نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی- دانشگاه پیام نور تهران مرکز*(مسئول مکاتبات).
2 دانشیار گروه آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور.
3 استاد گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور.
چکیده
کلیدواژه‌ها
علوم و تکنولوژی محیط زیست ، دوره هفدهم، شماره دو، تابستان 94
مطالعه نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در آموزش مسایل محیطزیستی از دیدگاه معلمان مدارس راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب
طیبه شهبازی [1] *
سید محمد شبیری [2]
بهمن زندی[3]
|
تاریخ دریافت:2/9/89 |
تاریخ پذیرش:12/12/89 |
چکیده
زمینه و هدف :حفاظت از محیطزیست از مولفه‌های مهم عدالت، توسعه پایدار و شکوفایی جوامع در جهان کنـونی محسـوب می‌شود این حق و دسترسی به آن برای همه آحاد جامعه، در تعریف عدالت نیز نهفته است. زیرا تخریب آلودگـی محیطزیست لطمات جبران ناپذیری را به مردم بخصوص به طبقه فقیر وارد می‌سازد. بحران محیطزیست ابعادی جهانی دارد. گام اول ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از محیطزیست نیازمند آموزش محیطزیست در همه سطوح بویژه به کودکان و نوجوانان بعنوان سفیران محیطزیستی در جامـــــعه می‌باشد پژوهش حاضر تحت عنـوان «بررسی نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در آموزش محیــــطزیستی از دیدگاه دبیران مقطع راهـــنمایــــی شهرستان سرپل ذهاب» در راستای ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از محیـــطزیست در کشور انــجام گرفـته است.
مواد و روشها : جامعه آماری تحقیق، دبیران مقطع راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب (تعداد 201 نفر) می‌باشد که بااستفـاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، تعداد 100 نفر انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقــق ساخته بـــود کـــه بــــا استفاده از آزمون آلفای کرانباخ تعیین اعتبار گردید. سپس پرسشنامه بین افراد نمونه توزیـــع و نظــرات آنــــــان جمع‌آوری گردید. سپس سؤالات پرسشنامه و چهار متغیر تحقیق (تأثیر رسانه‌ها بر شناخت محیـط زیست، آگــاه سازی وقایع محیط زیستی توسط رسانه‌ها، تأثیر رسانه‌ها بر نگرش و آگاهی دانـش آموزان نسبت به مسایل محیطزیست و تأثیر رسانه‌ها بر عملکرد و رفتار دانش آمـوزان نسبت به محیطزیست) با استفاده از آمار توصـــیفی (فراوانی مطلق، نسبی و تجمعی) و آزمون ناپارامتری دو جمله‌ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها و نتایج: یافته‌های پژوهش حاکی از آن بود که پاسخگویان به همه سؤالات پرسشنامه در خصوص تأثیر رسانه‌ها ارتبـاط جمعی به آموزش مسایل محیطزیستی با بیش از 60 درصد (به استثناء سوال 8 پرسشنامه) (تشویق دانـش آموزان نمونه محافظ محیطزیست در گسترش رفتار حفظ محیطزیست از طریــــق رسانه‌هـا) مورد تأیید قرار گرفت در خصوص متغیرهای تحقیق، به جز متغیر شناخت محیطزیـست و متغیر نگرش مثبت که در سطح معنی‌داری 5%فرض صفر رد نشد و تأثیر آموزش رسانه‌ای بر شناخت و نگرش دانش آموزان 70%و یا کمتر از 70% است. متغیر دیگر (تأثیر آموزش رسانه‌ای بر آگاه ســـازی وقایــــع محیطزیستی، و تأثیر آموزش رسانه‌ای بر عملکرد و رفتار دانش‌آمــوزان به حفظ محیط زیست ) فرض صفر در سطح معنی داری 5%رد شد و نشان داد که تأثیر آموزش رسانه‌ای بر این موارد با بیش از 70%مؤثر و تأثیــر گذار است.
واژه های کلیدی: محیطزیست، رسانه، رسانه ارتباط جمعی، آموزش.
