنند(21). کمیته با یادآوری توصیه کلی شماره 37 خود، توصیه می­کند که دول عضو تلاش خود را برای کاهش انتشار کربن از طریق توسعه و ترویج انرژی­های پاک افزایش دهد.

2. چگونگی تاثیرگذاری انرژی بر خشونت علیه زنان

دسترسی به انرژی و کم و کیف آن می­تواند منجر به ایجاد، تداوم و یا از بین رفتن خشونت علیه زنان گردد که این موضوع در مبحث حاضر  و در صور مختلف آن تحلیل و بررسی می­گردد.

2-1.تاثیر فقر انرژی

زنان، به ویژه زنانی که در فقر زندگی می­کنند، به دلیل کار خانگی و مراقبتی که انتظار می­رود در طول زندگی خود از سایر اعضای خانواده انجام دهند، با موانع متعددی در زمینه بهره­مندی از حقوق خود روبرو هستند. حتی اگر انرژی­­های سنتی (جمع­آوری فضولات دامی، چوب و برگ خشک درختان) رایگان باشد، "هزینه­های اقتصادی غیرمستقیم" بالایی برای زنان از نظر فرصت­های از دست رفته برای اشتغال، تحصیل، اوقات فراغت و بهبود وضعیت جسمی و روحی دارد. زنان فاقد دسترسی به انرژی­و امکانات آشپزی مدرن مسئول جمع­آوری سوخت­های سنتی هستند (22). آژانس بین­المللی انرژی تخمین زده است که متوسط ​​بارهیزم حمل شده توسط زنان برای چندین مایل در روز از 0 تا 25 کیلوگرم متفاوت است (23) چنین کار جسمی نه تنها نشان دهنده استفاده نادرست از وقت زنان و دختران جوان است، بلکه پیامدهای منفی بر وضعیت جسمی و روحی آن­ها دارد و می­تواند باعث ناراحتی­های جسمی(دردهای کمر و عضلات) زنان شود. تحقیقات نشان می­دهد زنان و دختران به هنگام تامین انرژی (جمع­آوری چوب و آوردن آب و غیره) پس از غروب به دلیل نبود روشنایی محیط در معرض خشونت جنسی یا جسمی قرار می­گیرند (24). معابر و خیابان­های بدون نور و روشنایی کافی می­تواند ترس زنان را نسبت به قربانی شدن جرم و جنایت افزایش دهد. در دهلی هندوستان، با تحقیق از 2000 زن مشخص شدکه 63 درصد از مشارکت­کنندگان بعد از تاریکی هوا برای بیرون رفتن از خانه احساس ترس می­کنند. بیش از 21 درصد به هیچ وجه تنهایی بیرون نمی­روند (25). در آدیس آبابای اتیوپی، تحقیقات نشان داد که زنان فروشنده که به بازار مناسب دسترسی ندارند و کالاهای خود را در خیابان­ها می­فروشند، بعد از غروب به دلیل نبود روشنایی کافی در معرض خشونت مداوم قرار می­گیرند (26).

2-2. خشونت علیه زنان بومی  به دلیل فعالیت­های استخراجی سوخت­های فسیلی

در چهارچوب حقوق انرژی، دولت‌های در حال توسعه، عمدتاً در راستای دستیابی به توسعۀ اقتصادی به دلیل نیازهای اقتصادی حیاتی، ملاحظات زیست‌محیطی را در نظر نمی‌گیرند و به تخریب محیط زیست و بروز آلودگی‌هایی می‌انجامند که در نهایت مغایر با حقوق بشر است (27)؛ بهره­برداری از نفت و گاز نیز درجوامع محلی وبومی سابقه طولانی و اغلب شرم­آوری داشته است. می­توان گفت که همیشه عملیات نفت و گاز با نقض حقوق بشر همراه بوده است. تصادفی نیست که تقریباً همه شرکت­های نفتی خارجی در فعالیت­های استخراجی خود از شبه نظامیان استفاده می­کنند. ردپای شرکت­های نفتی را می­توان در شرایط جنگ داخلی و شورش­های نظامی (کلمبیا، سودان، آچه)، درگیری­های بین دولتی(عراق، حوضه خزر) و همکاری با دولت­های نظامی یا غیردموکراتیک کاملا مشاهده کرد (نیجریه، قزاقستان، سائو تامسه) (28). اجرای پروژه­های بزرگ انرژی­های فسیلی­ با هجوم کارگران مهاجر و استثمار جنسی و قاچاق زنان همراه است، همان­طور که برای زنان ساکن در اطراف پروژه خط لوله نفت باکو-تفلیس-جیهان در آذربایجان اتفاق افتاد (29). صنعت استخراج نفت و گازدر آمریکای شمالی با تأثیرات منفی آن بر آب و هوا و هم­چنین با قاچاق انسان، خشونت جنسی و جسمی ارتباط تنگاتنگی دارد. زنان بومی در این زمینه به ویژه در معرض استثمار مردانی هستند که دور از خانه برای به­دست آوردن پول سخت کار می­کنند و در اردوگاه­های مردانه زندگی می­کنند. تحقیقات ملی در مورد زنان بومی مفقود شده یا کشته شده نشان می­دهد که شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می­دهد پروژه­های استخراجی، خشونت علیه زنان بومی را افزایش می­دهد (30).

