بررسی مدیریت زیست‌محیطی حمل و نقل زباله‌های شهری شهرستان یزد با استفاده از نرم‌افزار WAGS

علوم و تکنولوژی محیط زیست ، دورههفدهم، شماره چهار، زمستان 94

بررسی مدیریت زیست­محیطی حمل و نقل زباله­های شهری شهرستان یزد

با استفاده از نرم­افزار WAGS

نعیمه حکمت نیا[1]

Ne_hekmatnia@yahoo.com

عبدالرضا کرباسی[2]

سیداحسان هاتف[3]

سیدایمان هاتف[4]

چکیده

زمینه و هدف: تاکنون عمده بودجه مدیریت پسماندهای جامد صرف هزینه های جمع آوری و حمل و نقل این گونه پسماندها و باعث صرف هزینه­های اضافی و اتلاف وقت فراوان می­شده است. به منظور اصلاح سیستم جمع­آوری و دفع و دفن مواد زاید جامد، سیاست­های کلان شهرداری  در راستای  بهینه­سازی سیستم مدیریت مواد زاید بنا شد.

روش بررسی: در ابتدا شهرستان یزد به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب گردید. در راستای نیل به هدف تعریف شده، با استفاده از نرم افزارWAGS   کلیه بودجه مورد نیاز شهرستان یزد در طی 15 سال آتی اعم از سرمایه مورد نیاز برای تامین ماشین آلات، سرمایه مورد نیاز برای تعمیر و نگه داری ماشین آلات، سرمایه مورد نیاز برای تامین هزینه های کارکنان و... محاسبه گردید.

 یافته­ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که بیشترین هزینه های جمع آوری زباله به بخش کارکنان تعلق دارد و به طور کلی  هزینه های کارکنان 95/50 %، سرمایه تامین ماشین آلات 62/39%، هزینه تعمیرات 93/4%، هزینه تامین سوخت 65/2%  و هزینه بخش سایر 82/1% از کل هزینه جمع­آوری مواد زاید جامد را تشکیل می­دهد.

بحث و نتیجه­گیری: هم چنین نتایج تحقیق نشان می دهد که کل هزینه­های جمع آوری در طی 15سال معادل 176700 میلیون ریال بوده که تا سال 1400 نیاز  به 151497 میلیون ریال سرمایه­گذاری اضافی می باشد. در حال حاضر هزینه جمع آوری و حمل به محل دفن به ازاء یک کیلوگرم زباله260 ریال است. البته شایان ذکرمی باشد که این عدد در برگیرنده کلیه هزینه های کارکنان، ماشین آلات جمع آوری، سوخت و تعمیرات بوده و  نهایتاً هزینه جمع­آوری هر خانوار معادل  67570 ریال در طول سال جمع بندی می­گردد.

واژه های کلیدی: مدیریت، مواد زاید، جمع آوری ،حمل و نقل، نرم افزار، WAGS

Investigating Environmental Management of Municipal Waste Transport in Yazd City Using WAGS Software

Naeimeh Hekmatnia [5] (Corresponding Author)

Ne_hekmatnia@yahoo.com

Abdulreza Karbassi [6]

Seyyed Ehsan Hatef [7]

Seyyed Iman Hatef [8]

Abstract

Introduction: Uncontrolled urban development on one hand and changes in the pattern of consumption on the other hand has faced human with unexpected environmental pollution .Un-doubtfully waste production is among the very significant sources of environmental pollution which is created by man. Therefore, modern solid waste management is necessary to overcome the created problem. Such management should carefully consider various aspects of waste generation, storage, collection, transportation, recovery, recycling and final disposal. Among these costs the highest costs of waste management belongs to transportation. This includes both collections from residential areas and transporting to transfer stations and finally transporting to the landfill.

Methods: In the present investigation, municipality Yazd city is selected to examine cost of transporting using the WAGS software.

Result and discussion: The results show that the highest percentages of total transportation cost is allocated to the wages of personnel (almost 51%). The other components such as vehicles, repairs, full and others have a share of 39, 4, 2 and 1% of the total cost of collection and transportation of solid wastes.

