مطالعه نقش رسانه‏های ارتباط جمعی در آموزش مسایل محیط‏‏زیستی از دیدگاه معلمان مدارس راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی- دانشگاه پیام نور تهران مرکز*(مسئول مکاتبات).

2 دانشیار گروه آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور.

3 استاد گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور.

چکیده

زمینه و هدف :حفاظت از محیط‏زیست از مولفه‌های مهم عدالت، توسعه پایدار و شکوفایی  جوامع در جهان کنـونی محسـوب می‌شود این حق و دسترسی به آن برای همه آحاد جامعه، در تعریف عدالت نیز نهفته است. زیرا تخریب آلودگـی محیط‏زیست لطمات جبران ناپذیری را به مردم بخصوص به طبقه فقیر وارد می‌سازد. بحران محیط‏زیست ابعادی جهانی دارد. گام اول ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از    محیط‏زیست نیازمند آموزش محیط‏زیست در همه سطوح بویژه به کودکان و نوجوانان بعنوان سفیران محیط‏زیستی در جامـــــعه می‌باشد پژوهش حاضر تحت عنـوان «بررسی نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در آموزش محیــــط‏زیستی از دیدگاه دبیران مقطع راهـــنمایــــی شهرستان سرپل ذهاب» در راستای ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از محیـــط‏زیست در کشور انــجام گرفـته است.
مواد و روش‏ها : جامعه آماری تحقیق، دبیران مقطع راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب (تعداد 201 نفر) می‌باشد که بااستفـاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، تعداد 100 نفر انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقــق ساخته بـــود کـــه  بــــا استفاده از آزمون آلفای کرانباخ تعیین اعتبار گردید. سپس پرسشنامه بین افراد نمونه توزیـــع و نظــرات آنــــــان جمع‌آوری گردید. سپس سؤالات پرسشنامه و چهار متغیر تحقیق (تأثیر رسانه‌ها بر شناخت محیـط زیست، آگــاه سازی وقایع محیط‏ زیستی توسط رسانه‌ها، تأثیر رسانه‌ها بر نگرش و آگاهی دانـش آموزان نسبت به مسایل محیط‏زیست و تأثیر رسانه‌ها بر عملکرد و رفتار دانش آمـوزان نسبت به          محیط‏زیست) با استفاده از آمار توصـــیفی (فراوانی مطلق، نسبی و تجمعی) و آزمون ناپارامتری دو جمله‌ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‏ها و نتایج: یافته‌های پژوهش حاکی از آن بود که پاسخگویان به همه سؤالات پرسشنامه در خصوص تأثیر رسانه‌ها ارتبـاط جمعی به آموزش مسایل محیط‏زیستی با بیش از 60 درصد (به استثناء سوال 8 پرسشنامه)  (تشویق دانـش آموزان نمونه محافظ محیط‏زیست در گسترش رفتار حفظ محیط‏زیست از طریــــق رسانه‌هـا) مورد تأیید قرار گرفت در خصوص متغیرهای تحقیق، به جز متغیر شناخت محیط‏زیـست و متغیر نگرش مثبت که در سطح معنی‌داری 5%فرض صفر رد نشد و تأثیر آموزش رسانه‏ای بر شناخت و نگرش دانش آموزان 70%و یا کمتر از 70% است. متغیر دیگر (تأثیر آموزش رسانه‌ای بر آگاه ســـازی وقایــــع محیط‏زیستی، و تأثیر آموزش رسانه‌ای بر عملکرد و رفتار دانش‌آمــوزان به حفظ محیط زیست )  فرض صفر در سطح معنی داری 5%رد شد و نشان داد که تأثیر آموزش رسانه‌ای بر این موارد  با بیش از 70%مؤثر و تأثیــر گذار است. 

کلیدواژه‌ها


 

 

 

 

 

علوم و تکنولوژی محیط زیست ، دوره هفدهم، شماره دو،  تابستان 94

 

مطالعه نقش رسانه‏های ارتباط جمعی در آموزش مسایل محیط‏زیستی از دیدگاه معلمان مدارس راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب

 

طیبه شهبازی [1] *

tayebehshahbazi@yahoo.com

سید محمد شبیری [2]

بهمن زندی[3]

تاریخ دریافت:2/9/89

تاریخ پذیرش:12/12/89

 

چکیده

زمینه و هدف :حفاظت از محیط‏زیست از مولفه‌های مهم عدالت، توسعه پایدار و شکوفایی  جوامع در جهان کنـونی محسـوب می‌شود این حق و دسترسی به آن برای همه آحاد جامعه، در تعریف عدالت نیز نهفته است. زیرا تخریب آلودگـی محیط‏زیست لطمات جبران ناپذیری را به مردم بخصوص به طبقه فقیر وارد می‌سازد. بحران محیط‏زیست ابعادی جهانی دارد. گام اول ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از    محیط‏زیست نیازمند آموزش محیط‏زیست در همه سطوح بویژه به کودکان و نوجوانان بعنوان سفیران محیط‏زیستی در جامـــــعه می‌باشد پژوهش حاضر تحت عنـوان «بررسی نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در آموزش محیــــط‏زیستی از دیدگاه دبیران مقطع راهـــنمایــــی شهرستان سرپل ذهاب» در راستای ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از محیـــط‏زیست در کشور انــجام گرفـته است.

مواد و روش‏ها : جامعه آماری تحقیق، دبیران مقطع راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب (تعداد 201 نفر) می‌باشد که بااستفـاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، تعداد 100 نفر انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقــق ساخته بـــود کـــه  بــــا استفاده از آزمون آلفای کرانباخ تعیین اعتبار گردید. سپس پرسشنامه بین افراد نمونه توزیـــع و نظــرات آنــــــان جمع‌آوری گردید. سپس سؤالات پرسشنامه و چهار متغیر تحقیق (تأثیر رسانه‌ها بر شناخت محیـط زیست، آگــاه سازی وقایع محیط‏ زیستی توسط رسانه‌ها، تأثیر رسانه‌ها بر نگرش و آگاهی دانـش آموزان نسبت به مسایل محیط‏زیست و تأثیر رسانه‌ها بر عملکرد و رفتار دانش آمـوزان نسبت به          محیط‏زیست) با استفاده از آمار توصـــیفی (فراوانی مطلق، نسبی و تجمعی) و آزمون ناپارامتری دو جمله‌ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‏ها و نتایج: یافته‌های پژوهش حاکی از آن بود که پاسخگویان به همه سؤالات پرسشنامه در خصوص تأثیر رسانه‌ها ارتبـاط جمعی به آموزش مسایل محیط‏زیستی با بیش از 60 درصد (به استثناء سوال 8 پرسشنامه)  (تشویق دانـش آموزان نمونه محافظ محیط‏زیست در گسترش رفتار حفظ محیط‏زیست از طریــــق رسانه‌هـا) مورد تأیید قرار گرفت در خصوص متغیرهای تحقیق، به جز متغیر شناخت محیط‏زیـست و متغیر نگرش مثبت که در سطح معنی‌داری 5%فرض صفر رد نشد و تأثیر آموزش رسانه‏ای بر شناخت و نگرش دانش آموزان 70%و یا کمتر از 70% است. متغیر دیگر (تأثیر آموزش رسانه‌ای بر آگاه ســـازی وقایــــع محیط‏زیستی، و تأثیر آموزش رسانه‌ای بر عملکرد و رفتار دانش‌آمــوزان به حفظ محیط زیست )  فرض صفر در سطح معنی داری 5%رد شد و نشان داد که تأثیر آموزش رسانه‌ای بر این موارد  با بیش از 70%مؤثر و تأثیــر گذار است.