2-3. خشونت علیه زنان  به دلیل تغییرات اقلیمی ناشی از سوخت­های فسیلی

اظهارات دبیرکل سازمان ملل متحد در شورای امنیت در 23 فوریه 2021 تصویری روشن از خطرات امنیتی تغییرات اقلیمی ناشی از سوخت­های فسیلی را برای دختران و زنانی که مجبورند برای جمع­آوری آب آشامیدنی در معرض خشونت قرار ­بگیرند، ارائه می­دهد (31). در گزارش سالانه کمیساریای عالی سازمان ملل متحد به شورای حقوق بشر، کمیسر عالی حقوق بشر به اثرات زیانبار تغییرات اقلیمی ناشی از سوخت­های فسیلی بر حقوق زنان از جمله خشونت جنسیتی و قاچاق انسان تاکید کرده است (32). کمیسیون مقام زن ملل متحد نیز در اولین قطعنامه آب و هوایی خود ضمن تایید پلتفرم اقدام پکن، چارچوب اقدام هیوگو، قطعنامه 10/4 شورای حقوق بشر و کنوانسیون چارچوب تغییرات اقلیمی، بر تأثیرات مخرب تغییرات اقلیمی بر حقوق زنان تاکید می­کند. نمونه­های زیادی از اثرات تغییرات اقلیمی در تشدید خشونت علیه زنان را می­توان برشمرد؛ به عنوان مثال، در «دارفور»، خشکسالی­های مکرر باعث افزایش ناامنی غذایی و کمبود منابع طبیعی شده است. دختران خردسال در «مالاوی» مجبور هستند به دلیل کمبود غذا تن به ازدواج در سنین پایین دهند. در طول دوره­های طولانی خشکسالی، زنان «اوگاندا» با خشونت خانگی، ازدواج کودکان، تجاوز، ختنه زنان و سایر اقدامات زیانبار روبرو شده­اند (33). با این حال، این مسئله فقط مرتبط با جهان سوم نبوده و در ایالات متحده، پس از طوفان کاترینا در سال 2005، میزان تجاوز جنسی در بین زنان آواره به پارک­های تریلر 6/53 برابر بیشتر از بالاترین نرخ اولیه برای می سی سی پی در سال 2004 بود (34). بنابر تحقیق برنامه کار و فرصت برای زنان انگلستان،80 درصد آوارگان ناشی از تغییرات آب و هوایی هستند (35). آواره­گانی که در اردوگاه­های پناهندگان، برای یافتن هیزم باید 5 تا 10 کیلومتر مسافت طی کنند که بنابر گزارش کمیسیون زنان پناهنده در «دارفور» هر ماه به بیش از 200 زن تجاوز می­شود (36). در «چاد»  63 درصد از خانوارهای مورد بررسی توسط آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد هنگام جمع­آوری هیزم مورد خشونت قرار گرفته­اند (37) نمونه­های فراوانی از پیوندهای تنگاتنگ بین خشونت جنسیتی و استثمار زنان و دختران و رقابت بر سر تهیه منابع انرژی یافت می­شود؛ به عنوان مثال، تجارت غیر قانونی چوب و زغال در جمهوری دموکراتیک کنگو با استثمار جنسی مرتبط است و در کلمبیا و پرو معادن غیرقانونی به شدت با افزایش قاچاق جنسی مرتبط است. در بسیاری از موارد، زنان پناهنده چاره­ای جز رفتن به خارج از پناهگاه­های موقت برای جمع­آوری چوب برای سوخت ندارند و خود را در معرض ضرب و شتم، تجاوز، تجاوز یا حتی کشته شدن قرار می­دهند(38). یک مطالعه در سال 2014 توسط کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان نشان داد که در «چاد» 42 درصد از 673 خانوار پناهنده مورد بررسی، اظهار کرده­اند که در طول جمع­آوری هیزم طی شش ماه با حوادثی از قبیل بیماری­های جنسی و خشونت جسمی روبرو شده­اند (39).