مقدمه
رسانه همان وسیلهای است که کالا را از محل تولید یا توضیع به دست مصرف کننده می رساند. رسانه، وسیله انتقال و ارایه کالا به مصرف کننده با آموزش به فراگیر است. پس رسانه آموزش وسیله یا عامل است که آموزش از طریق آن به فراگیر ارایه می‌شود. در کلاس درس عامل اصلی آموزش معلم است در رسانه آموزش همان معلم است و یا اگر فراگیر تمام مطالب را از تلویزیون دریافت کند، در این صورت رسانه آموزشی تلویزیون است. از زمانی که آموزش شروع شده است رسانه ها نیز وجود داشته است و یکی از اولین رسانه‌ها معلم بوده است. در حال حاضر رسانه‌های آموزشی جزئی تفکیک ناپذیر از فرایند آموزش یا یادگیری هستند رسانه‌های آموزشی دیگر وسایل و موادی در حمایت از آموزش نیستند، بلکه رسانه ها خود نیز داده‌های آموزشی می‌باشند.
اصطلاحاً وسایل آموزشی یا وسایل کمک آموزشی اغلب اشتباها مترادف رسانه‌های آموزشی به کار برده میشوند. این وسایل کلیه ادوات و اشیایی است که در کنار رسانه‌های آموزشی برای تفهیم بهتر یا بیشتر موضوع برای فراگیران به کار میروند به‌عنوان مثال استفاده از نقشه برای تفهیم بهتر جغرافیا توسط معلم در کلاس درس. در این مثال رسانه آموزشی، معلم و وسیله کمک آموزشی، نقشه است. پس رسانه آموزشی به عوامل، وسایل یا ابزاری گفته می شود که کل محتوای آموزش را به فراگیران منتقل می کند و حال که وسایل کمک آموزشی شامل اشیا، وسایل و ابزاری است که تنها در بخش آموزش از آن ها استفاده می‌شود(1).
اطمینان داشته باشید که تجارب، تمایلات، توانمندی و شیوه یادگیری فراگیران ممکن است روی نتایج به کار گیری رسانه تاثیر داشته باشد. از آنجا که رسانه‌ها بودنشان یعنی انتقال محتوای آموزشی از فرستنده به گیرنده، با هم تفاوتی ندارند. باید سادهترین و ارزانترین آنها را برای هر آموزش انتخاب کرد. گاهی خصوصیات فراگیران، نوع خاصی از رسانه را طلب می‌کند و به همین دلیل میبایست در انتخاب رسانه به گرایش فراگیران به رسانه مورد نظرشان و برداشت آنها از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه توجه داشت.
رسانه و کانال ارتباطی: در طول طراحی پیام آموزشی، تعیین کانالهای ارتباطی و رسانه‌ها که بیشترین اثربخشی را در گروه هدف دارند، ضروری است. کانالهای ارتباطی روشهایی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده میشوند مثل روش های ارتباط بین فردی (مشاوره)
رسانه های ارتباطی:
رسانه‌های ارتباطی مواد آموزشی هستند که برای رسیدن به گروه هدف استفاده می‌شود مثل بروشور و غیره .. گاهی اوقات رسانه و کانال ارتباطی یکی هستند مثل رادیوی محلی
تعریف رسانه‌های ارتباط جمعی :
رسانه‌های ارتباط جمعی به کلیه رسانههایی گویند که از طریق وسایل فنی یا الکترونیکی با مخاطبان ارتبـاط برقــرار می‌کند. مثل کلیه ستون چاپی، کتاب، روزنامه، مجله، پوستر، کتابچه، پوسترهای دیواری، رادیو، تلویزیون، فیلم، اسلاید، نوار پخش صوت و نوارهای ویدیویی(2).
ویژگی رسانه ارتباط جمعی نوین به طور خلاصه را به شرح ذیل میتوان نام برد:
1- سرعت انتشار 2- نظم انتشار 3-گستردگی حوزه انتشار 4- تداوم انتشار 5- فراگیری و پوشش مخاطبان 6- دستیابی به قضاوت و داوری مخاطبان انبوه 7- آسانی دسترسی و هزینه اندک این عوامل سبب میشوند که استفاده از رسانه‌ها به وسیله روابط عمومی برای اطلاعرسانی و برقراری ارتباط با افکار عمومی و دریافت بازخورد و اطلاع از داوری های افکار عمومی در قبال عملکرد سازمان به عنوان یکی از مفیدترین، با صرفهترین، سریع ترین، گسترده ترین و مستند ترین شیوه های برقراری ارتباط متقابل میان سازمان و مردم شناخته شود(3).
فلسفه رسانه چیست؟
رسانه پیام است. مارشال مک لوهان حدود نیم‌قرن پیش شناختی را از عصری تازه دراین عبارت به طور خلاصه می‌گنجاند. این عصر تازه با پیدایش الکتریسته آغاز شد که‌انسان توانست به مدد آن اطلاعات را ذخیره و انبار نماید و این امکان زیربنای عصررسانه‌ها را پیافکند.