واژه های کلیدی: محیط‏زیست، رسانه، رسانه ارتباط جمعی، آموزش.

 


مقدمه


رسانه همان وسیله‏‏ای است که کالا را از محل تولید یا توضیع به دست مصرف کننده می رساند. رسانه، وسیله انتقال و ارایه کالا به مصرف کننده با آموزش به فراگیر است. پس رسانه آموزش وسیله یا عامل است که آموزش از طریق آن به فراگیر ارایه می‏شود. در کلاس درس عامل اصلی آموزش معلم است در رسانه آموزش همان معلم است و یا اگر فراگیر تمام مطالب را از تلویزیون دریافت کند، در این صورت رسانه آموزشی تلویزیون است. از زمانی که آموزش شروع شده است رسانه ها نیز وجود داشته است و یکی از اولین رسانه‏ها معلم بوده است. در      حال حاضر رسانه‏های آموزشی جزئی تفکیک ناپذیر از فرایند آموزش یا یادگیری هستند رسانه‏های آموزشی دیگر وسایل و موادی در حمایت از آموزش نیستند، بلکه رسانه ها خود نیز داده‏های آموزشی می‏باشند.

اصطلاحاً وسایل آموزشی یا وسایل کمک آموزشی اغلب اشتباها مترادف رسانه‏های آموزشی به کار برده می‏شوند. این وسایل کلیه ادوات و اشیایی است که در کنار رسانه‏های آموزشی  برای تفهیم بهتر یا بیشتر موضوع برای فراگیران به کار می‏روند       به‏عنوان مثال استفاده از نقشه برای تفهیم بهتر جغرافیا توسط معلم در کلاس درس. در این مثال رسانه آموزشی، معلم و وسیله کمک آموزشی، نقشه است. پس رسانه آموزشی           به عوامل، وسایل یا ابزاری گفته می شود که کل محتوای آموزش را به فراگیران منتقل می کند و حال که وسایل کمک آموزشی شامل اشیا، وسایل  و ابزاری است که تنها در بخش آموزش از آن ها استفاده می‏شود(1).

اطمینان داشته باشید که تجارب، تمایلات، توانمندی و شیوه یادگیری فراگیران ممکن است روی نتایج به کار گیری رسانه تاثیر داشته باشد. از آنجا که رسانه‎‏ها بودنشان یعنی انتقال محتوای آموزشی از فرستنده به گیرنده، با هم تفاوتی ندارند. باید ساده‏ترین و ارزان‏ترین آن‏ها را برای هر آموزش انتخاب کرد. گاهی خصوصیات فراگیران، نوع خاصی از رسانه را طلب می‏کند و به همین دلیل می‏بایست در انتخاب رسانه  به گرایش فراگیران به رسانه مورد نظرشان و برداشت آن‏ها از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه توجه داشت.

 رسانه و کانال ارتباطی: در طول طراحی پیام آموزشی، تعیین کانال‏های ارتباطی و رسانه‏ها که بیشترین اثربخشی را در گروه هدف دارند، ضروری است. کانال‏های ارتباطی روش‏هایی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده می‏شوند مثل روش های ارتباط بین فردی (مشاوره)

رسانه های ارتباطی:

رسانه‏های ارتباطی مواد آموزشی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده می‏شود مثل بروشور و غیره .. گاهی اوقات رسانه و کانال ارتباطی یکی هستند مثل رادیوی محلی

تعریف رسانه‏های ارتباط جمعی :

رسانه‏های ارتباط جمعی به کلیه رسانه‏هایی گویند که از طریق وسایل فنی یا الکترونیکی با مخاطبان ارتبـاط برقــرار می‏کند. مثل کلیه ستون چاپی، کتاب، روزنامه، مجله، پوستر، کتابچه، پوسترهای دیواری، رادیو، تلویزیون، فیلم، اسلاید، نوار پخش صوت و نوارهای ویدیویی(2).

ویژگی رسانه ارتباط جمعی نوین به طور خلاصه را به شرح ذیل می‏توان نام برد:

1- سرعت انتشار 2- نظم انتشار 3-گستردگی حوزه انتشار 4- تداوم انتشار 5- فراگیری و پوشش مخاطبان 6- دستیابی به قضاوت و داوری مخاطبان انبوه 7- آسانی دسترسی و هزینه اندک این عوامل سبب می‏شوند که استفاده از رسانه‏ها به وسیله روابط عمومی برای اطلاع‏رسانی و برقراری ارتباط با افکار عمومی و دریافت بازخورد و اطلاع از داوری های افکار عمومی در قبال عملکرد سازمان به عنوان یکی از مفیدترین، با   صرفه‏ترین، سریع ترین، گسترده ترین و مستند ترین شیوه های برقراری ارتباط متقابل میان سازمان و مردم شناخته شود(3).

 

فلسفه‌ رسانه‌ چیست‌؟

رسانه‌ پیام‌ است‌. مارشال‌ مک‌ لوهان‌ حدود نیم‌قرن‌ پیش‌ شناختی‌ را از عصری‌ تازه‌ دراین‌ عبارت‌ به‌ طور خلاصه‌ می‌گنجاند. این‌ عصر تازه‌ با پیدایش‌ الکتریسته‌ آغاز شد که‌انسان‌ توانست‌ به‌ مدد آن‌ اطلاعات‌ را ذخیره‌ و انبار نماید و این‌ امکان‌ زیربنای‌ عصررسانه‌ها را پی‌‏افکند.

مک‌ لوهان‌ براین‌ عقیده‌ بود که‌ دو هزار سال‌ درخشش‌ فلسفه‌ و برتری‌ آن‌ بر فن‌ به‌ پایان‌رسیده‌ است‌. پیامدهای‌ فیزیکی‌ و اجتماعی‌ رسانه‌های‌ دیداری‌ و شنیداری‌ جدید و همچنین‌ آغاز عصر اتوماسیون‌ و اطلاعات‌، موضوع‌ این‌ طبقه‌ جدید علمی‌ یعنی‌ نظریه‌رسانه‌ها هستند (4).