2-4.خشونت علیه زنان مدافع محیط زیست ومخالف انرژی­های فسیلی

نمونه­های بی­شماری از خشونت­های جنسیتی علیه مدافعان محیط زیست وجود دارد که سعی می­کنند به تخریب محیط زیست و تخریب سرزمین خود پایان دهند. در پاسخ به 1922 مورد قتل مدافعان محیط­زیست در 57 کشور بین سال­های 2002 تا 2019، از جمله «خوزه زه کلادیو ریبیرو دا سیلوا»، «ماریااسپیریتو سانتو دا سیلوا»[12]، «رایموندودوس سانتوس رودریگزو»، «ماریا دا کانسیچیوچاوز لیما»[13]، «ریگوبرتو لیما چوک»[14]، «ایسیدرو بالدنگر لوپز»[15]، «آدلینا گومز گاویریا»[16]، «ژایرو مورا سندووال»[17]، «ادوین چوتا والرو»[18]، «مارگاریتو کبال[19]، «پراجاب نائو اوپاس»[20]، «برتا کاسرس»[21]، «چات واتی»[22](40) شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه خاصی را برای حفاظت از مدافعان محیط زیست تصویب کرد و خاطرنشان کرد که مدافعان فعال در مسائل زیست محیطی به ویژه  زنان، بیشتر در معرض خطر خشونت قرار دارند (41). علی­رغم محکومیت روزافزون چنین قتل­هایی، هنوز تخمین زده می­شود که 40 درصد از کل مدافعان حقوق بشر و محیط زیست کشته می­شوند. در سال 2018، «جان ناکس»، گزارشگر ویژه سابق حقوق بشر و محیط زیست، برآورد کرد که در کنار هر قتلی که گزارش شده است 20 تا 100 نفر دیگر هم مورد آزار و اذیت، تعقیب و دستگیری غیرقانونی قرار می­گیرند (42). خشونت جنسی برای سرکوب زنان، تضعیف موقعیت آن­ها در اجتماع و ممانعت از حضور پررنگ آن­ها در اجتماعات نمونه­هایی از اشکال خشونت علیه زنان مخالف انرژی­های فسیلی است.

3. نقش انرژی­های پاک درکاهش خشونت علیه زنان

نابرابری در دسترسی به منابع انرژی­ می‌تواند به خودی خود به عنوان شکلی از خشونت (اقتصادی) علیه زنان به شمار رود. در مقابل انرژی­های پاک به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کاهش خشونت علیه زنان نقش موثری دارند که در ادامه چگونگی تاثیرگذاری انرژی­های پاک درکاهش خشونت علیه زنان تحلیل گردیده است.

3-1. کاهش خشونت علیه زنان از طریق فراهم کردن امکانات­آشپزی تمیز و فن­آوری­های دیجیتال

وجود انرژی­های مدرن در محیط زندگی زنان، موجب بهبود وضعیت جسمی، روحی و روانی زنان می­شود (43). انرژی­های پایدار امکانات آشپزی تمیز با وسایل مدرن را برای زنان فراهم می­کنند؛ در نتیجه مدت زمان آشپزی با سوخت­ها و امکانات سنتی کاهش می­یابد و مدت زمان صرفه­جویی شده برای توانمندسازی زنان و در نتیجه کاهش خشونت بسیار ضروری است (44).  انرژی­های پاک هم­چنین اجازه استفاده از وسایل الکترونیکی و اطلاعاتی(اینترنت و رسانه­های جمعی) را به زنان می­دهد (45). هنگام تماشای تلویزیون، خانواده­ها در معرض انبوهی از اطلاعات، مهارت‌های زندگی و زیست مسالمت­جویانه قرار می­گیرند. قرار گرفتن در معرض اطلاعات اضافی، آگاهی زنان را نسبت به خشونت خانگی را افزایش می­دهد (46)، در نتیجه نرخ طلاق ­و نرخ همسر آزاری در محیط زندگی زنانی که به انرژی­های مدرن دسترسی دارند، پایین­تر است. رسانه‌های جمعی با تغییر الگوهای رفتاری جوامع، سبب افزایش سطح دانش و بینش در ابعاد مختلف زندگی مردم و ارتقای سلامت جامعه ‌می‌شوند (47).

3-2.کاهش خشونت علیه زنان از طریق توانمندسازی علمی و آموزشی

میان آموزش، خشونت و انرژی­های پاک یک ارتباط چند وجهی وجود دارد. از یک­سو محروم نمودن زنان و دختران از تحصیل،خودیکی از نمادهای خشونت علیه زنان است. از سوی دیگر تاثیر تحصیل و به ویژه آموزش مهارت­های مدیریت خشم درکاهش خشونت خانوادگی و بهبود رضایت زناشویی می­تواند به عنوان یکی از ساز وکارهای کاهش این خشونت­ها و در نهایت بهبود زندگی زناشویی در کانون خانواده تلقی گردد. دسترسی به انرژی­های ­پاک با فراهم نمودن امکانات تحصیلات دختران و زنان در کاهش خشونت علیه زنان بسیار تعیین کننده است (48).