Conclusion:The overall expenditures of waste collection is about 176700 million Rails that is indicative of need for additional investment equal to 151497 million Rails to the year 2022.At present the cost of collection and transportation of wastes to the transfer station is about 260 Rails/Kg. This amount encompasses all personnel, vehicle, fuel and other associated costs. It is estimated that above mentioned cost will increase from 260 to 210 Rails/Kg in the year 2022.At present each family has to pay 67570 Rails/year as a cost of collection.

Keywords: Management, Municipal, Waste, Collection, Transport, software, WAGS.

مقدمه

رشد روزافزون جمعیت شهری ایران به همراه ایجاد مراکز جمعیتی جدید، فقدان و یا ضعف سیاست گذاری و ارزیابی عملکردها و فعالیت های گوناگون شهری بر اساس برنامه جامع و کلان ملی(آمایش سرزمین) و تداوم تخلیه انواع زایدات و فاضلابها به محیط زیست از جمله عوامل بحران زایی است که محیط زیست طبیعی و کیفیت بهداشت و سلامتی انسان ها به ویژه شهرنشینان را در معرض خطرات و زیان های گوناگون قرار داده است.به عبارتی دیگر در کنار مسایل و موضوعات گوناگون شهرهای ایران، خطرات زیست محیطی ناشی از  سوء مدیریت مواد زاید نیز یکی دیگر ار مشکلات اساسی کشور می باشد(1).

نگرانی های پیش گفته و وضعیت نسل های آینده که با کمبود منابع رو به رو خواهند بود و یا در محیط های آلوده تری زندگی خواهند کردو ضرورت حفظ حقوق آنان، واژه جدیدی را در متون محیط زیست وارد کردکه توسعه پایدار بود.ابعاد مختلف توسعه پایدار از دیدگاه جهانی در گزارش نهایی کنفرانس زمین در سال 1992 با نام دستور کار 21 بیان گردیده است که شامل تجارت،فقر زدایی،الگوی مصرف، کشاورزی، جمعیت،گونه های زیستی، سلامت انسان،مسکن، اقیانوس ها، مدیریت منابع آبی، حفاظت از اتمسفر، زباله و مواد خطرناک، کویر زدایی،گروهای اجتماعی، ساختارهای زیست محیطی و صنعت است (2).

در همین زمینه و برای دستیابی به توسعه پایدار، اکثر کشورهای جهان اقدام به تدوین خط مشی برای مدیریت پسماندها بر اسـاس سلسله مراتـب مدیریت مواد زاید جامدکرده اند. سلسله مراتب مدیریت مواد زاید جامد چشم اندازی روشن را برای طراحی مدیریت مواد زاید جامد ایجاد  می کند و سلسله مراتب استراتژی و گزینه های متفاوت را به ترتیب اهمیت مشخص می سازد. هدف از این موضوع ایجاد بهترین روش علمی ممکن برای مدیریت مواد زاید جامد است، به ترتیبی که میزان پسماندها به حداقل برسد. ایجاد سیستم مدیریت، جمع آوری و دفع زباله از جمله مواردی است که برای کنترل تولید، مصرف و صرفه جویی مواد و نیز فرایند جمع آوری و دفع آن اهمیت فراوانی دارد.راندمان این برنامه، با بهداشت و نیز اقتصاد  و مهندسی محیط زیست، منطبق است .افزایش تولید سرانه مواد زاید، کمبود زمین مناسب جهت دفن آن، افزایش هزینه‌ها‌ی کارکنان ماشین‌آلات ومشکلات دیگر، کارشناسان را به تفکر در مورد راه‌حل‌های علمی و اقتصادی تازه‌ای جهت رفع معضل مواد زاید واداشت. با تکامل این تفکر، مساله کاهش مواد از مبدأ و بازیابی در سیستم مدیریت زباله جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است.