فن‌ و رسانه‌ به‌ گونه‌ای‌ متغیر بر فرهنگ‌ و جامعه‌ و بدین‌ وسیله‌ بر نوع‌ و شیوه ‌مخصوص‌ ما از ادراک‌ جهانی‌ تأثیر می‌گذارند. پیش‌ از رسانه‌های‌ جدید امروزی‌صنعت‌ چاپ‌ تغییر انقلابی‌ را موجب‌ گشته‌ بودند البته‌ نه‌ فقط‌ در سطح‌ مهار فنی‌ بلکه ‌همچنین‌ در ابعاد شناختی‌، نه‌ تنها آنچه‌ که‌ ما از دنیا تجربه‌ می‌کنیم‌ و می‌دانیم‌ به‌رسانه‌ها وابسته‌ است‌ بلکه‌ حتی‌ اینکه‌ چگونه‌ ما درباره‌ دنیا فکر می‌کنیم‌ نیز به‌ آنها بستگی‌ دارد.

فلسفه‌ رسانه‌ بازتاب‌ دهنده‌ گذرگاه‏ها و میان‌ برهایی‌ است‌ که‌ به‌ صورت‌ تاریخی‌ و پیش‌از هم‌ با به‌ کار گرفتن‌ خط‌ پیشرفت‌ چاپ‌، دورنمای‌ محوری‌ و در تنهایت‌ رسانه‌های‌دیداری‌ و شنیداری‌ و رایانه‌های‌ دیجیتال‌ را در ارتباط‌ با هم‌ قرار می‌دهد. تغییراتی‌ که‌در نحوه‌ ذخیره‌ ساختن‌ و تبادل‌ اطلاعات‌ پدیدار گشته‌ به‌ تمام‌ هستی‌ انسانی‌ مربوط‌می‌شود و در ارتباط‌ با ادراک‌ زمان‌ و مکان‌ و ارتباطات‌ بین‌ انسانی‌ قرار دارد( 5).

رسانه‌های‌ همگانی

«رسانه‌های‌ همگانی‌ عبارتند از تمام‌ ابزارهای‌ غیرشخصی‌ ارتباط‌ که‌ بدان‌ وسیله‌ پیام‌های‌ بصری‌ و یا سمعی‌ مستقیماً به‌ مخاطبان‌ انتقال‌ می‌یابند. تلویزیون‌، رادیو، سینما، روزنامه‌ها، مجلات‌، کتابها و تابلوهای‌ آگهی‌ همه‌ در زمره‌ رسانه‌های‌ همگانی‌هستند»(6).

محیط‌‏زیست‌ از نظر مفهومی‌ عبارت‌ است‌ از هر آنچه‌ که‌ فرایند زیستن‌ را احاطه‌ می‌کند و با ان‌ درکنش‌ متقابل‌قرار دارد. تاکنون‌ مفهوم‌ محیط‌ از دیدگاه‏های‌ مختلفی‌ مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌. از دیدگاه‌ گیاه‌شناسی‌، محیط‌ عبارت‌ است‌ از مجموعه‌ فیزیکی‌و شیمیایی‌ و بیولوژیک‌ که‌ بر گیاهان‌ یا جامعه‌ گیاهی‌ در محل‌ رویزش‌ مؤثر واقع‌می‌شود از دیدگاه‌ اکولوژیک‌ مجموعه‌ عوامل‌ بیرونی‌ که‌ زندگی‌ موجود زنده‌ و یا اجتماع‌زیستی‌ را در زیستگاه‌ مربوطه‌ تحت‌ تأثیر قرارمی‌دهد محیط‌ موجود یا اجتماع‌ زیستی‌می‌نامند( 7).

اکوسیستم‌ در واقع‌ واحد اساسی‌ بررسی‌ ارتباط‌های‌ متقابل‌ بین‌ موجودات‌ زنده‌ و محیط‌ زیست‌ است‌. اکوسیستم‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ اجتماع‌ کوچک‌ باشد مانند اکوسیستم‌ یک‌ برکه‌ یا یک‌ دریاچه‌ یا جنگل‌ در نتیجه‌ کره‌ زمین‌.

هر اکو سیستم‌ چهار اصلی‌ دارد:

1- مواد بی‏جان‌

2- تولیدکنندگان

‌3- مصرف‌کنندگان‌

4- تجزیه‌کنندگان‌

در طبیعت‌ سالم‌ سه‌ دسته‌ از موجودات‌ گردانندگان‌ چرخه‌ طبیعی‌ هستند آنها عبارتنداز:

اول‌ - تولیدکنندگان‌ یعنی‌ گیاهان‌ کلروفیل‌دار

دوم‌ - مصرف‌کنندگان‌ که‌ از گیاهان‌ مصرف‌ می‌کنند.

سوم‌ - تجزیه‌کنندگان‌ که‌ مواد آن‌ حاصل‌ از اجساد بقای‌ جانوران‌ و گیاهان‌ پسماندهادر اثر فعالیت‌ مصرف‌کنندگان‌ و تولیدکنندگان‌ بوجود می‌آید را تجزیه‌ می‌کنند.

چهارم‌ - تا زمانی که‌ گردش‌ طبیعی‌ صورت‌ گیرد در طبیعت‌، نقصان‌ و وقفه‌ انجام ‌نمی‌پذیرد(8).

نقشهای‌ کلی‌ رسانه‌ها بر محیط‌‏زیست‌:

1- نقش‌ محلی‌: اسناد معنای‌ خانه‌ به‌ محیط‌ زیست‌ و ایجاد تعالی‌ خاطر نسبت‌ به‌ آن‌

2- نقش‌ ملی‌: ایجاد معنا و حس‌ مشترک‌ نه‌ تنها نسبت‌ به‌ نهادهای‌ طبیعی‌ بلکه‌ نسبت‌ به‌زیست‌ بوم‌های‌ متنوع‌ و فرهنگ‌ آن‏ها (طبیعت‌ بدون‌ مردم‌ مثل‌ بهشت‌ عاری‌ از نیکان‌است‌). این‌ مهم ترین  کاستی‌ و نقصان‌ در برخی‌ کارهای‌ رسانه‌ای‌ درباره‌ محیط‌‏زیست ‌است‌.