پژوهش­ها نشان می­دهد که دسترسی به برق میزان تحصیلات دختران را افزایش می­دهد. در «بنگلادش»، سواد زنان به میزان قابل توجهی (22 درصد) با دسترسی زنان به انرژی پایدار افزایش یافت. در روستاهای هند با دسترسی خانواده­ها به انرژی پایدار میزان ثبت نام دختران در مدارس 14 درصد افزایش یافته است. در «برزیل» تحقیقات نشان داد، شانس به پایان رساندن دوره تحصیلی دبستان برای دخترانی که به برق دسترسی دارند 60 درصد بیشتر از سایر دخترانی است که به برق دسترسی ندارند (49). با توجه به همبستگی مثبت بین دسترسی به انرژی­های مدرن و تحصیلات عالی، اولین نتیجه مثبت را می­توان در جلوگیری از ازدواج در سنین پایین در نظر گرفت. دختران دبیرستانی در مقایسه با آن­هایی که تحصیلات پایین­تری دارند، تا شش برابر کم­تر تن به ازدواج در سنین پایین می­دهند. در مجموع، فقدان تحصیلات و ازدواج در سنین پایین به کاهش توانمندی زنان در سطح فردی می­انجامد (50). در نتیجه شوهران و مادرشوهرها ممکن است کنترل بیشتری بر زنان جوان داشته باشند، زیرا با تحصیلات پایین، ممکن است نتوانند هویت مستقل و قابلیت‌های خود را اثبات کنند (51). این موقعیت زنان، به ویژه در خانواده­های گسترده را "ناتوانی مضاعف"می­توان نامید. نتایج تحقیقاتنشان می­دهد که افرادی که زیر سن 18سال ازدواج کرده­اند بیشتر در معرض خشونت فیزیکی یا جنسی هستند (52).

3-3.کاهش خشونت علیه زنان از طریق توانمندسازی اقتصادی زنان

زنان دارای موقعیت‌ اقتصادی و اجتماعی پایین‌، بدترین اشکال خشونت را تجربه می‌کنند. به عبارتی عواملی مانند درآمد کم، فقر، منابع اندک، نداشتن پول و ثروت در افرادی که به خشونت دست می‌زنند یا قربانی خشونت می‌شوند، قابل توجه است. انرژی­های مدرن و پایدار با توانمندسازی اقتصادی زنان در رفع خشونت علیه زنان می­توانند نقش موثری ایفا کنند (53). این کاهش خشونت از طریق توانمندسازی اقتصادی به دلیل ایجاد فرصت اشتغال و رفع فقر زمانی زنان ممکن می­گردد. تحقیقات نشان می­دهد که در کشورهای آفریقایی، اشتغال زنان در جوامع تازه الکتریکی شده تقریباً 10 درصد افزایش یافته است، زیرا ورود انرژی­های مدرن و پایداربه این جوامع باعث تسریع انجام کارهای داخل خانه توسط زنان شده است. دسترسی به انرژی­های پایدار به زنان اجازه می­دهد به کمک نوآوری­های تکنولوژیکی زمان آزاد داشته باشند. زمان آزاد می­تواند در فعالیت­های اقتصادی مورد استفاده قرار بگیرد. خود اشتغالی زنان ناشی از دسترسی به انرژی­های مدرن باعث شده است تا میزان درآمد آن­ها بیش از دو برابر درآمد زنانی باشد که متکی به منابع انرژی سنتی هستند. ورود انرژی­های پاک به اقتصاد یک کشور به طور مستقیم و غیر مستقیم باعث ایجاد مشاغل در بخش­های مختلف صنعتی و غیرصنعتی می­شود؛ که ویژگی­های تکنولوژیکی و مزیت­های فناوری­های پاک را منعکس می­کند (54). آژانس بین­المللی انرژی­های تجدیدپذیرکه از سال 2012 میزان اشتغال ناشی از انرژی­های تجدیدپذیر را هرسال ارزیابی می­کند، در گزارش سالانه خود در 2020 اعلام کرده است که بخش انرژی­های تجدیدپذیر حداقل 5/11میلیون نفر را به­طور مستقیم و غیر مستقیم در سراسر جهان مشغول به کار کرده است که زنان 32 درصد از این مشاغل را در اختیار دارند. مطابق دستور کار پس از کوید-19 که توسط آژانس بین­المللی انرژی­های تجدیدپذیر طراحی شده است، طی سه سال آینده حدود 5/5 میلیون شغل در حوزه انرژی­های تجدیدپذیر ایجاد می­شود، مطابق پیش­بینی آژانس بین­المللی انرژی­های تجدیدپذیر، انرژی­های نو تا سال 2030 تعداد شاغلین در این بخش را به 30 میلیون نفر در سطح جهان خواهد رسانید (55). علاوه بر این، زنانی که به انرژی­های مدرن دسترسی دارند و در معرض چندین کانال اطلاعاتی و رسانه­های همگانی قرار می­گیرند و در نتیجه احتمال پیدا کردن شغل در بیرون از خانه را نیز پیدا می­کنند.