منطقه مورد مطالعه

یزد نام یکی از شهرستان های استان یزد است که در میان فلات مرکزی ایران واقع شده  است و مساحت حدود2462کیلومتر مربع را در بر می گیرد. این شهرستان از شمال و باختر با شهرستان های صدوق و اردکان، از خاور با شهرستان بافق، از جنوب و جنوب باختری با شهرستان های مهریز، تفت، و صدوق هم مرز بوده و بین 54 درجه و9دقیقه تا54 درجه و50 دقیقه طول خاوری و31 درجه و 39 دقیقه تا 32 درجه و3 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است(3). بخش و دهستان های شهرستان یزد به قرار زیر است: بخش مرکزی(125/1643 کیلومتر مربع) شامل دهستان فجر (625/225 کیلومتر مربع) به مرکزیت خیر اباد ودهستان فهرج(5/1417 کیلومتر مربع) به مرکزیت محمداباد می باشد (4). اب و هوای شهرستان یزدخشک ونیمه خشک با تابستان های گرم وخشک وزمستان های سردوخشک است. درمناطق مرتفع زمسـتان هاستردتر ،بارندگی بیشـتر و تابستان ها معتـدل تر می شود نزولات جوی اندک با توزیع نامنظم وتبخیر شدید،رطوبت نسبی نا چیز توام با گرمای زیاد ونوسانات شدید درجه حرارت،از جمله عواملی است که باعث ایجاد چنین آب و هوایی شده است. (5)بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن جمعیت شهرستان یزد در مجموع 526 هزار و 276 نفر درسال1386است که این تعداد در 138 هزار و 200 خانوار زندگی می کنند و از این جمعیت 274 هزار و 95 نفر مرد و 252 هزار و 181 نفر زن هستند. در این شهرستان 484 هزار و 267 نفر جمعیت شهری و 42 هزار و 9 نفر جمعیت روستایی اعلام شده است (6).

مواد و روش ها

مراحل انجام کار

ü    جمع آوری اطلاعات کتـابخانه­ای: مراجـعه به کتـابخانه هایی چون کتابخانه سازمان حفاظت محیط زیست، کتابخانه سازمان بازیافت و انتقال موادو....

ü    گردآوری گزارشات، اسناد، مدارک و مجلات معتبر  مرتبط با موضوع مورد بررسی

ü    جستجو در سایت های مختلف اینترنت مرتبط با موضوع

ü    بررسی میدانی در مکان های مختلف شهرداری شهرستان یزد

ü    اجرا و پیاده سازی نرم افزار WAGS که در ادامه به تفضیل توضیح داده خواهد شد

ü    تجزیه و تحلیل یافته های به دست آمده توسط نرم افزار WAGS ، مهم ترین بخش این تحقیق محسوب می گردد.

نتایج

برنامه  WAGSدر مجموع دارای 8 خروجی می‌باشد که در زیر هر یک از آن ها بر اساس آمار ورودی ارایه می‌گردد:

1- خروجی اطلاعات عمومی

مدت زمان جمع آوری زباله و رفت و برگشت خاور به مکان دفع زباله معادل 230 دقیقه است.

حجم فشرده زباله در ماشین خاور معادل 15 مترمکعب است.

حداکثر وزن زباله فشرده در خاور معادل7 تن است.

عملکرد خاورها در جمع آوری و انتقال زباله به محل دفن دارای 95% بهره وری است.

 عمر مفید خاور در شهرستان یزد، 2/7 سال است.

2- پیش بینی میزان تولید زباله

جمعیت ساکن شهرستان یزد طبق سرشماری سال 1386 معادل 526276 نفر بوده است(6) و نیز سرانه تولید زباله در این منطقه روزانه معادل 500 گرم  می باشد.

هم چنین میزان زباله تولیدی روزانه این منطقه در حدود 263 تن و سالانه آن 95782 تن در سال 1386 بوده است (7).

با توجه به میزان رشد بالای جمعیت از یک سو و افزایش سرانه تولید زباله از سویی دیگر،میزان تولید زباله در سال های 1390 و 1400 به ترتیب به میزان 105875 و 137056 تن در سال خواهد رسید.

در جدول 1 میزان زباله تولیدی،چگالی وحجم  برای سال های 1386 الی 1400 ارایه شده است. نمودارهای (1) الی (2 )(3) ( 4) به ترتیب روند رشد جمعیت، افزایش سرانه زباله تولیدی (گرم/روز)، تولید زباله سالیانه ، وتغییرات چگالی زباله را نشان می دهد.

جدول 1- خروجی برنامه WAGS جهت پیش بینی میزان تولید زباله

نمودار1- روند رشد جمعیت درشهرستان یزد

نمودار 2- رشد سرانه زباله درشهرستان یزد(روز/گرم)

نمودار3- روند رشد تولید زباله درشهرستان یزد

نمودار4- روند رشد چگالی زباله در شهرستان یزد

- پیش بینی ماشین آلات مورد نیاز

در شهرستان یزد از ماشین های مکانیزه برای جمع آوری زباله و انتقال آن به محل دفن استفاده می گردد (8) . بنابراین نیازهای ماشین آلاتی بر اساس خاور و طبق روند فعلی صورت پذیرفته است. شایان ذکر است چنان که در بندهای قبلی بدان اشاره شد، بهره وری خاور در این منطقه 95/. می باشد و در مجموع عملکرد بسیار خوبی تلقی می گردد. برنامه WAGS نشان می دهد که برای سال 1386 تعداد 24 خاور برای جمع آوری زباله ضروری است که این تعداد با وضعیت فعلی در منطقه مورد مطالعه هم خوانی دارد. درسال 1393 که سال بحرانی خرید خاور است،  شهرستان یزد به 29 دستگاه خاور برای جمع آوری و انتقال زباله نیازمند است و تا سال 1399 تعداد 33 دستگاه خاور برای جمع آوری زباله مـنطقه کفایت می کندودر نهایت در سال1400 که سال بحرانی خرید خاوراست ، شهرستان یزد به 34 دستگاه خاور برای جمع آوری و انتقال زباله نیازمند می باشد.در جدول 2 نیاز خرید خاور در سال های 1386 الی1400 ارایه شده است. نمودار 5 نیز روند خرید خاور را نشان می دهد.

جدول2- نیاز خرید خاور در سال های 1386الی 1400

نمودار5- روند خرید خاور توسط شهرداری شهرستان یزد در سال های 1386الی 1400

4- پیش بینی سرمایه مورد نیاز برای خرید ماشین آلات

به منظور تامین ماشین آلات مورد نیاز در سال های 1386 الی 1400 پیش بینی سرمایه ای صورت پذیرفته است. در سال پایه (1386) به طور کلی 8/19306 میلیون ریال پرداخت شده است که این رقم در برگیرنده 24 خاور از سال های گذشته تا سال 1386 بوده است.در سال 1387 مبلغ1/809 میلیون ریال سرمایه برای خرید یک دستگاه خاور نیاز بوده است. این رقم در سال1389،1390 و1392تکرار خواهد شد.در سال 1393مبلغ 9/20115 میلیون ریال سرمایه برای خرید یک دستگاه خاور نیاز می باشد.در سال 1394 مبلغ 9/1608 میلیون ریال سرمایه برای خرید یک دستگاه خاور نیاز می باشد.این رقم در سال 1396و1397تکرار خواهد شد.در سال 1398مبلغ 1/809 میلـیون ریال سـرمایه بـرای خـرید یـک دسـتگاه خاور نیـاز می باشد.این رقم در سال 1399 تکرار خواهد شد.در سال 1400 مبلغ 7/20915 میلیون ریال سرمایه برای خرید یک دستگاه خاور نیاز است.جدول 3 و نمودار6 به ترتیب نیاز به ســرمایه برای خرید خـاور و روند سرمایه گذاری در سال های 1386 الی 1400 را نشان می دهد.

جدول3- سرمایه مورد نیاز جهت تامین خاور

نمودار6- روند سرمایه مورد نیاز جهت خرید خاور توسط شهرداری شهرستان یزد

5- پیش بینی سرمایه مورد نیاز برای تامین نیروی انسانی

در جدول 4 هزینه های مورد نیاز جهت تامین نیروی انسانی ارایه شده است. هم چنین نمودار(7)روند افزایش هزینه های راننـده، کارگر و مدیریتـی را از سال 1386 الی 1400 نشان می­دهد. همان­گونه که از این نمودار مشخص است ، هزینه های تامین نیروی انسانی از 5/4975 میلیون ریال  در سال 1386 به 7/7058میلیون ریال  درسال 1400 افزایش خواهد یافت.

جدول4- هزینه های کارکنان(کارگری،راننده و مدیریتی) درطی سال های 1386 الی 1400

نمودار7- روند سرمایه مورد نیاز جهت هزینه های کارکنان توسط شهرداری شهرستان یزد

6- پیش بینی هزینه های تامین سوخت،تعمیر و نگه داری ماشین آلات

در جدول(5)هزینه های مورد نیاز برای تامین سوخت، ماشین آلات  ، تعمیر و نگه داری از آن ها طی سال های 1386 الی 1400 ارایه شده است. در نمودار(8) نیز جمع هزینه های سوخت و حفظ و نگه داری نشان داده شده است.

جدول5- هزینه های تامین سوخت ،تعمیر و نگه داری ماشین آلات در شهرستان یزد

نمودار8- روند هزینه های تامین سوخت ، تعمیر و نگه داری ماشین آلات شهرستان یزد

7- پیش بینی هزینه های فینانس

در جدول6 هزینه های سرمایه گذاری برای خرید ماشین آلات، کارگری، سوخت، تعمیر، نگه داری و سایر موارد ارایه شده است.در نمودار 9 درصد هر یک از موارد فوق نسبت به کل هزینه ها نشان داده شده است. همان گونه که از این نمودار مشخص است ،بیشترین هزینه ها برای بخش تامین کارکنان و کمترین آن برای تامین سوخت در طول 15 سال اختصاص خواهد یافت.( بدون در نظر گرفتن بخش سایر)

جدول6- مجموع مخارج جمع آوری و انتقال زباله به محل دفع طی سال های1386 الی 1400

*شامل کارگر و راننده و مدیریت اجرا                      **گازوییل(نفت گاز)                     ***افزایش قیمت سوخت و دستمزد

نمودار 9-درصد هر یک از هزینه ها نسبت به هزینه کل

8-هزینه های سایه و  فرصت های سرمایه گذاری

üهزینه‌ها‌ی سایه تخفیفی

هزینه های سایه تخفیفی بر هزینه‌ها‌ی کارکنان، هزینه‌ها‌ی سـرمایه‌گـذاری، سـوخت و تعمیر و نگـه داری اثر گذار است. به عبارت دیگر فرصت سرمایه‌گذاری و دیگر هزینه‌ها‌ که می‌توانست با یک درصد سود بیشتر از حداکثر سود بانکی عاید سرمایه‌گذار شود، در هزینه‌ها‌ی سایه تخفیفی نمایان می‌گردد (استهلاک سرمایه گذاری و یا مخارج). درجدول 7 هزینه‌ها‌ی سایه تخفیفی نشان داده شده است. در نمودار10 هزینه های سایه وفرصت های سرمایه گذاری ارایه شده است.

جدول7- هزینه های سایه تخفیفی با 14/. سود فرصت جهت سرمایه گذاری طی سال های 1386 الی 1400

نمودار10- هزینه های سایه وفرصت های سرمایه گذاری

تفسیر نتایج

باتوجه به اطلاعات به دست آمده از اجرای نرم افزار WAGS نتایج ذیل حاصل شد:

برای جمع آوری و حمل و نقل زباله های جامد شهرستان یزد تا پایان سال 1400، نیاز به خرید ماشین آلات جمع آوری  به ارزش7میلیارد و 1میلیون و900هزارتومان وجود دارد که این میزان برابر با 62/39 درصد از کل بودجه مورد نیاز شهرداری در طی این سال ها می باشد. از این میزان 1 میلیارد و930میلیون و600 هزارتومان تا سال 1386 پرداخت شده است، بنابراین برای 14 سال آینده 5میلیارد و71میلیون و300 هزارتومان سرمایه گذاری مورد نیاز می باشد. به طور کلی نیاز به خرید ماشین جدید جمع آوری زباله در سال های 1387، 1389، 1390، 1392، 1393، 1394، 1396، 1397، 1398 و 1400 احساس می شود، به عبارت دیگر سال های بحرانی برای تامین ماشین آلات در دو سال 1393و1400ذکر شده است.و باید برای تامین بودجه آن در سال های مربوطه تمهیدات لازم و برنامه ریزی مناسب صورت پذیرد.

هزینه های کارکنان (شامل حقوق کارگران،راننده ها و مدیریت آن ها) طی دوره 15 ساله ، 9میلیاردو4میلیون و200هزار تومان است که تا پایان سال 1386 فقط 497 میلیون و500 هزارتومان آن تامین شده است. بنابراین طی 14 سال آتی شهرداری شهرستان یزد باید در تدارک 8 میلیارد و 506 میلیون و700هزارتومان باشد.هزینه های کارکنان در مجموع 95/50 درصد از کل هزینه های جمع آوری و انتقال زایدات جامد را شامل می شود.که بیشترین هزینه در طی 15 سال آتی به این بخش معطوف می شود. برای بهره وری بیشتر سیستم جمع آوری زباله بهتراست به جای یک شیفت کاری از دو نوبت شیفت کاری استفاده شود.

هزینه تامین سوخت در طی 15 سال آینده برابر است با  468  میلیون و700هزارتومان که از این مبلغ 26 میلیون تومان آن در سال 1386 پرداخت شده است و برای 14 سال آتی 442 میلـیون و700هزارتومـان مورد نیاز می باـشد.در مجمـوع هزینه های تامین سوخت در طی 15 سال آینده 65/2 درصد از کل بودجه پیش بینی شده می باشد.

هزینه های مربوط به تعمیرات و نگه داری ماشین آلات جمع آوری تا پایان سال 1400 ،872 میلیون و300هزارتومان برآورد شده است که این میزان برابر با 93/4 درصد از کل بودجه برآورد شده در طی 15 سال آتی می باشد.

سایر هزینه ها  عبارت است از افزایش قیمت سوخت، دستمزدها، ونیز افزایش هزینه های تعمیرات.

این هزینه ها در مجموع برابر است با 322 میلیون و700هزارتومان، که در حدود 82/1 درصد از کل بودجه پیش بینی شده را شامل می شود.

پیشنهادها

1-      انجام مطالعات جامع در خصوص شناخت توانمندی های سیستم ها و تجهیزات جمع آوری زباله در ارتباط با ساختار فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی مخـتلف منطقه جهت افزایش بهره وری سیستم.

2-      مطالعه، طراحی و بهینه سازی تجهیزات و ماشین آلات سیستم جمع آوری مکانیزه و نیمه مکانیزه.

3-      ایجاد سیستم نظارتی و کنترل مستمر مواد و مدیریت جمع آوری  برای کسب اطلاعات  در هنگام اجرای سیستم.

4-      تأمین کمبودهای موجود شهرداری‌ها و برنامه‌ریزی برای تأمین ماشین‌آلات جدید، تجهیزات و کارکنان آموزش دیده و با کیفیت برای جذب در سیستم‌های مدیریت مواد زاید جامد شهری متناسب با رشد شهر و شهرنشینی در آینده.

اما شهرداری شهرستان یزد برای تامین هزینه‌ها‌ی جمع‌آوری و انتقال زایدات باید تدابیر زیر را به کار گیرد:

الف- آموزش و آگاه سازی مردم در جهت کاهش تولید زایدات.

ب- تامین بخشی از هزینه‌ها‌ی خود از طریق بازیافت و فروش مواد بازیافتی.

ج- اخذ هزینه‌ها‌ی جمع آوری و انتقال زایدات از ساکنین منطقه.

به عنوان مثال در طی 15 سال آتی(تا پایان سال1400) شهرداری شهرستان یزد،نیازمند بودجه 17 میلیارد و    670 میلیون تومان می باشد ، لذا متوسط هزینه های سالانه جمع آوری و انتقال زایدات جامد طی 15 سال آتی در حدود 1 میلیارد و178میلیون تومان می باشد.در پایان سال 1400 جمعیت پیش بینی شده 697274 نفر می باشد. در صورتی که فرض شود هر خانوار از 4 نفر تشکیل شده باشد ، بنابراین 174318 خانوار تا پایان سال 1400 در شهرستان یزدساکن می باشند. لذا اگر 1 میلیاردو 178میلیون تومان را تقسیم بر 174318 خانوار کنیم، بنابراین هر خانوار می تواند با پرداخت مبلغ  6757  تومان  در سال، هزینه های جمع آوری و انتقال زایدات جامد را تامین نماید. به عبارتی دیگر شارژ ماهیانه برای هر خانوار 563 تومان خواهد بود که نقش مهم و جدی در سبد مخارج خانوارها نخواهد داشت.

منابع

1. عبدلی.محمد علی، 1379، مدیریت مواد زاید جامد شهری، وزارت کشور، دفتر برنامه ریزی مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، جلد اول.
2. نقوی.رضا،1385، پایگان در مدیریت پسماند،فصلنامه مدیریت پسماند، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، شماره هشتم.
3. سالنامه آماری استان یزد ، 1385.
4. استانداری یزد.
5. www.yazdit.mihanblog.com
6. مرکز آمار ایران،1386،سرشماری آمار و نفوس مسکن.
7. مرکز آمار شهرداری شهرستان یزد ، 1386. سازمان بازیافت شهرستان یزد.