3- نقش‌ جهانی‌

اصلاح‌ تصویر ایران‌ (یک‌ زمین‌، تنها یک‌ ایران‌ دارد با این‌ همه‌ نوع‌) روزنامه‌ نگاری‌ مردم نگارانه‌ ما را به‌ بطن‌ خرد فرهنگ‌ بومی‌ می‌برد و معنای‌ محیط‌زیست‌ و پدیده‌های‌ محیط‌ زیستی‌ را نه‌ از منظر یک‌ توریست‌ بلکه‌ از منظر ساکنان‌زیست‌ بوم‌های‌ مختلف‌ برملا می‌سازد. این‌ یعنی‌ به‌ دست‌ دادن‌ فهم‌ رایج‌ و حاکم‌ درمنطقه‌ای‌ که‌ در طول‌ سالیانی‌ پاسدار محیط‌ زیست‌ خود بوده‌ است‌ (9) .

آلودگی های‌ محیط‌ زیست‌

دنیای‌ صنعتی‌ و نیازهای‌ آن‌ به‌ استفاده‌ هرچه‌ بیشتر انسان‌ از سوخت‏های فسیلی‌ شده‌است‌. در این‌ میان‌ نفت‌ و گاز به‌ عنوان‌ سوخت‏های اصلی‌ نقش‌ بزرگی‌ در     آلودگی‏های‌ ‌ محیط‏زیستی‌ دارا می‌باشد.

آلودگی‌ هوا ناشی‌ از سوخت‌ فرآورده‌های‌ نفت‌ و گاز در خودروها، نیروگاه‏ها وکارخانجات‌ از یک‌ سو و        آلودگی‏های‌ آن‌ در اثر نشست‌ نفت‌ از نفتکش‏ها و حتی‌ در حین‌عملیات‌ حفاری‌ و استخراج‌ لزوم‌ توجه‌ خاص‌ به‌ این‌ بخش‌ را فراهم‌ می‌آورد. توجه‌ به ‌این‌ موضوع‌ و رعایت‌ اصول‌  محیط‏‏زیستی‌ کمک‌ شایان‌ توجهی‌ در حفظ‌ سلامتی‌ افرادو سالم‌ نگهداری‌ محیط‌ زیست‌ در زندگی‌ خواهد داشت‌(10).

یکی از چالش‏های پیش روی انسان‏ها چگونگی روبرو شدن با بحران محیط‏زیستی است که بسیاری معتقدند   بر اثر ماده گرایی بی حد و مرز و صنعتی شدن لجام گسیخته در جوامع امروزی پدید آمده است. انفجار جمعیت، نابودی منابع، مصرف بیش از اندازه، گسترش فقر، آلودگی شدید و صنعتی شدن چالش‏های بزرگی را پیش روی صاحب نظران محیط‏زیست می گذارد.آنچه نیاز آن  بیش از پیش  احساس می شود اصلاح رابطه انسان با زمین است، یک راهکار برای تجدید توازن طبیعت و انسان(11).

حفاظت‌ از محیط‌‏زیست‌ از مؤلفه‌های‌ مهم‌ عدالت‌، توسعه‌ پایدار و شکوفایی‌ جوامع‌ درجهان‌ کنون‌ محسوب‌ می‌شود، بنیادی‌ که‌ کشور ما نیز نیازمند توجه‌ شایسته‌ به‌ آن‌ است‌. در واقع‌ بهره‌مندی‌ از محیط‌‏زیست‌ سالم‌ در کنار آزادی‌ و برابری‌ از حقوق اولیه ‌بشر به‌ شمار می‌آید. این‌ حق‌ و دسترسی‌ به‌ آن‌ برای‌ همه‌ آحاد جامعه‌، در تعریف ‌عدالت‌ نیز نهفته‌ است‌ زیرا تخریب‌ و آلودگی‌   محیط‌‏زیست‌ لطمات‌ جبران‌ ناپذیری‌ را به‌مردم‌ و به‌ خصوص‌ به‌ طبقه‌ فقیر وارد می‌سازد. بنابراین‌ در نگاهی‌ جامع‌ به‌ بحث‌ عدالت ‌نمی‌توان‌ بحث‌ محیط‌‏زیست‌ را نادیده‌ گرفت‌(12).

بنابراین‌ لازم‌ است‌ برای‌ تقویت‌ ساختار حفاظت‌ از محیط‌‏زیست‌ مانند بسیاری‌ از بخش‏های دیگر دولت‌، بخش‌ عمده‌ای ‌از آن‌ به‌ موضوع‌ محیط‌زیست ‌و توسعه‌پایدار اختصاص‌یابد و برای‌ تقویت‌ این‌ ساختار و توانمندسازی‌ نیروی‌ انسانی‌ متخصص‌ و ابزارهای‌تشویقی‌ و نظارتی‌ مربوطه‌، برنامه‌های‌ راهبردی‌ ارایه‌ شود.که یکی از این راهبردها حمایت‌ از برنامه‌های‌ ملی‌ ارتقای‌ فرهنگ‌ و آگاهی‌ ‌ محیط‏زیستی‌ به‌ عنوان‌ زیربنای‌توسعه‌ پایدار از طریق‌ تصویب‌ و اجرای‌ طرح‌های‌ ملی‌ آموزش‏های محیط‏زیستی ‌است(13).

اهمیت‌ آموزش‌ محیط‌‏زیست‌ به‌ کودکان‌ در سطح‌ جهانی‌

در دورانی زندگی می‏کنیم که محیط‏زیست موقعیتی بحرانی دارد. بحران محیط‏زیست ابعادی جهانی دارد و انسان تنها به منفعت های مقطعی و کوتاه مدت خود نگریسته است و این ارتباط با محیط زیست را تنها در بهره برداری هرچه بیشتر از منابع طبیعی، آن هم تحت عنوان پیشرفت و توسعه تعریف نموده و در نتیجه این ارتباط نامتناسب، محیط زیست را در خطر نابودی و تهدیدها قرار داده است. فهرست‌ این‌ تهدیدها از  محیط‌‏زیست‌ در سطح‌ جهانی‌و ملی‌، تنوع‌ زیستی‌ و انواع‌ آلودگی ها در تنوع است. درباره حفظ محیط زیست، ارتقای فرهنگ عمومی جامعه به ویژه آموزش به کودکان نقش مهمی را ایفا می کند، به راستی اگر در جامعه فرهنگ عمومی حفظ محیط زیست در سطح بالایی باشد بسیاری از مشکلات محیط زیستی بدون نیاز به اهرم‏های بازدارنده دولتی باکمک مردم برطرف خواهد شد و حتی می‏توان انتظار داشت مردم نسبت به بعضی فعالیت‏‎های دولتی که ممکن است آسیبی به محیط زیست برساند، عکس العمل نشان دهند. که رسانه های ارتباط جمعی در این زمینه می‏توانند نقش مهمی داشته باشد (14).