نتیجه‌گیری

انرژی از چندین جهت باعث قربانی شدن مضاعف زنان به اشکال مختلف خشونت هم به عنوان قشر آسیب­پذیر و هم به دلیل جنستی می­شود. از یک­سو فقر انرژی خود عامل موثری در خشونت علیه زنان است. زیرا زنان که مسئول جمع­آوری منابع انرژی (جمع­آوری­هیزم، آوردن آب) هستند اغلب در مسیر تامین انرژی مورد خشونت قرار می­گیرند. از سوی دیگر شواهد فزاینده­ای ارتباط بین فعالیت­های استخراجی سوخت­های فسیلی و خشونت علیه زنان بومی را نشان می­دهد؛ زنانی که بنابر گزارش گزارشگر ویژه در مورد حقوق بومیان کمترین سهم را در آثار زیانبار فعالیت­های استخراجی سوخت­های فسیلی، انتشار گازهای گلخانه­ای، تغیرات اقلیمی دارند اما بیشترین غرامت را می­پردازند. هم­چنین تغییرات آب و هوایی ناشی از مصرف سوخت­های فسیلی خشونت علیه زنان را تشدید می­کند این در حالی است که هیچ­گونه سازوکار بین­المللی که با خشونت علیه زنان در طول حقوق بین­الملل تغییرات آب و هوایی مبارزه کند، وجود ندارد. حتی متون سه معاهده خاص تغییرات اقلیمی (کنوانسیون چارچوب تغییرات اقلیمی 1992، پروتکل کیوتو 1997 و توافقنامه پاریس 2015) به این موضوع نمی­پردازد. تنها طی تصمیمات کنفرانس طرفین کنوانسیون تغییرات اقلیمی (کاپ) آن هم در سال­های اخیر تا حدودی به این مساله توجه شده است. نهایتا زنان مدافع محیط­زیست و مخالف مصرف سوخت­های فسیلی که منتقد سیاست­های انرژی شرکت­ها و دولت­ها هستند مورد خشونت واقع می­شوند. در کشورهای پیشرفته، انرژی پایدار را امری مسلم می­دانند؛ اما در کشورهای در حال توسعه نزدیک به یک میلیارد نفر به انرژی پایدار دسترسی ندارند. این کمبودها در نتیجه برخورد با انرژی نه به عنوان یک حق بشری بلکه به عنوان یک کالای خصوصی به­وجود می­آید. با توجه به آسیب­های روحی و جسمی جدی که خشونت به زنان وارد می­کند، باید به طور صریح در قوانین داخلی دولت­ها حق دسترسی زنان به انرژی­های پاک لحاظ شود. یک انقلاب انرژی مبتنی بر تجدیدپذیرها نه تنها برای تسریع پیشرفت و توسعه اقتصادی، بهبود وضعیت آب و هوا بلکه برای کاهش خشونت علیه زنان، ضروری است.