مک لوهان براین عقیده بود که دو هزار سال درخشش فلسفه و برتری آن بر فن به پایان‌رسیده است. پیامدهای فیزیکی و اجتماعی رسانه‌های دیداری و شنیداری جدید و همچنین آغاز عصر اتوماسیون و اطلاعات، موضوع این طبقه جدید علمی یعنی نظریه‌رسانه‌ها هستند (4).
فن و رسانه به گونه‌ای متغیر بر فرهنگ و جامعه و بدین وسیله بر نوع و شیوه مخصوص ما از ادراک جهانی تأثیر می‌گذارند. پیش از رسانه‌های جدید امروزی‌صنعت چاپ تغییر انقلابی را موجب گشته بودند البته نه فقط در سطح مهار فنی بلکه همچنین در ابعاد شناختی، نه تنها آنچه که ما از دنیا تجربه می‌کنیم و می‌دانیم به‌رسانه‌ها وابسته است بلکه حتی اینکه چگونه ما درباره دنیا فکر می‌کنیم نیز به آنها بستگی دارد.
فلسفه رسانه بازتاب دهنده گذرگاهها و میان برهایی است که به صورت تاریخی و پیش‌از هم با به کار گرفتن خط پیشرفت چاپ، دورنمای محوری و در تنهایت رسانه‌های‌دیداری و شنیداری و رایانه‌های دیجیتال را در ارتباط با هم قرار می‌دهد. تغییراتی که‌در نحوه ذخیره ساختن و تبادل اطلاعات پدیدار گشته به تمام هستی انسانی مربوط‌می‌شود و در ارتباط با ادراک زمان و مکان و ارتباطات بین انسانی قرار دارد( 5).
رسانه‌های همگانی
«رسانه‌های همگانی عبارتند از تمام ابزارهای غیرشخصی ارتباط که بدان وسیله پیام‌های بصری و یا سمعی مستقیماً به مخاطبان انتقال می‌یابند. تلویزیون، رادیو، سینما، روزنامه‌ها، مجلات، کتابها و تابلوهای آگهی همه در زمره رسانه‌های همگانی‌هستند»(6).
محیطزیست از نظر مفهومی عبارت است از هر آنچه که فرایند زیستن را احاطه می‌کند و با ان درکنش متقابل‌قرار دارد. تاکنون مفهوم محیط از دیدگاههای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه گیاه‌شناسی، محیط عبارت است از مجموعه فیزیکی‌و شیمیایی و بیولوژیک که بر گیاهان یا جامعه گیاهی در محل رویزش مؤثر واقع‌می‌شود از دیدگاه اکولوژیک مجموعه عوامل بیرونی که زندگی موجود زنده و یا اجتماع‌زیستی را در زیستگاه مربوطه تحت تأثیر قرارمی‌دهد محیط موجود یا اجتماع زیستی‌می‌نامند( 7).
اکوسیستم در واقع واحد اساسی بررسی ارتباط‌های متقابل بین موجودات زنده و محیط زیست است. اکوسیستم ممکن است شامل اجتماع کوچک باشد مانند اکوسیستم یک برکه یا یک دریاچه یا جنگل در نتیجه کره زمین.
هر اکو سیستم چهار اصلی دارد:
1- مواد بیجان
2- تولیدکنندگان
3- مصرف‌کنندگان
4- تجزیه‌کنندگان
در طبیعت سالم سه دسته از موجودات گردانندگان چرخه طبیعی هستند آنها عبارتنداز:
اول - تولیدکنندگان یعنی گیاهان کلروفیل‌دار
دوم - مصرف‌کنندگان که از گیاهان مصرف می‌کنند.
سوم - تجزیه‌کنندگان که مواد آن حاصل از اجساد بقای جانوران و گیاهان پسماندهادر اثر فعالیت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بوجود می‌آید را تجزیه می‌کنند.
چهارم - تا زمانی که گردش طبیعی صورت گیرد در طبیعت، نقصان و وقفه انجام نمی‌پذیرد(8).
نقشهای کلی رسانه‌ها بر محیطزیست:
1- نقش محلی: اسناد معنای خانه به محیط زیست و ایجاد تعالی خاطر نسبت به آن
2- نقش ملی: ایجاد معنا و حس مشترک نه تنها نسبت به نهادهای طبیعی بلکه نسبت به‌زیست بوم‌های متنوع و فرهنگ آنها (طبیعت بدون مردم مثل بهشت عاری از نیکان‌است). این مهم ترین کاستی و نقصان در برخی کارهای رسانه‌ای درباره محیطزیست است.