سئوالات‌ پژوهش‌ :

1-      آیا رسانه‌ها جهت‌ شناخت‌ محیط‌ زیست‌ و آموزش‌ مسایل‌ مربوط‌ به‌ آن‌ مؤثرهستند؟

2-      رسانه‌ها چه‌ اندازه‌ دانش‌آموزان‌ را از وقایع‌ ‌ محیط‏‏زیستی‌ آگاه‌ می‌سازند؟

3-      رسانه‌ چه‌ اندازه‌ برنگرش‌ و آگاهی‌ دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ مسایل‌  محیط‏زیستی موثر  است‌؟

4-      رســانه‌ تا چــه‌ انــدازه‌ بر عملکرد و رفتار دانش ‌آمـوزان‌ نسبت‌ به‌ حفـظ‌ مسایــل‌ محیط زیستی‌ مؤثر

 

هدف‌ کلی‌ تحقیق‌ :

ارتقای سطح فرهنگ و اطلاعات پایه محیط زیست در دانش آموزان مقطع راهنمایی

اهداف فرعی تحقیق:   

  1. ایجاد ایفای نقش مناسب رسانه‏های ارتباط جمعی در ارتقای آگاهی دانش آموزان نسبت به مسایل محیط زیستی
  2. ایجاد ایفای نقش مناسب رسانه‏های ارتباط جمعی در ارایه آموزش های هدفمند و منظم مسایل و وقایع محیط‏زیستی به دانش آموزان

روش‌ پژوهش‌:

این‌ پژوهش‌ از نوع‌ مطالعات‌ توصیفی‌ - تحلیلی‌ می‌باشد. اطلاعات‌ لازم‌ از طریق‌ پرسشنامه‌ محقق‌ ساخته‌ که‌ دارای‌ 20 سئوال‌ بسته‌ پاسخ‌ براساس‌مقیاس‌ پنچ‌گزینه‌ای ‌لیکرت‌ (خیلی‌ زیاد، زیاد، متوسط‌، ضعیف‌ و خیلی‌ ضعیف‌) و دو سوال‌ باز پاسخ‌ می‌باشد، جمع‌آوری‌ گردید. سپس‌ با استفاده‌ از نرم‌افزار آماری‌ SPSS مورد تجزیه‌ و تحلیل‌ قرار گرفت‌.

جامعه‌ پژوهش‌ در این‌ بررسی‌، تمام‌ دبیران‌ مقطع‌ راهنمایی‌ شهرستان‌ سرپل‌ ذهاب ‌می‌باشد که‌ تعداد 201 نفر می‌باشند.

‌ با استفاده ‌از روش‌ نمونه‌گیری‌ تصادفی‌ ساده‌، و از طریق فرمول برآورد حجم نمونه تعداد 100 نفر را به‌ عنوان‌ نمونه‌ جامعه‌، آماری‌ انتخاب‌ شد.

روایی‌ و اعتبار پرسشنامه‌ بعد از طراحی‌ و تدوین‌ به‌ صورت‌ زیر تعیین‌ شده‌ است‌:

الف‌) برای‌ اعتبار آن‌ پرسشنامه‌ توسط‌ تعدادی‌ از کارشناسان‌ و صاحب نظران‌ رشته‌ علوم‌ تربیتی‌ مورد مطالعه‌ قرار گرفت‌ و مشکلات‌ آن‌ بعد از بازخورد، برطرف‌ گردید.

ب‌) برای‌ اعتبار پرسشنامه، سئوالات‌ پرسشنامه‌ با استفاده‌ از آزمون‌ آلفای‌ کرونباخ‌مورد ارزیابی‌ قرار گرفت‌ و اعتبار آن‌ با 85% مورد تأیید قرار گرفت‌.

برای‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ داده‌های‌ این‌ پژوهش‌، از برنامه‌ نرم‌افزاری‌ SPSS استفاده‌ شده‌است‌. جهت‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ اطلاعات‌ از آزمون‏های توصیفی(فراوانی نسبی، فراوانی مطلق، فراوانی تجمعی) و آزمون‌ ناپارامتری‌ دو جمله ای استفاده‌ گردیده‌ است‌.

 

بحث و نتیجه گیری

در این‌ قسمت به‌ تحلیل‌ یافته‌ها پرداخته‌ و پس‌ از نتیجه‌گیری‌، پژوهش‌ پیشنهاداتی‌ را بر مبنای‌ یافته‌های‌ ارایه‌ می شود تا امکان ‌به‌کارگیری‌ یافته‌ها را در عمل‌ فراهم‌ سازد و سپس‌ پیشنهاداتی‌ را برای پژوهش های بعدی‌ ‌ مطرح‌ می‌سازد. در این‌ پژوهش‌ چهار متغیر تأثیر آموزش‌ رسانه‌ای‌ بر شناخت‌ محیط‌‏زیست‌، تأثیرآموزش‌ رسانه‌ای‌ بر آگاه‌ سازی‌ وقایع‌ محیط‏زیستی‌، تأثیر آموزش‌ رسانه‌ای‌ برنگرش‌ و آگاهی‌ مثبت‌ دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ حفظ‌ محیط‌ زیست‌ و جلوگیری‌ از بروز مسایل‌  محیط‏زیستی‌ و تأثیر و آموزش‌ رسانه‌ای‌ برعملکرد و رفتار دانش‌آموز نسبت به‌ حفظ‌ محیط‌ زیست‌ مورد آزمون‌ قرارگرفتند. نتیجه‌ آزمون‌ این‌ چهار متغیر که‌ به‌ طور کلی‌ پاسخگوی‌ همه‌ سوالات‌ تحقیق‌ می‌باشند نشان‌ داد که‌:

1- آموزش‌ رسانه‌ای‌ بر شناخت‌ دانش‌آموزان‌ از محیط‌ زیست‌ و مسایل‌ مربوط‌ به‌ آن ‌بسیار مؤثر است‌ و پاسخگویان‌ تأثیر رسانه‌ها را بر شناخت‌ محیط‌زیست‌ و حفظ‌ آن‌ از سوی‌ دانش‌آموزان‌ مهم‌ و تأثیرگذار تلقی‌ نموده‌اند.

 

 

 

جدول‌ 1- مربوط‌ به‌ شناخت‌ محیط‌ زیست‌

فراوانی نسبی تجمعی

فراونی نسبی

فراوانی مطلق

گزینه*

2

2

2

2

24

22

22

3

75

51

51

4

100

25

25

5

 

100

100

جمع

 

*منظوراز گزینه های 1،2، 3، 4، 5 به ترتیب خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط، زیاد و خیلی زیاد می باشد.