References

1. Mehrpour, Hossein, Women's Rights from the Perspective of Domestic Law; Jurisprudential Principles and International Standards, Tehran, Ettelaat, 2000. (In Persian)
2. Jalali, Mahmoud, Women's Human Rights in International Law and the Situation in Iran, Faculty of Law and Political Science, 2004, 66. (In Persian)
3. Naserzadeh, Houshang, 1993, Declarations of Human Rights, Tehran, Majd, Second Edition, 1993. (In Persian)
4. Ismail Nasab, Hossein, Collection of the most important practical documents of international law, Tehran, Jangal, 2014. (In Persian)
5. Esmaeilnasab, Hossein and Sheikhzadeh, Ehsan, Iran's Human Rights Challenges in Ahmad Shahid's Reports (with Emphasis on Women), National Conference on Iran and International Legal Challenges, Maragheh, 2014. (In Persian)
6. WHO, IEA, GACC, UNDP and WB (2018). “Policy Brief #2: Achieving Universal Access to Clean and Modern Cooking Fuels and Technologies”, UN High Level Political Forumon Sustainable Development, please visit: https://sustainabledevelopment
7. UNIDO (United Nations Industrial Development Organization) (2013). “Sustainable Energy for All: The Gender Dimensions”, available at: unido.org/fileadmin/user_media_upgrade/What_we_do/Topics/Women_and_Youth/GUIDANCENOTE_FINAL_WEB.pdf.
8. ESMAP/WB (Energy Sector Management Assistance Program & World Bank) (2020). “The State of Access to Modern Energy Cooking Services”, Energy Sector Management Assistance Program. Washington, D.C
9. Hyde, Elizabeth; Greene, Margaret; Darmstadt. Gary L, “Time poverty: Obstacle to women’s human rights, health and sustainable development”, Journal of Global Health 10(2), 2020.
10. Angelou, Nicolina; Roy, Sanjukta, “Integrating Gender and Social Dimensions into Energy Interventions in Afghanistan”, International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank 1818H Street NW, Washington, 2019.
11. ILO (International Labour Organization) (2019). “The Unpaid Care Work and the Labour Market. An analysis of time use data based on the latest World Compilation of Time-use Surveys/Jacques Charmes”, International Labour Office-Geneva.
12. Löfquist, Lars, “Is there a universal human right to electricity?”, The International Journal of Human Rights, Vol. 24, Issue. 6, 2019.
13. OHCHR (UN Human Rights Office) (2009). “Relationship Between Climate Change and Human Rights”, A/HRC/10/61.
14. CESCR (Committee on Economic, Social and Cultural Rights) (1992). “General Comment No.4”, Contained in Document E/1992/23
15. CESCR (Committee on Economic, Social and Cultural Rights) (2017). “General Comment No.4”, Contained in Document E
16. Löfquist, Lars, “Is there a universal human right to electricity?”, The International Journal of Human Rights, Vol. 24, Issue. 6, 2019
17. CEDAW (1979). “Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women”, New York, 18 December.
18. Smith, K.R.; Bruce, N.; Balakrishnan, K.; Adair-Rohani, H.; Balmes, J.; Chafe, Z et al, “Millions dead: how do we know and what does it mean? Methods used in the comparative risk assessment of household air pollution”, Annu. Rev. Public Health, Vol.35, 2014
19. CEDAW (2018). “Repoort of Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women”, New York
20. CEDAW (2017). “Repoort of Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women”, New York
21. CEDAW (2018). “Repoort of Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women”, New York
22. UN (United Nations) (2021). “Secretary-General’s remarks to the Security Council-on addressing climate-related security risks tointernational peace and security through mitigation andresilience building”, available at: https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-02-23/secretary-generals-remarksthe-security-council-addressing-climate-related-security risksinternational-peace-and-security-through-mitigation-andresilience- building (accessed on 1 May 2021).
23. IEA (International Energy Agency) (2017). “Energy Access Outlook-From Poverty to Prosperity”, World Energy Outlook Special Report. online.at: https://www.iea.org/publications/freepublications/publica ion/WEO2017SpecialReport_EnergyAccessOutlook.pdf.
24. UNDESA (United Nations Department of Economic and Social Affairs) (2018). “Policy Brief 12: A Global SDG 7: Energy and Gender”, Affordable and clean energy, Accelerating SDG7 achievement policy briefs in support of the first SDG7 review at the un high-level political forum 2018. Published by the United Nations.
25. ICRW (International Center for Research on Women)(2012).“Safe Cities free from violence against women and girls: Baseline findings from the safe city Delhi programme”, Washington DC: ICRW.http://www.icrw.org/.pdf.
26. ActionAid (2013). “Women and the City II; Combating violence against women and girls in public spaces-The role of public services”, London: ActionAid http://www.actionaid.org/publications/women-and-city-2.
27. Salimi-Turkmani, Hojjat, The Right to Development as a Human Right in the Field of International Energy Law, Quarterly Journal of Energy Law Studies, Volume 4, Number 2, 2018, (In Persian)
28. Michael J. Watts, Righteous Oil? Human Rights, the Oil Complex, and Corporate Social Responsibility”, Annu. Rev, Environ, Resour. 2005. Vol.30, 2005
29. Fraser, Erika Viswanath Kalpana and MacLean Laura, “Violence against Women and Girls, Infrastructure and Cities, Briefing Paper, ordered by Infrastructure and Cities for Economic Development (ICED), 2017.
30. NIC (National InquiryCanada) (2021). “Reclaiming Power and Place: National Inquiry into Missing and Murdered Indigenous Women and Girls”, Executive Summary of the Final Report, CP32-163/2-3-2019E-PDF, ISBN: 978-0-660-30951-4.