3- نقش جهانی
اصلاح تصویر ایران (یک زمین، تنها یک ایران دارد با این همه نوع) روزنامه نگاری مردم نگارانه ما را به بطن خرد فرهنگ بومی می‌برد و معنای محیطزیست و پدیده‌های محیط زیستی را نه از منظر یک توریست بلکه از منظر ساکنان‌زیست بوم‌های مختلف برملا می‌سازد. این یعنی به دست دادن فهم رایج و حاکم درمنطقه‌ای که در طول سالیانی پاسدار محیط زیست خود بوده است (9) .
آلودگی های محیط زیست
دنیای صنعتی و نیازهای آن به استفاده هرچه بیشتر انسان از سوختهای فسیلی شده‌است. در این میان نفت و گاز به عنوان سوختهای اصلی نقش بزرگی در آلودگیهای محیطزیستی دارا می‌باشد.
آلودگی هوا ناشی از سوخت فرآورده‌های نفت و گاز در خودروها، نیروگاهها وکارخانجات از یک سو و آلودگیهای آن در اثر نشست نفت از نفتکشها و حتی در حین‌عملیات حفاری و استخراج لزوم توجه خاص به این بخش را فراهم می‌آورد. توجه به این موضوع و رعایت اصول محیطزیستی کمک شایان توجهی در حفظ سلامتی افرادو سالم نگهداری محیط زیست در زندگی خواهد داشت(10).
یکی از چالشهای پیش روی انسانها چگونگی روبرو شدن با بحران محیطزیستی است که بسیاری معتقدند بر اثر ماده گرایی بی حد و مرز و صنعتی شدن لجام گسیخته در جوامع امروزی پدید آمده است. انفجار جمعیت، نابودی منابع، مصرف بیش از اندازه، گسترش فقر، آلودگی شدید و صنعتی شدن چالشهای بزرگی را پیش روی صاحب نظران محیطزیست می گذارد.آنچه نیاز آن بیش از پیش احساس می شود اصلاح رابطه انسان با زمین است، یک راهکار برای تجدید توازن طبیعت و انسان(11).
حفاظت از محیطزیست از مؤلفه‌های مهم عدالت، توسعه پایدار و شکوفایی جوامع درجهان کنون محسوب می‌شود، بنیادی که کشور ما نیز نیازمند توجه شایسته به آن است. در واقع بهره‌مندی از محیطزیست سالم در کنار آزادی و برابری از حقوق اولیه بشر به شمار می‌آید. این حق و دسترسی به آن برای همه آحاد جامعه، در تعریف عدالت نیز نهفته است زیرا تخریب و آلودگی محیطزیست لطمات جبران ناپذیری را به‌مردم و به خصوص به طبقه فقیر وارد می‌سازد. بنابراین در نگاهی جامع به بحث عدالت نمی‌توان بحث محیطزیست را نادیده گرفت(12).
بنابراین لازم است برای تقویت ساختار حفاظت از محیطزیست مانند بسیاری از بخشهای دیگر دولت، بخش عمده‌ای از آن به موضوع محیطزیست و توسعه‌پایدار اختصاص‌یابد و برای تقویت این ساختار و توانمندسازی نیروی انسانی متخصص و ابزارهای‌تشویقی و نظارتی مربوطه، برنامه‌های راهبردی ارایه شود.که یکی از این راهبردها حمایت از برنامه‌های ملی ارتقای فرهنگ و آگاهی محیطزیستی به عنوان زیربنای‌توسعه پایدار از طریق تصویب و اجرای طرح‌های ملی آموزش‌های محیطزیستی است(13).