 


2- آموزش‌ رسانه‌های‌ ارتباط‌ جمعی‌ بر آگاه‌ سازی‌ دانش‌آموزان‌ در خصوص‌ وقایع‌‌ محیط زیستی‌ (مانند سیل‌، زلزله‌ و...) مؤثر است‌ و نقشی‌ تعیین‌کننده‌ دارد و دانش‌آموزان‌ با داشتن‌ دانش‌ و آگاهی‌ از بروز حوادث‌ غیرمترقبه‌ می‌توانند درجلوگیری‌ و آسیب‌رسانی‌ این‌ حوادث‌ بر محیط‌ زیست‌ مؤثر باشند و مواردی‌ که‌ می‌توانند جنبه‌ پیشگیری‌ داشته‌ باشد را رعایت‌ نمایند. و پاسخگویان‌ آگاه‌سازی‌ وقایع‌ ‌محیط زیستی‏ به‌ دانش‌آموزان‌ را از طریق‌ رسانه‌های‌ همگانی‌ در حفظ‌ محیط‌ زیست‌ از سوی‌آنان‌ مؤثر قلمداد کرده‌اند.

 

جدول‌ 2- مربوط‌ به‌ آگاه‌ سازی‌ وقایع‌ زیست‌ محیطی‌

فراوانی نسبی تجمعی

فراونی نسبی

فراوانی مطلق

گزینه

5

5

5

2

21

16

16

3

78

57

57

4

100

22

22

5

 

100

100

جمع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3- در این‌ پژوهش‌ مشخص‌ گردید که‌ آموزش‌        محیط‌ زیست‌ از طریق‌ رسانه‌های‌ ارتباط‌جمعی‌ مانند رادیو، تلویزیون‌ و ... می‌تواند در دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ حفظ‌ محیط‌ زیست‌که‌ میراث‌ گذشتگان‌ و ذخیره‌ آیندگان‌ است‌ نگرش‌ مثبت‌ ایجاد نماید و آنان‌ را هوشیارنماید که‌ در حفظ‌ محیط‌ زیست‌ کوشا باشند و فرهنگ‌           حفظ‌ محیط‌ زیست‌ را نیز به‌دانش‌آموزان‌ دیگر و جامعه‌ انتقال‌ دهند. و پاسخگویان‌ تأثیر رسانه‌های‌ همگانی‌ را بر ایجاد نگرش‌ مثبت‌ در دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ مسایل‌ ‌ محیط‏زیستی‌ و حفظ‌ محیط‌زیست‌ مهم‌ و با اهمیت‌ دانسته‌اند.

 


 

جدول‌ 3-  مربوط‌ به‌ نگرش‌ دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به مسایل محیط زیستی‌

فراوانی نسبی تجمعی

فراونی نسبی

فراوانی مطلق

گزینه

5

5

5

2

23

18

18

3

81

58

58

4

100

19

19

5

-

100

100

جمع

 

 

4- یافته‌های‌ پژوهشی‌ نشان‌ می‌دهد که‌ آموزش‌ محیط‌ زیست‌ از طریق‌ رسانه‌های‌همگانی‌ به‌ دانش‌آموزان‌ بر عملکرد و رفتار آنان‌ تأثیر مثبت‌ دارد و دانش‌آموزان‌ به‌عنوان‌ سفیران‌ محیط‏زیستی‌ می‌توانند در جامعه‌ نقش‌آفرینی‌ نمایند و در گسترش‌ و ارتقای فرهنگ‌  محیط زیستی‌ و کنترل‌ و پیشگیری‌ از بروز مسایل‌ محیط‏ زیستی‌ بسیار مؤثر و تأثیرگذار باشند و پاسخگویان‌ معتقدند که‌ آموزش‌ رسانه‌ای‌ تأثیر بسیــار مهمی‌ بر عملکرد و رفتار دانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ حفظ‌ محیط‌‏زیست‌ دارد.

 

 

 

 

 

جدول‌ 4-  مربوط‌ به‌ تأثیر رسانه‌ها برعملکرد و رفتاردانش‌آموزان‌ نسبت‌ به‌ مسایل‌ ‌ محیط زیستی

فراوانی نسبی تجمعی

فراونی نسبی

فراوانی مطلق

گزینه

2

2

2

2

17

15

15

3

75

58

58

4

100

25

25

5

-

100

100

جمع

 


با توجه‌ به‌ اهداف‌ و ماهیت‌ سئوالات‌ تحقیق‌ و سئوالات‌ پرسشنامه‌ در این‌ پژوهش‌ از آزمون‌ توزیع‌ دو جمله‌ای‌ استفاده‌ شده‌ است‌ که‌ در جدول آمده است.

 


 

جدول‌ 5-آزمون‌ توزیع‌ دوجمله‌ای‌ در متغیرهای‌ پژوهش‌

سطح معناداری

نقطه سنجش

سطح مشاهده شده

تعداد

طبقه

متغیر

114%

 

 

70%

 

8

2

1

76

24

100

1

0

 

گروه 1

گروه 2

شناخت

جمع

029%

70%

8

2

1

79

21

100

1

0

گروه 1

گروه 2

آگاهی

جمع

076%

70%

8

2

1

77

23

100

1

0

گروه 1

گروه 2

نگرش

جمع

002%

70%

8

2

1

83

17

100

1

0

گروه 1

گروه 2

عملکرد

 

 

فــرض H صفر : تاثیر آمــوزش رسانـه‏ای بــر شنــاخت محیط زیست 70% و یا کمتر از 70%  است.

فرض H یک : تاثیر آموزش رسانه ای بر شناخت محیط زیست بیشتر از 70% است.

با توجه به سطح معنی داری 114% دلیلی برای رد فرض صفر با اطمینان 95% وجود ندارد (در نظر گرفتن خطای 5%) بنابراین می‏توان گفت کمتر از 70% جامعه مورد بررسی تاثیر آموزش رسانه ای را بر  شناخت محیط‏زیست موثر می‏دانند. البته بررسی ها نشان می‏دهند چنانچه نقطه آزمون از 70% به 65% تغییر یابد فرض اچ صفر رد شده و بنابر این  با در نظر گرقتن 5% خطا بیش از 65% از جامعه مورد بررسی آموزش رسانه‏ای را بر شناخت محیطزیست موثر می‏دانند.

فرضH  صفر : تاثیر آموزش رسانه‏ای بر آگاه‏سازی وقایع محیط‏زیستی 70% و یا کمتر از 70% است

فرض H یک : تاثیر آموزش رسانه‏ای بر آگاه‏‎سازی  وقایع محیط‏زیستی بیشتر از 70% است.

با توجه به سطح  معنی‏داری 29% که در  جدول مشخص شده و بر اساس محاسبات به دست آمده، فرض صفر با درنظر گرفتن 5% خطا رد می شود و با اطمینان 95% می‏توان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه‏ای بر آگاه‏سازی وقایع محیط‏زیستی موثر است.فرض H صفر : تاثیر آموزش رسانه‏ای  بر ایجاد نگرش مثبت در دانش‏آموزان به حفظ محیط‏زیست 70% و یا کمتر از 70% است.