31. UN (United Nations) (2021). “Secretary-General’s remarks to the Security Council-on addressing climate-related security risks tointernational peace and security through mitigation andresilience building”, available at: https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-02-23/secretary-generals-remarksthe-security-council-addressing-climate-related-security risksinternational-peace-and-security-through-mitigation-andresilience- building (accessed on 1 May 2021
32. HRC (Human Rights Council) (2019). “Summary of the panel discussion on women’s rights and climate change: climate action, good practices and lessons Learned-Report of the, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 42th, 2019/07/24, A/HRC/42/26.
33. Desaia, Bharat H. and Mandalb, Moumita, “Role of Climate Change in Exacerbating Sexual and Gender-Based Violence against Women: A New Challenge for International Law”, Environmental Policy and Law, Vol.51,2021.
34. Anastario, Michael, Shehab, Nadine, Lawry, Lynn, “Increased gender-based violence among women internally displaced in Mississippi 2 years post-Hurricane Katrina”, Disaster Med Public Health Prep. 2009 Mar, Vol. 3(1), 2009.
35. Listo, Romy Elisabeth, “Energy for empowerment: The role of energy in women’s organising and Empowerment in urban and peri-urban South Africa”, Bachelor of International Studies (Hons I), Graduate Certificate of Community Development, A thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy at The University of Queensland in 2020, School of Social Science,2020
36. WRC (Women's Refugee Commission) (2006), “Finding Trees in the Desert: Firewood collection and alternatives in Darfur”, March 2006, available at: https://www.refworld.org/docid/48aa82ec0.html.
37. Mercy Corps (2010), ‘In Congo, saving trees and lives”, 23 April 2010, http://www.mercycorps.org/articles/dr-congo/congosaving-trees-and-lives).
38. WRC (Women’s Refugee Commission) (2014). “Leading the international effort to ensure that refugees have safe access to fuel and energy”, Safe Access to Fuel and Energy. Available at: https://www.womensrefugeecommission.org/images/zdocs/SAFE-Fuel-and-Energy-Fact-Sheet.pdf
39. GACC (Global Alliance for Clean Cookstoves) (2016). “Gender-Based Violence in Humanitarian Settings: Cookstoves and Fuels”, A systematic review of the evidence base. Available at: http://cleancookstoves.org/resources/478.html.
40. Knox, John H, “Policy Briefe, Environmental human rights defenders A global crisis”, Universal Rights Group 2017, Universal Rights Group Ch. du Grand-Montfleury 48, Switzerland, 2017.
41. UNGA/HRC (United Nations, General Assembly/Human Rights Council) (2019). “Recognizing the contribution of environmental human rights defenders to the enjoyment of human rights, environmental protection and sustainable development”,A/HRC/RES/40/11, Retrieved from https://undocs.org.
42. UNEP (United Nations Development Programme) (2020). “Who are environmental defenders”, Retrieved from https://www.unenvironment.org/explore-topics/environmentalrights-and-governance/what-we-do/advancing-environmentalrights/who
43. Standal, K., & Winther, T, “Empowerment through Energy? Impact of Electricity on Care Work Practices and Gender Relations”, Forum for Development Studies, Vol.43 (1), 2016.
44. UN (United Nations) (2021). “Secretary-General’s remarks to the Security Council-on addressing climate-related security risks tointernational peace and security through mitigation andresilience building”, available at: https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-02-23/secretary-generals-remarksthe-security-council-addressing-climate-related-security risksinternational-peace-and-security-through-mitigation-andresilience- building (accessed on 1 May 2021).
45. Gunnar, Kohlin; Pattanayak, Subhrendu K., Pattanayak; Sills, O’Donnell; Wilfong, Erin and Walter, Christopher, “Energy, Gender and Development. What are the Linkages? Where is the Evidence?”, The World Bank Sustainable Development Network, Research Working Paper 5800. Washington, DC 20433,2011
46. Rewald, Rebecca, “Energy and Women and Girls: Analyzing the Needs, Uses, and Impacts of Energy on Women and Girls in the Developing World,” Oxfam Research Backgrounder series, Oxfam America Inc. Washington DC,2017
47. Moko, N, “The information behaviors of rural women in botswana”, library & information, Science Research, Vol.17, 2005.
48. Sambodo, M.T.; Novandra, R,"The state of energy poverty in Indonesia and its impact on welfare”, Energy Policy, Vol. 132, Issue C, 2019
49. UNDESA (United Nations Department of Economic and Social Affairs) (2018). “Policy Brief 12: A Global SDG 7: Energy and Gender”, Affordable and clean energy, Accelerating SDG7 achievement policy briefs in support of the first SDG7 review at the un high-level political forum 2018. Published by the United Nations.
50. McCleary-Sills, Jennifer, Hanmer, Lucia, Parsons, Jennifer & Klugman, Jeni, “Child Marriage: A Critical Barrier to Girls’ Schooling and Gender Equality in Education”, The Review of Faith & International Affairs, Vol.13, Issue 3, 2015.
51. Bradbrook, Adrian & Gardam, Judith, “Placing Access to Energy Services Within a Human Rights Framework”, uman Rights Quarterly, Vol. 28(2), 2006.
52. Kidman R, Child marriage and intimate partner violence: a comparative study of 34 countries”, Int J Epidemiol, 46(2), 2016
53. Acharya, R.H.; Sadath, A.C, “Energy poverty and economic development: Household-level evidence from India. Energy Build”, Vol.183,2019
54. Hondo, Hiroki & Moriizumi, Yue, “Employment creation potential of renewable power generation technologies: A life cycle approach”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol.79,2017
55. IRENA (International Renewable Energy Agency) (2020). “Renewable Energy and Jobs”, Annual Review 2020, 11.5 million jobs in 2019, International Renewable Energy Agency, Abu Dhabi. Download from www.irena.org/publications.

1- این مقاله برگرفته از رسالة دکتری ولی­اله نصیری در تاریخ 13/3/1401 با عنوان «سیر تحول تعهدات دولت­ها در زمینه استفاده از انرژی­های پاک در حقوق بین­الملل محیط­زیست» با راهنمایی دکتر حسین ثریائی­آذر است.

2- دانشجوی دوره دکتری حقوق بین­الملل عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران.

3- استادیار گروه حقوق بین­الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران. ^*(مسوول مکاتبات)

4- دانشیار گروه حقوق دانشکده الهیات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران.

1- Ph.D. Student in Public International Law, Islamic Azad University, Maragheh Branch. Iran.

2- Associate Prof, Department of Public International Law, Islamic Azad University, Maragheh Branch. Iran.  *(Corresponding Author)

3- Associate Prof Public International Law, Shahid Madani University of Azerbaijan. Iran.

1- با توجه به اهمیت رعایت حقوق بشر زنان در برقراری صلح و امنیت بین­المللی تعداد قابل ملاحظه­ای از قطعنامه­های شورای امنیت در این خصوص تاکنون صادر گردیده است. مهم­ترین این قطعنامه­ها عبارتند از: قطعنامه­های 1261 مورخ 25 آگوست 1999؛ 1265 مورخ 17 سپتامبر 1999؛ 1296 مورخ 19 آوریل 2000؛ 1314 مورخ 11 آگوست 2000 و 1325 مورخ 31 اکتبر 2000. همچنین زنان موضوع بسیاری از دعاوی نزد دادگاه­های داخلی، منطقه­ای و بین­المللی بوده است.

2- United Nations Convention on Elimination of all Forms of Disorimination Against Women (CEDAW)

3-کمیسیون مقام زن (Commission on the Stutus of Women) یکی از اولین نهادهایی است که توسط شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در 1946 به وجود آمد. کار این کمیسیون نظارت بر وضعیت زنان و ترویج حقوق آنان در سرتاسر دنیاست که در این زمینه به سازمان ملل متحد توصیه های لازم را معمول و گزارش خواهد داد. به دنبال تلاش­های گسترده این کمیسیون، کنوانسیون در 18 دسامبر 1979 و طی قطعنامه 180/34 مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید و در تاریخ 3 سپتامبر 1981 به استناد بند 1 ماده 27 لازم الاجرا گردیده است.

4- این سند «اعلامیه لغو خشونت علیه زنان» نامیده می­شود. بر اساس این اعلامیه هرگونه خشونت بر علیه زنان که منجر به صدمه فیزیکی و جنسی و زجر کشیدن آنان و حتی تهدید به چنین اعمالی چه در منظر عام و چه خصوصی شود منع گردیده است. ماده دو این اعلامیه لیستی از این نوع خشونت­ها را ارائه می­دهد. ماده سه اعلامیه، زن را محق برخورداری برابر کلیه حقوق و آزادی­های اساسی در زمینه سیاسی، اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و مدنی می­داند.

1- José ‘Zé Cláudio’ Ribeiro da Silva and Maria do Espírito Santo da Silva.

2- Raimundo dos Santos Rodrigues and Maria da Conceição Chaves Lima.

3- Rigoberto Lima Choc.

4- Isidro Baldenegro López.

5- Adelina Gómez Gaviria.

6- Jairo Mora Sandoval.

7- Edwin Chota Valero.

8- Margarito Cabal.

9- Prajob Nao-opas.

10- Berta Cáceres.

11- Chut Wutty.