اهمیت آموزش محیطزیست به کودکان در سطح جهانی
در دورانی زندگی می‌کنیم که محیطزیست موقعیتی بحرانی دارد. بحران محیطزیست ابعادی جهانی دارد و انسان تنها به منفعت های مقطعی و کوتاه مدت خود نگریسته است و این ارتباط با محیط زیست را تنها در بهره برداری هرچه بیشتر از منابع طبیعی، آن هم تحت عنوان پیشرفت و توسعه تعریف نموده و در نتیجه این ارتباط نامتناسب، محیط زیست را در خطر نابودی و تهدیدها قرار داده است. فهرست این تهدیدها از محیطزیست در سطح جهانی‌و ملی، تنوع زیستی و انواع آلودگی ها در تنوع است. درباره حفظ محیط زیست، ارتقای فرهنگ عمومی جامعه به ویژه آموزش به کودکان نقش مهمی را ایفا می کند، به راستی اگر در جامعه فرهنگ عمومی حفظ محیط زیست در سطح بالایی باشد بسیاری از مشکلات محیط زیستی بدون نیاز به اهرمهای بازدارنده دولتی باکمک مردم برطرف خواهد شد و حتی میتوان انتظار داشت مردم نسبت به بعضی فعالیتهای دولتی که ممکن است آسیبی به محیط زیست برساند، عکس العمل نشان دهند. که رسانه های ارتباط جمعی در این زمینه می‌توانند نقش مهمی داشته باشد (14).
سئوالات پژوهش :
1- آیا رسانه‌ها جهت شناخت محیط زیست و آموزش مسایل مربوط به آن مؤثرهستند؟
2- رسانه‌ها چه اندازه دانش‌آموزان را از وقایع محیطزیستی آگاه می‌سازند؟
3- رسانه چه اندازه برنگرش و آگاهی دانش‌آموزان نسبت به مسایل محیطزیستی موثر است؟
4- رســانه تا چــه انــدازه بر عملکرد و رفتار دانش آمـوزان نسبت به حفـظ مسایــل محیط زیستی مؤثر
هدف کلی تحقیق :
ارتقای سطح فرهنگ و اطلاعات پایه محیط زیست در دانش آموزان مقطع راهنمایی
اهداف فرعی تحقیق:
روش پژوهش:
این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی - تحلیلی می‌باشد. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه محقق ساخته که دارای 20 سئوال بسته پاسخ براساس‌مقیاس پنچ‌گزینه‌ای لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف) و دو سوال باز پاسخ می‌باشد، جمع‌آوری گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
جامعه پژوهش در این بررسی، تمام دبیران مقطع راهنمایی شهرستان سرپل ذهاب می‌باشد که تعداد 201 نفر می‌باشند.
با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، و از طریق فرمول برآورد حجم نمونه تعداد 100 نفر را به عنوان نمونه جامعه، آماری انتخاب شد.
روایی و اعتبار پرسشنامه بعد از طراحی و تدوین به صورت زیر تعیین شده است:
الف) برای اعتبار آن پرسشنامه توسط تعدادی از کارشناسان و صاحب نظران رشته علوم تربیتی مورد مطالعه قرار گرفت و مشکلات آن بعد از بازخورد، برطرف گردید.
ب) برای اعتبار پرسشنامه، سئوالات پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ‌مورد ارزیابی قرار گرفت و اعتبار آن با 85% مورد تأیید قرار گرفت.
برای تجزیه و تحلیل داده‌های این پژوهش، از برنامه نرم‌افزاری SPSS استفاده شده‌است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمونهای توصیفی(فراوانی نسبی، فراوانی مطلق، فراوانی تجمعی) و آزمون ناپارامتری دو جمله ای استفاده گردیده است.
بحث و نتیجه گیری
در این قسمت به تحلیل یافته‌ها پرداخته و پس از نتیجه‌گیری، پژوهش پیشنهاداتی را بر مبنای یافته‌های ارایه می شود تا امکان به‌کارگیری یافته‌ها را در عمل فراهم سازد و سپس پیشنهاداتی را برای پژوهش های بعدی مطرح می‌سازد. در این پژوهش چهار متغیر تأثیر آموزش رسانه‌ای بر شناخت محیطزیست، تأثیرآموزش رسانه‌ای بر آگاه سازی وقایع محیطزیستی، تأثیر آموزش رسانه‌ای برنگرش و آگاهی مثبت دانش‌آموزان نسبت به حفظ محیط زیست و جلوگیری از بروز مسایل محیطزیستی و تأثیر و آموزش رسانه‌ای برعملکرد و رفتار دانش‌آموز نسبت به حفظ محیط زیست مورد آزمون قرارگرفتند. نتیجه آزمون این چهار متغیر که به طور کلی پاسخگوی همه سوالات تحقیق می‌باشند نشان داد که:
1- آموزش رسانه‌ای بر شناخت دانش‌آموزان از محیط زیست و مسایل مربوط به آن بسیار مؤثر است و پاسخگویان تأثیر رسانه‌ها را بر شناخت محیطزیست و حفظ آن از سوی دانش‌آموزان مهم و تأثیرگذار تلقی نموده‌اند.