فرض  H یک : تاثیر آموزش رسانه‏ای بر ایجاد  نگرش مثبت در دانش آموزان به حفظ محیط‏زیست بیشتر از 70% است

با توجه به سطح معنی‏داری 76%، دلیلی بر رد فرض صفر با در نظر گرفتن خطای 5% وجود ندارد لیکن فرض صفر با در نظر گرفتن خطای10% رد می‏شود و با اطمینان 90% می توان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه‏ای  بر ایجاد نگرش مثبت در دانش آموزان به حفظ محیط‏زیست موثر است.

فرض H صفر : تاثیر آموزش رسانه‏ای بر عملکرد و رفتار        دانش‏آموزان نسبت به حفظ محیط‏زیست 70% و یا کمتر از 70% استفرض H یک : تاثیر آموزش رسانه ای بر عملکرد و رفتار آموزش دانش آموزان به حفظ محیط زیست  بیشتر از 70% است با توجه به سطح معنی داری 002%، با درنظر گرفتن خطای 5% فرض صفر رد می شود و با اطمینان 95% می توان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه ای بر عملکرد و رفتار دانش آموزان نسبت به حفظ محیط زیست موثر است.

پیشنهادات‌ اجرایی‌ و عملی‌ :

-    با توجه‌ به‌ نتایج‌ این‌ پژوهش‌ پیشنهاد می‌گردد کتابچه«آموزش‌ محیط‌ زیست‌ و مسایل‌ آن‌» از سوی‌ مسئولان‌ امر آموزش‌ و پرورش‌ و تدوین‌ گردد و از طریق‌برنامه‌های‌ زنده‌ تلویزیون‌، مباحث‌ مهم‌ آن‌ مطرح‌ گردد و مورد و تحلیل‌ قرار گیرد به‌طوری‌ که‌ منجر به‌ ارتقای فرهنگ‌ عمومی‌ محیط‌ زیست‌ به ویژه در کودکان‌ و دانش‌آموزان‌گردد.      

-    در برنامه‌ آموزشی‌ دوره‌ ابتدایی‌ و راهنمایی‌ درسی‌ به‌ نام‌ درس‌ «آموزش‌ محیط‌زیست‌» در نظر گرفته‌ شود و سرفصل‌ محتوایی‌ آن‌ نیز در مباحث‌ مفاهیم‌ پایه‌ و بنیادی‌محیط‌ زیست‌، اصول‌ و روش های حفظ‌ محیط‌ زیست‌ و چگونگی‌ مبارزه‌ با مسایل‌ مختلف‌‌ محیط‏زیستی‌ گنجانده‌ شود.

-    کودکان‌ و دانش‌آموزان‌ که‌ در حفظ‌ محیط‌‏زیست‌ و پیشگیری‌ از بروز مسایل‌ آن‌نقش‌ مهمی‌ دارند و می‌توانند به‌ عنوان‌ الگو مطرح‌ شوند، از آنان‌ در برنامه‌های‌ رادیو و تلویزیون‌ دعوت‌ گردد و الگوی‌ رفتاری‌ و عملی‌ آنان‌ مطرح‌ شود و موردتشویق‌ و تقدیرقرار گیرند.

-    زمینه‌هایی‌ برای‌ تدوین‌ مقالات‌، پیشنهادات‌، تألیف‌ و ابتکار عملی‌ دانش‌آموزان‌ ودانشجویان‌ در جامعه‌ فراهم‌ گردد و تسهیلاتی‌ به‌ عنوان‌ مشوِق کار انگیزشی‌ برای‌ آنان‌در نظر گرفته‌ شود.  

-    تدابیری‌ اندیشیده‌ شود تا دانش‌آموزان‌ به‌ عنوان‌ سفیران‌ محیط زیستی‌ در جامعه‌مطرح‌ گردند و برنامه‌های‌ عملیاتی‌ برای‌ پیاده‌ سازی‌ طرح‌ سلامت‌ محیط‏زیستی ‌توسط‌ آنان‌ از سوی‌ مسئولان‌ آموزش‌ و پرورش‌، محیط‌ زیست‌ و سازمان‌ پرورش‌فکری‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ در نظر گرفته‌ شود.

-    در جهت‌ ارتقای فرهنگ‌ عمومی‌ حفاظت‌ از محیط‌ زیست‌ در جامعه‌، هر سال‌ جایزه‌ای ‌به‌ عنوان‌»جایزه ارتقای حفظ‌ محیط‌ زیست‌» از سوی‌ سازمان‌ حفاظت‌ از محیط‌ زیست‌ در نظر گرفته‌ شود و ساز و کارهای‌ اجرایی‌ آن‌ تهیه‌ و تدوین‌ گردد.

 

پیشنهادات‌ برای‌ اجرای‌ پژوهش‌های‌ :

-        بررسی‌ نقش‌ رسانه‌های‌ همگانی‌ بر آموزش‌ مسایل‌  محیط زیستی از دیدگاه‌دانشجویان‌ و اساتید دانشگاهی‌ .

-        بررسی‌ تأثیر آموزش‌های‌ غیر رسانه‌ای بر جلوگیری‌ از مسایل‌ محیط زیستی‏

-    بررسی‌ نقش‌ رسانه‌های‌ ارتباط‌ جمعی‌ بر آموزش‌ مسایل‌ محیط‏زیستی‌ از دیدگاه‌ مدیران‌ و کارکنان‌ سازمان های دولتی‌ و غیردولتی‌

IN today s world the environment preservation is considered as one of the major
components of justice and stable development .the very concept and definition of justice connotes this
right and access to it so far as the destruction and pollution of the environment inflicts irreparable
damage on people not least the poor. The environment crisis has global dimensions .Enhancing the
public culture of the environment preservation calls upon educating people of all walks of life,
particularly adolescents as the societys bio-environmental harbingers. this research has been
undertaken in the interest of upgrading the public awareness of the environment preservation under the
title of "the effect of mass media on bio-environmental education from the standpoint of secondary
school teachers in the city of sar-pole zahab".the statistical society of the research comprised the
secondary school teachers of the city of sar pole zahab (201 members) out of wich 100 were selected.
Material and method: the means of the research was the researcher-made questionnaire assessed by
way of the simple random sampling. The questionnaire was then handed out among the sample
members and their responses were collected. following this the questions of the questionnaire as well
as the four variables of the research( The effect of the media on realizing the environment, spreading
the bio-environmental events on the part of the media, the hnfiuence of the media on the awareness
and attitude of students with regard to environment, the hnfluence of the media on the behavior and
activities of students as regards the environment were analyzed by means of descriptive statistics
(absolute, relative and accumulative frequencies) and non-parametric binomial test.
Result: the findings hmplied that answering all the questions on the effect of the mass media on
extending the public awareness of the bio-environmental concerns(the eighth question of the
questionnaire concerning the encouraging and rewarding the exemplary environment preserving
students)was approved with over% 60 with respect to the variables of the research, except the
variables understanding the environment and positive attitude at the significance level of 5%,the zeroh
hypothesis was not rejected and the effect of the media education on the awareness and attitude of
students was approved at 70% or less. Considering the other variables (The effect of media education
1- MSc in Curriculum, Payam Nour University, Tehran.
2- Assistant Professor, Payam Nour University, Tehran.
J.Env.Sci,Tech
J.Env. Sci. Tech., Vol 17, No.2, Summer 2015
193
on spreading the bio-environmental events, the effect of media education on the behavior and
activities of students concerning the environmental preservation), the zeroth hypothesis was rejected at
the significance of 5%showing that the effect of media education on these cases is effective with more
than 70%.