جدول 1- مربوط به شناخت محیط زیست
|
فراوانی نسبی تجمعی |
فراونی نسبی |
فراوانی مطلق |
گزینه* |
|
2 |
2 |
2 |
2 |
|
24 |
22 |
22 |
3 |
|
75 |
51 |
51 |
4 |
|
100 |
25 |
25 |
5 |
|
|
100 |
100 |
جمع |
*منظوراز گزینه های 1،2، 3، 4، 5 به ترتیب خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط، زیاد و خیلی زیاد می باشد.
2- آموزش رسانه‌های ارتباط جمعی بر آگاه سازی دانش‌آموزان در خصوص وقایع محیط زیستی (مانند سیل، زلزله و...) مؤثر است و نقشی تعیین‌کننده دارد و دانش‌آموزان با داشتن دانش و آگاهی از بروز حوادث غیرمترقبه می‌توانند درجلوگیری و آسیب‌رسانی این حوادث بر محیط زیست مؤثر باشند و مواردی که می‌توانند جنبه پیشگیری داشته باشد را رعایت نمایند. و پاسخگویان آگاه‌سازی وقایع محیط زیستی به دانش‌آموزان را از طریق رسانه‌های همگانی در حفظ محیط زیست از سوی‌آنان مؤثر قلمداد کرده‌اند.
جدول 2- مربوط به آگاه سازی وقایع زیست محیطی
|
فراوانی نسبی تجمعی |
فراونی نسبی |
فراوانی مطلق |
گزینه |
|
5 |
5 |
5 |
2 |
|
21 |
16 |
16 |
3 |
|
78 |
57 |
57 |
4 |
|
100 |
22 |
22 |
5 |
|
|
100 |
100 |
جمع |
3- در این پژوهش مشخص گردید که آموزش محیط زیست از طریق رسانه‌های ارتباط‌جمعی مانند رادیو، تلویزیون و ... می‌تواند در دانش‌آموزان نسبت به حفظ محیط زیست‌که میراث گذشتگان و ذخیره آیندگان است نگرش مثبت ایجاد نماید و آنان را هوشیارنماید که در حفظ محیط زیست کوشا باشند و فرهنگ حفظ محیط زیست را نیز به‌دانش‌آموزان دیگر و جامعه انتقال دهند. و پاسخگویان تأثیر رسانه‌های همگانی را بر ایجاد نگرش مثبت در دانش‌آموزان نسبت به مسایل محیطزیستی و حفظ محیطزیست مهم و با اهمیت دانسته‌اند.
جدول 3- مربوط به نگرش دانش‌آموزان نسبت به مسایل محیط زیستی
|
فراوانی نسبی تجمعی |
فراونی نسبی |
فراوانی مطلق |
گزینه |
|
5 |
5 |
5 |
2 |
|
23 |
18 |
18 |
3 |
|
81 |
58 |
58 |
4 |
|
100 |
19 |
19 |
5 |
|
- |
100 |
100 |
جمع |
4- یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد که آموزش محیط زیست از طریق رسانه‌های‌همگانی به دانش‌آموزان بر عملکرد و رفتار آنان تأثیر مثبت دارد و دانش‌آموزان به‌عنوان سفیران محیطزیستی می‌توانند در جامعه نقش‌آفرینی نمایند و در گسترش و ارتقای فرهنگ محیط زیستی و کنترل و پیشگیری از بروز مسایل محیط زیستی بسیار مؤثر و تأثیرگذار باشند و پاسخگویان معتقدند که آموزش رسانه‌ای تأثیر بسیــار مهمی بر عملکرد و رفتار دانش‌آموزان نسبت به حفظ محیطزیست دارد.
جدول 4- مربوط به تأثیر رسانه‌ها برعملکرد و رفتاردانش‌آموزان نسبت به مسایل محیط زیستی
|
فراوانی نسبی تجمعی |
فراونی نسبی |
فراوانی مطلق |
گزینه |
|
2 |
2 |
2 |
2 |
|
17 |
15 |
15 |
3 |
|
75 |
58 |
58 |
4 |
|
100 |
25 |
25 |
5 |
|
- |
100 |
100 |
جمع |
با توجه به اهداف و ماهیت سئوالات تحقیق و سئوالات پرسشنامه در این پژوهش از آزمون توزیع دو جمله‌ای استفاده شده است که در جدول آمده است.
جدول 5-آزمون توزیع دوجمله‌ای در متغیرهای پژوهش
|
سطح معناداری |
نقطه سنجش |
سطح مشاهده شده |
تعداد |
طبقه |
متغیر |
|
114%
|
70%
|
8 2 1 |
76 24 100 |
1 0
|
گروه 1 گروه 2 شناخت جمع |
|
029% |
70% |
8 2 1 |
79 21 100 |
1 0 |
گروه 1 گروه 2 آگاهی جمع |
|
076% |
70% |
8 2 1 |
77 23 100 |
1 0 |
گروه 1 گروه 2 نگرش جمع |
|
002% |
70% |
8 2 1 |
83 17 100 |
1 0 |
گروه 1 گروه 2 عملکرد |
فــرض H صفر : تاثیر آمــوزش رسانـهای بــر شنــاخت محیط زیست 70% و یا کمتر از 70% است.
فرض H یک : تاثیر آموزش رسانه ای بر شناخت محیط زیست بیشتر از 70% است.
با توجه به سطح معنی داری 114% دلیلی برای رد فرض صفر با اطمینان 95% وجود ندارد (در نظر گرفتن خطای 5%) بنابراین میتوان گفت کمتر از 70% جامعه مورد بررسی تاثیر آموزش رسانه ای را بر شناخت محیطزیست موثر میدانند. البته بررسی ها نشان میدهند چنانچه نقطه آزمون از 70% به 65% تغییر یابد فرض اچ صفر رد شده و بنابر این با در نظر گرقتن 5% خطا بیش از 65% از جامعه مورد بررسی آموزش رسانه‌ای را بر شناخت محیطزیست موثر میدانند.
فرضH صفر : تاثیر آموزش رسانه‌ای بر آگاه‌سازی وقایع محیطزیستی 70% و یا کمتر از 70% است
فرض H یک : تاثیر آموزش رسانه‌ای بر آگاه‌سازی وقایع محیطزیستی بیشتر از 70% است.
با توجه به سطح معنی‌داری 29% که در جدول مشخص شده و بر اساس محاسبات به دست آمده، فرض صفر با درنظر گرفتن 5% خطا رد می شود و با اطمینان 95% میتوان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه‌ای بر آگاه‌سازی وقایع محیطزیستی موثر است.فرض H صفر : تاثیر آموزش رسانه‌ای بر ایجاد نگرش مثبت در دانش‌آموزان به حفظ محیطزیست 70% و یا کمتر از 70% است.
فرض H یک : تاثیر آموزش رسانه‌ای بر ایجاد نگرش مثبت در دانش آموزان به حفظ محیطزیست بیشتر از 70% است
با توجه به سطح معنی‌داری 76%، دلیلی بر رد فرض صفر با در نظر گرفتن خطای 5% وجود ندارد لیکن فرض صفر با در نظر گرفتن خطای10% رد می‌شود و با اطمینان 90% می توان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه‌ای بر ایجاد نگرش مثبت در دانش آموزان به حفظ محیطزیست موثر است.
فرض H صفر : تاثیر آموزش رسانه‌ای بر عملکرد و رفتار دانش‌آموزان نسبت به حفظ محیطزیست 70% و یا کمتر از 70% استفرض H یک : تاثیر آموزش رسانه ای بر عملکرد و رفتار آموزش دانش آموزان به حفظ محیط زیست بیشتر از 70% است با توجه به سطح معنی داری 002%، با درنظر گرفتن خطای 5% فرض صفر رد می شود و با اطمینان 95% می توان گفت که بیش از 70% آموزش رسانه ای بر عملکرد و رفتار دانش آموزان نسبت به حفظ محیط زیست موثر است.
پیشنهادات اجرایی و عملی :
- با توجه به نتایج این پژوهش پیشنهاد می‌گردد کتابچه«آموزش محیط زیست و مسایل آن» از سوی مسئولان امر آموزش و پرورش و تدوین گردد و از طریق‌برنامه‌های زنده تلویزیون، مباحث مهم آن مطرح گردد و مورد و تحلیل قرار گیرد به‌طوری که منجر به ارتقای فرهنگ عمومی محیط زیست به ویژه در کودکان و دانش‌آموزان‌گردد.
- در برنامه آموزشی دوره ابتدایی و راهنمایی درسی به نام درس «آموزش محیطزیست» در نظر گرفته شود و سرفصل محتوایی آن نیز در مباحث مفاهیم پایه و بنیادی‌محیط زیست، اصول و روش های حفظ محیط زیست و چگونگی مبارزه با مسایل مختلف محیطزیستی گنجانده شود.
- کودکان و دانش‌آموزان که در حفظ محیطزیست و پیشگیری از بروز مسایل آن‌نقش مهمی دارند و می‌توانند به عنوان الگو مطرح شوند، از آنان در برنامه‌های رادیو و تلویزیون دعوت گردد و الگوی رفتاری و عملی آنان مطرح شود و موردتشویق و تقدیرقرار گیرند.
- زمینه‌هایی برای تدوین مقالات، پیشنهادات، تألیف و ابتکار عملی دانش‌آموزان ودانشجویان در جامعه فراهم گردد و تسهیلاتی به عنوان مشوِق کار انگیزشی برای آنان‌در نظر گرفته شود.
- تدابیری اندیشیده شود تا دانش‌آموزان به عنوان سفیران محیط زیستی در جامعه‌مطرح گردند و برنامه‌های عملیاتی برای پیاده سازی طرح سلامت محیطزیستی توسط آنان از سوی مسئولان آموزش و پرورش، محیط زیست و سازمان پرورش‌فکری کودکان و نوجوانان در نظر گرفته شود.
- در جهت ارتقای فرهنگ عمومی حفاظت از محیط زیست در جامعه، هر سال جایزه‌ای به عنوان»جایزه ارتقای حفظ محیط زیست» از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست در نظر گرفته شود و ساز و کارهای اجرایی آن تهیه و تدوین گردد.
پیشنهادات برای اجرای پژوهش‌های :
- بررسی نقش رسانه‌های همگانی بر آموزش مسایل محیط زیستی از دیدگاه‌دانشجویان و اساتید دانشگاهی .
- بررسی تأثیر آموزش‌های غیر رسانه‌ای بر جلوگیری از مسایل محیط زیستی
- بررسی نقش رسانه‌های ارتباط جمعی بر آموزش مسایل محیطزیستی از دیدگاه مدیران و کارکنان سازمان های دولتی و غیردولتی
IN today s world the environment preservation is considered as one of the major
components of justice and stable development .the very concept and definition of justice connotes this
right and access to it so far as the destruction and pollution of the environment inflicts irreparable
damage on people not least the poor. The environment crisis has global dimensions .Enhancing the
public culture of the environment preservation calls upon educating people of all walks of life,
particularly adolescents as the societys bio-environmental harbingers. this research has been
undertaken in the interest of upgrading the public awareness of the environment preservation under the
title of "the effect of mass media on bio-environmental education from the standpoint of secondary
school teachers in the city of sar-pole zahab".the statistical society of the research comprised the
secondary school teachers of the city of sar pole zahab (201 members) out of wich 100 were selected.
Material and method: the means of the research was the researcher-made questionnaire assessed by
way of the simple random sampling. The questionnaire was then handed out among the sample
members and their responses were collected. following this the questions of the questionnaire as well
as the four variables of the research( The effect of the media on realizing the environment, spreading
the bio-environmental events on the part of the media, the hnfiuence of the media on the awareness
and attitude of students with regard to environment, the hnfluence of the media on the behavior and
activities of students as regards the environment were analyzed by means of descriptive statistics
(absolute, relative and accumulative frequencies) and non-parametric binomial test.
Result: the findings hmplied that answering all the questions on the effect of the mass media on
extending the public awareness of the bio-environmental concerns(the eighth question of the
questionnaire concerning the encouraging and rewarding the exemplary environment preserving
students)was approved with over% 60 with respect to the variables of the research, except the
variables understanding the environment and positive attitude at the significance level of 5%,the zeroh
hypothesis was not rejected and the effect of the media education on the awareness and attitude of
students was approved at 70% or less. Considering the other variables (The effect of media education
1- MSc in Curriculum, Payam Nour University, Tehran.
2- Assistant Professor, Payam Nour University, Tehran.
J.Env.Sci,Tech
J.Env. Sci. Tech., Vol 17, No.2, Summer 2015
193
on spreading the bio-environmental events, the effect of media education on the behavior and
activities of students concerning the environmental preservation), the zeroth hypothesis was rejected at
the significance of 5%showing that the effect of media education on these cases is effective with more
than 70%.
- بررسی تأثیر آموزش رسانه‌های همگانی بر آموزش مسایل محیطزیستی ازدیدگاه مدیران ستادی و مدیران مدارس آموزش و پرورش
منابع
1- کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی- دانشگاه پیام نور تهران مرکز*(مسئول مکاتبات).
2- دانشیار گروه آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور.
3- استاد گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور.
)