-    بررسی‌ تأثیر آموزش‌ رسانه‌های‌ همگانی‌ بر آموزش‌ مسایل‌ ‌ محیط‏زیستی‌ ازدیدگاه‌ مدیران‌ ستادی‌ و مدیران‌ مدارس‌ آموزش‌ و پرورش‌ 

 

منابع

  1. فردانش، هاشم، 1386، مبانی نظری تکنولوژی آموزشی، تهران:  انتشارات سمت، ص 138، 184، 187.
  2. دادگران‌، سید محمد،1380، مبانی‌ ارتباطات‌ جمعی‌، انتشارات‌ قدس‌ رضوی‌، تهران، ص‌ 51.
  3. باباپور، خسرو، 1386«ویژگی هایی‌ رسانه‌های‌ ارتباط‌ جمعی‌»، وبلاگ‌ شخصی‌.
  4. احدیان، محمد، 1378، مقدمات تکنولوژی آموزشی، تهران، انتشارات بشری، ص 25.
  5. علی ابادی، خدیجه، 1387، مقدمات تکنولوژی آموزشی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، ص 78.
  6. فرانک‌ هارتمن‌، ‌1387، «فلسفه‌ رسانه‌ چیست‌؟» ترجمه‌ محمد اخگری‌، سایت‌ جامعه‌های ‌اجتماعی.
  7. سایت‌ شرکت‌ بازیافت‌ مواد و تولید کود آلی‌ کرمانشاه‌، خرداد ماه‌، 1388«تعریف‌ محیط‌ زیست‌.
  8. صالحی‌، سعید،1386، مقاله‌ راهکارهای‌ نوین‌ برای‌ حفظ‌ محیط‌ زیست‌ در سموم‌ صنعتی‌، ماهنامه‌ علمی‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌ نفت‌ پارس‌، ص‌ 12.
  9. پالمر، علی‌ جول‌مر،1388، آموزش‌ محیط‌ زیست‌ در قرن‌ بیست‌ و یکم‌ ترجمه ‌محمد خورشید دوست‌، انتشارات‌ سمت‌،  ص‌ 158.
  10. ادواردز، برایان، 1387، معماری سبز، ترجمه دکتر محمد رضا مثنوی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
  11. لستر براون، 1387، آینده و محیط زیست، ترجمه دکتر حمید طراوتی، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
  12. معماریان‌، حسین‌ و همکاران‌، 1385، مجموعه‌ مقالات‌ ششمین‌ همایش‌ ایمنی‌، بهداشت‌ و محیط‌ زیست‌ در معادن‌»طراحی‌ دوره‌های‌ آموزشی‌ محیط‌ زیست‌ معدنی‌».
  13. ثابت‌ جو محمدرضا،1384، آموزش‌ محیط‌ زیست‌ از طریق‌ پیام‌های‌ آموزشی‌، تهران‌، انتشارات‌ انجمن‌ طبیعت‌ ایران‌، ص‌ 76.
  14. جان بنسون، 1382اخلاق محیط زیست، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول .


 



1- کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی- دانشگاه پیام نور تهران مرکز*(مسئول مکاتبات).

2- دانشیار گروه آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور.

3-  استاد گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور.

  1.  

    1. فردانش، هاشم، 1386، مبانی نظری تکنولوژی آموزشی، تهران:  انتشارات سمت، ص 138، 184، 187.
    2. دادگران‌، سید محمد،1380، مبانی‌ ارتباطات‌ جمعی‌، انتشارات‌ قدس‌ رضوی‌، تهران، ص‌ 51.
    3. باباپور، خسرو، 1386«ویژگی هایی‌ رسانه‌های‌ ارتباط‌ جمعی‌»، وبلاگ‌ شخصی‌.
    4. احدیان، محمد، 1378، مقدمات تکنولوژی آموزشی، تهران، انتشارات بشری، ص 25.
    5. علی ابادی، خدیجه، 1387، مقدمات تکنولوژی آموزشی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، ص 78.
    6. فرانک‌ هارتمن‌، ‌1387، «فلسفه‌ رسانه‌ چیست‌؟» ترجمه‌ محمد اخگری‌، سایت‌ جامعه‌های ‌اجتماعی.
    7. سایت‌ شرکت‌ بازیافت‌ مواد و تولید کود آلی‌ کرمانشاه‌، خرداد ماه‌، 1388«تعریف‌ محیط‌ زیست‌.
    8. صالحی‌، سعید،1386، مقاله‌ راهکارهای‌ نوین‌ برای‌ حفظ‌ محیط‌ زیست‌ در سموم‌ صنعتی‌، ماهنامه‌ علمی‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌ نفت‌ پارس‌، ص‌ 12.
    9. پالمر، علی‌ جول‌مر،1388، آموزش‌ محیط‌ زیست‌ در قرن‌ بیست‌ و یکم‌ ترجمه ‌محمد خورشید دوست‌، انتشارات‌ سمت‌،  ص‌ 158.
    10. ادواردز، برایان، 1387، معماری سبز، ترجمه دکتر محمد رضا مثنوی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
    11. لستر براون، 1387، آینده و محیط زیست، ترجمه دکتر حمید طراوتی، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
    12. معماریان‌، حسین‌ و همکاران‌، 1385، مجموعه‌ مقالات‌ ششمین‌ همایش‌ ایمنی‌، بهداشت‌ و محیط‌ زیست‌ در معادن‌»طراحی‌ دوره‌های‌ آموزشی‌ محیط‌ زیست‌ معدنی‌».
    13. ثابت‌ جو محمدرضا،1384، آموزش‌ محیط‌ زیست‌ از طریق‌ پیام‌های‌ آموزشی‌، تهران‌، انتشارات‌ انجمن‌ طبیعت‌ ایران‌، ص‌ 76.
    14. جان بنسون، 1382اخلاق محیط زیست، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول .